Een oud doemscenario is opnieuw tot leven gewekt door Iraanse functionarissen. De Iraanse president Rouhani verklaarde dinsdag in Bern, Zwitserland, dat zijn land de Straat van Hormuz zou kunnen blokkeren voor al het Arabische scheepvaartverkeer, indien Washington de nul-exportdoelstellingen voor Iran in de komende maanden volledig implementeert.
Rouhani, die op een lobbymissie in Europa was om de nucleaire deal met Iran te redden en Amerikaanse sancties te verzachten, lijkt door hardliners gepusht te zijn om de bedreigingen tegen de buren van Iran te vergroten. Rouhani, door Europese politici als een hervormer beschouwd, lijkt een hardline reeks te vertonen die dichter bij de strategie van de hoogste leider van het land staat, Ayatollah Khamenei. Khamenei heeft al aangedrongen op een directe confrontatie met de VS en de Arabische alliantie.
Enkele uren nadat Rouhani zijn verklaring aflegde, zei majoor-generaal Qassem Soleimani, een van de leiders van de Iraanse revolutionaire garde (IRGC), tegen de pers dat de IRGC volledig voorbereid is om elke actie te implementeren die door Rouhani of Khamenei wordt gevraagd. Soleimani, bekend om zijn directe betrokkenheid bij de Syrische burgeroorlog en de oprichting van Iraakse sjiieten, heeft de reputatie sterke en directe militaire acties te ondernemen wanneer dat nodig is.
Er werden geen directe bedreigingen geuit, maar de sluiting van de Straat van Hormuz, de belangrijkste verkeersader van de Arabische / Perzische Golfregio, is voor iedereen van strategisch belang. Op dit moment worden er volgens het Energy Information Agency (EIA) dagelijks meer dan 17 miljoen vaten ruwe olie en andere producten door deze zeestraat vervoerd. Als we er rekening mee houden dat ook alle LNG-export van Qatar hier doorheen gaan, dan is het belang van deze route meteen duidelijk.
Iran blokkeert de Straat van Hormuz?
De Iraanse dreiging om de Straat van Hormuz te sluiten is niet nieuw. Tijdens de zogenaamde Tankeroorlog (1980-88) dreigde Iran ook om de route te blokkeren of zelfs permanent te sluiten. Westerse zeemachten hebben die uitkomst kunnen voorkomen, maar een groot aantal tankers en transportschepen zijn in die periode getroffen.
In het laatste decennium hebben zich verschillende militaire confrontaties voorgedaan, grotendeels tussen Amerikaanse zeeschepen en Iraanse schepen van de IRGC die de Arabische Golf patrouilleren. Laatstgenoemde zijn een grote bedreiging voor het scheepvaartverkeer in het gebied geworden, omdat deze schepen niet erg gemakkelijk te herkennen zijn en zich met een relatief hoge snelheid kunnen verplaatsen.
De capaciteiten van de IRGC 'Naval Forces' (IRGCNF) in dit specifieke gebied mogen niet worden onderschat. De IRGCNF heeft ongeveer 25.000 personeelsleden en in combinatie met de reguliere Iraanse marine hebben ze zeven fregatten en 32 snelle vaartuigen die de kern vormen van de oppervlakte-vloot. Al deze schepen zijn bewapend met de C-802 'Noor' anti-schip langeafstandraketten.
Meer bedreigend zijn de mogelijkheden van de grote vloot van kleine vaartuigen, variërend van offshore-patrouilleboten tot gewapende motorboten en dhows, bestemd voor kustdiensten en voor het opzetten van zwermaanvallen in de Straat van Hormuz. De IRGCNF-taskforce is grotendeels gebaseerd op en rond de Straat van Hormuz. De bases liggen in de Perzische Golf.
Een confrontatie tussen de Arabische OPEC-leden - onder leiding van Saoedi-Arabië en de Verenigde Arabische Emiraten - en Iran is verre van onmogelijk. Het Shi'a-regime staat momenteel onder enorme druk. Met de JCPOA-overeenkomst op zijn laatste benen moet de Iraanse regering haar reputatie redden. In reactie op de dreigementen van Trump zal naar verwachting de druk op haar regionale buren toenemen. Sinds mei, toen de VS zich terugtrokken uit de Iran-deal, werden alle landen die eerder Iraanse olie kochten gevraagd een einde te maken aan hun contacten met het regime van Khamenei.
Sancties op de olie-export van Iran
Washington heeft de afgelopen dagen herhaald dat na 4 november geen olie Iran meer mag verlaten, omdat het volledige pakket met sancties vanaf dat moment in werking wordt gesteld. Aziatische klanten verlaten Iran al, hoewel China nog steeds officieel verklaart dat het haar Iraanse olie-import en olieprojecten niet zal beëindigen. Het NAVO-lid Turkije heeft ook openlijk de Amerikaanse sanctiedreigingen getart door te verklaren dat het olie en gas uit het land zal blijven importeren.
Militaire beoordelingen hebben aangetoond dat een sluiting van de Straat van Hormuz mogelijk is. Een aanval op meerdere schepen tegelijkertijd zou de doorgang het voor een langere periode kunnen blokkeren. Analisten verwachten echter dat met de militaire middelen die de Arabische staten en Westerse marines in het gebied tot hun beschikking hebben een volledige sluiting hooguit een maand zou duren. Als er een complete oorlog uitbreekt, dan zou het verwijderen van de schepen die in overtreding zijn redelijk snel worden afgehandeld. Toch verhoogt de dreiging van een dergelijke directe confrontatie en een mogelijke onvoorziene fall-out het geopolitieke risico op de energiemarkten aanzienlijk.
Door de hardline-benadering te gebruiken heeft Rouhani - met Khamenei en de IRGC op de achtergrond - de wereld de mogelijke negatieve uitkomst laten zien van een volledige implementatie van de Amerikaanse sancties. Teheran gebruikt de 'wortel en stok' methode. Het aanbieden van meer Europese investeringen in de upstream en downstream sectoren van Iran zal helpen om de worstelende economie van het land te financieren en buitenlandse investeerders verleidelijke kansen voor olie te bieden.
Tegelijkertijd zou Iran, door ervoor te zorgen dat het systeem voor 100 procent wordt nageleefd, de komende maanden kunnen zorgen voor een neerwaartse druk op de olieprijzen, wat goed is voor de Europese consument. Iran schildert een doemscenario, waarbij 100% van de uitvoer van ruwe olie en gas wordt tegengehouden, wat de komende maanden enorme tekorten aan de aanbodzijde zou veroorzaken.
Als dit niet genoeg overtuigend is voor zijn rivalen, dan is militaire actie in de Arabische Golf of de Perzische regio altijd een andere optie voor Iran. In gesprek met Europese media sprak Rouhani zijn Arabische tegenhangers aan. Het sluiten van de Straat van Hormuz zou de Arabische economieën extreem hard treffen. De Iraanse president vergeet echter te melden dat het Iran harder zou treffen, zeker als we kijken naar de huidige economische situatie en toenemende maatschappelijke onrust in de grote steden. Maar toch, als alles gek wordt, dan wordt de militaire optie normaal gesproken gebruikt als afleiding van de situatie.
Amerikaanse functionarissen hebben al aan de pers verklaard dat de VS en haar regionale bondgenoten het commerciële scheepvaartverkeer en de vrijheid van navigatie zullen waarborgen. Zoals aangegeven na de OPEC-NOPEC-bijeenkomst in Wenen is de overeenkomst ondertekend, maar ligt een volledige confrontatie nog steeds om de hoek. De huidige directe dreiging van Iran is slechts een wake-up call voor iedereen, het uitschakelen van de op een na grootste producent van OPEC is geen gemakkelijke taak.
Een andere optie die nog niet is besproken in de reguliere media, betreft de mogelijkheden van Iran in de zogenaamde blauw-water arena. Op dit moment is de Iraanse marine al betrokken in en rond Bab el Mandab, tussen Jemen en de Hoorn van Afrika. Sinds 2013 heeft Teheran opnieuw eenheden naar de Rode Zee gebracht. Officieel is dit gedaan om Iraanse schepen te beschermen tegen piraterij, maar in werkelijkheid patrouilleren Iraanse marineschepen in de Golf van Aden en de Rode Zee.
In 2015 verklaarden de Houthi-rebellen van Jemen dat de Iraanse marine in het noorden van de Indische Oceaan en de Golf van Aden was ingezet. Dit was niet alleen om haar kracht te projecteren, ook was het een dreigement om mogelijk maritiem verkeer in het gebied te verstoren. Iraanse functionarissen hebben al de aanzet gegeven hun aanwezigheid op zee te gebruiken in geval van een aanval op Iran. Het gebruik van haar macht in de Golf van Aden / Bab el Mandeb is ook een bedreiging voor de Arabische buren. Een groot deel van de overzeese olie- en gasexport vanuit de Golfregio zal door dit gebied moeten om het Suezkanaal te kunnen betreden.
Een tweezijdige benadering om zijn vijanden te confronteren ligt in het bereik van Iran. Hoe effectief dat zal zijn is onduidelijk, maar één effect is zeker: Olie-exportvolumes staan voor een ernstige bedreiging en een eventuele sluiting of verstoring van scheepvaartroutes zal de prijzen omhoog duwen.
Dit artikel is eerder verschenen op oilprice.com en is met toestemming van de auteur vertaald en gepubliceerd op Geotrendlines.Dit artikel weerspiegelt de visie van de auteur en hoeft daarom niet overeen te komen met de visie van Geotrendlines.
