Onlangs, op 28 april, is in het Gelderse Lunteren bij een kippenbedrijf het zoveelste geval van vogelgriep vastgesteld. Het is de grootste uitbraak ooit van een vogelgriep en ook van een hoogpathogene variant die zich zeer snel verspreidt. Een zeer zorgwekkende ontwikkeling omdat het kippenvirus niet alleen in Nederland voorkomt, maar ook in Europa en in de Verenigde Staten. Bovendien zorgwekkend omdat het niet alleen een bedreiging vormt voor mens en dier maar ook voor de voerprijzen van de producenten en de voedselprijzen voor de consumenten, onder andere kippenvlees en eieren. Deze staan al sterk onder druk door de logistieke problemen door de lockdowns rondom Covid-19 die nog steeds voortduren in China en door de oorlog in Oekraïne. Wat een drama de vogelgriep is voor de betreffende boeren, kan ook een drama worden voor de burgers.
Vogelgrieppandemie
Door de uitbraak in Lunteren geldt voor alle 196 andere pluimveebedrijven in een straal van tien kilometer een streng vervoersverbod. Vijf bedrijven binnen een straal van een kilometer van het getroffen pluimveebedrijf in Lunteren moeten daarom ook uit voorzorg hun pluimvee laten ruimen.
Sinds 12 april zijn er in Lunteren, Barneveld, Terschuur en Voorthuizen negen gevallen van vogelgriep vastgesteld. Daarbij zijn zo’n 485.000 stuks pluimvee geruimd. Maar in totaal zijn er afgelopen half jaar al meer dan drie miljoen stuks pluimvee geruimd. Sinds oktober vorig jaar geldt in Nederland een ophokplicht voor vogels bij commerciële pluimveehouders. Ook verblijfplaatsen van risicovogels, waaronder kippen, mogen niet zonder goede reden bezocht worden.
Eerdere uitbraken van de vogelgriep in dit seizoen waren vrijwel allemaal het gevolg van aparte besmettingen, stellen de onderzoekers van het Wageningen Bioveterinary Research. Maar het gevaarlijke is nu dat het vogelgriepvirus zich lijkt te hebben verspreid tussen de bedrijven in de Gelderse Vallei zelf. Daardoor neemt de besmettelijkheid nog verder toe.
De vogelgriep gaat op dit moment rond in heel Europa. Terwijl iedereen zich in januari druk maakte over het oplaaien van het coronavirus in China bleken zich in Europa al vierhonderd vogelgriepuitbraken te hebben voorgedaan: de grootste uitbraak ooit. In de Verenigde Staten blijkt het virus al in 29 staten voor te komen en zijn er sinds begin dit jaar al 33 miljoen kippen, kalkoenen en eenden geruimd. We zouden dus kunnen spreken van een vogelgrieppandemie.
Politici en vaccinatie
Natuurlijk spreken de politici vooral sussende woorden en denken zij natuurlijk weer als eerste aan vaccineren, terwijl het nog maar de vraag is of de vaccins die er wel zijn bescherming bieden. Volgens vogelgriepexpert Nancy Beerens van de Universiteit Wageningen is er in ieder geval nog geen vaccin beschikbaar tegen deze variant in Nederland. Dat vaccinatie van pluimvee nog niet is gebeurd komt door de Europese belemmeringen en doordat tegenstanders vrezen voor handelsproblemen. Importeurs zijn bang dat ze met gevaccineerde kippen ook het virus importeren.
Het vogelgriepvirus verspreidt zich zeer snel en over de hele wereld. Nog enger wordt het wanneer we beseffen dat het bij dit virus gaat om H5N1: een vogelgriepvirus dat ook de mens kan treffen. Mensen kunnen in principe wel besmet raken door dit virus, maar alleen als ze in contact komen met de besmette dieren. Tot nu toe zijn zijn er geen gevallen bekend van besmettingen met dit virus. Maar een virus muteert voortdurend en er kunnen mutaties ontstaan die dat wel kunnen veroorzaken.
China en Laos
In China en Laos zijn sinds 2014 al 75 gevallen bekend en bevestigd van mensen die besmet zijn geraakt met dit vogelgriepvirus. Van hen zijn er 32 overleden. In die landen echter hebben mensen veel vaker direct contact met besmet pluimvee omdat ze op de markten levende eenden en kippen kopen die ze zelf slachten.
Gelukkig waren er tot nu toe geen gevallen bekend van mensen die besmet zijn met dit vogelgriepvirus en het op andere mensen hebben kunnen overdragen. Wel is het zo dat er slechts een paar mutaties van het virus nodig zijn om het over te dragen tussen fretten. En dus waarschijnlijk ook tussen andere zoogdieren, zoals de mens.
Maar intussen is vast komen te staan dat er onlangs één overdracht van dier op mens heeft plaatsgevonden, namelijk bij een persoon die intensief contact had met pluimvee in Engeland. Probleem is bovendien dat mensen die mogelijk besmet zouden zijn met dit virus, geen ziekteverschijnselen vertonen. Daardoor blijft het onopgemerkt, maar kunnen ze er onbedoeld andere mensen mee besmetten.
Wat is vogelgriep eigenlijk?
Wij beschouwen griep als een ziekte van de mens. Toch is het griepvirus meer een virus van vogels. Er bestaan veel meer soorten vogelgriep- dan mensengriepvirussen. Bij wilde watervogels kennen we zestien HA- en negen NA-types in allerlei combinaties. Het zestiende HA-type ontdekten wetenschappers van de Erasmus Universiteit Rotterdam in 2005.
Wilde watervogels, zoals eenden, ganzen en zwanen, vormen een onuitputtelijke bron van virussen. Zo is er altijd een groot reservoir aan influenza-A-virussen in de natuur aanwezig. Virussen waar wilde vogels niet ziek van worden, maar kippen wel. Voor kippen is bijvoorbeeld H5N1, zoals we ook nu weer zien, zeer dodelijk.
Het influenzavirus voelt zich het meest thuis bij eenden, die het van jongs af aan bij zich dragen. Eenden lopen de infectie op door het drinken van besmet water uit meren. Het virus leeft bij hen vredig voort in de ingewanden en wordt via de ontlasting uitgescheiden. Eenden hebben er zelf totaal geen last van. Het is bij hen, evenals bij alle andere vogels, dus geen luchtweginfectie, maar een infectie van maag en darmen. Vogels krijgen dan ook geen griep zoals mensen en varkens die krijgen.
Eenden lijken de reservoirs te zijn waarin griepvirussen zich in leven houden. En omdat zij jaarlijks grote afstanden afleggen voor hun overwintering, kan het virus zich wereldwijd verspreiden. Wanneer zij tijdens hun tocht neerstrijken, kunnen zij de omgeving besmetten door hun ontlasting, die grote hoeveelheden virus bevat. Want in één poepje zit wel een miljard virussen.
H5N1
Vogelgriepvirussen hebben cellulaire enzymen nodig die wel in ingewanden van vogels zitten, maar niet in menselijke longcellen. Daarom dachten wetenschappers altijd dat mensen niet bevattelijk waren voor een vogelgriepvirus. Het virus moest eerst via varkens muteren om mensen te kunnen besmetten. Tot bleek dat het H5N1-vogelgriepvirus, dat in 1959 is ontdekt, zich zo had aangepast dat het direct mensen kon besmetten. Als een mens besmet wordt met een vogelgriepvirus, zal dat virus hemagglutinine- en neuraminidase-eiwitten bevatten die het menselijk lichaam helemaal niet kent. Bij gebrek aan antistoffen loopt de wereldbevolking dan gevaar te worden besmet met dit dodelijke virus. En dan kan een groot deel hieraan overlijden.
Het lijkt erop dat een eendenvirus niet overdraagbaar is op de mens, maar dat het wel kan worden overgedragen op varkens en kippen. En deze kunnen de ziekte overdragen op mensen. Vooral varkens lopen gevaar besmet te worden. Arbeiders in slachthuizen krijgen geregeld een varkensgriepinfectie. Nieuwe griepvirussen ontstaan dan ook altijd in gebieden waar vogels, varkens en mensen dicht bijeen leven, zoals in China.
Wordt vervolgd.
