Oktober was een maand met grote geopolitieke aardverschuiving in het noordoosten van Syrië. Dat is tenminste het beeld dat uit het nieuws van de afgelopen weken naar voren komt. Toch valt daar nog wel het nodige op af te dingen. Voordat we op deze indruk wat nuances aanbrengen is het noodzakelijk de gebeurtenissen van begin deze maand op hoofdlijnen door te nemen.
Onder toenemende druk van Turkije, die met een offensief in het oostelijk gedeelte van Syrië dreigden om de Koerdische SDF en YPG definitief uit te schakelen - maakte president Trump op 6 oktober zijn plan bekend zijn troepen uit het oosten van Syrië terug te trekken. Hiermee maakte hij een einde aan de Amerikaanse steun aan de Koerden.
Zo werd voor Turkije de weg vrijgemaakt om op 9 oktober de militaire operatie ‘’Vredesfontein” te starten. Een directe militaire confrontatie tussen Turkse en Amerikaanse strijdkrachten werd vermeden. De militaire operatie werd samen met strijdgroepen van de SNA uitgevoerd. Deze werden door reguliere Turkse eenheden met sterke artillerieondersteuning en luchtaanvallen snel op weg geholpen. Daardoor was de militaire situatie van de SDF en YPG al na een paar dagen uitzichtloos.
Wapenstilstand
De Koerden sloten een overeenkomst met Syrië en op 17 oktober bereikte de Amerikaanse vicepresident Pence een wapenstilstand. Gewapende confrontaties tussen de inmiddels gearriveerde Syrische eenheden en de SDF en SNA hadden een incidenteel karakter. Geleidelijk aan arriveerden meer Syrische reguliere eenheden en Russische militaire politieafdelingen. Zij begonnen gezamenlijke patrouilles met Turkse en Syrische eenheden.
De situatie op het moment van schrijven ziet er als volgt uit. Deze kaart van Southfront laat duidelijk zien welke partijen actief zijn in Syrië en in welke gebieden zij zich bevinden.
https://twitter.com/Geotrendlines/status/1189675554913628161
Olievelden
De afgelopen week heeft zich weer een nieuwe ontwikkeling voorgedaan: De VS sturen weer troepen om de olievelden van Syrië in bezit te nemen en te houden. Dat staat dus lijnrecht tegenover het voornemen van Trump om zich uit het gebied terug te trekken. De olievelden kunt u op bovenstaande kaart vinden ten noorden van Al Bukamal in het licht oranje gekleurde gebied.
Op enkele andere punten blijven ook Amerikaanse troepen actief. Het Pentagon heeft aangekondigd dat iedereen die deze troepen aanvalt op een zeer sterke militaire reactie kan rekenen. De VS heeft op deze manier haar grip op Syrië behouden. Ze controleert de olievelden en houdt daarmee de economische opbouw van het land in een ijzeren wurggreep. Ook het gebied rond El Tanf, het groene gebied onderaan op de kaart in het rode gebied, blijft in Amerikaanse handen. Daarmee is de geostrategische grip van VS op het land niet gewijzigd.
VS blijven in Syrië
De VS hebben door hun 'hernieuwde’ aanwezigheid in het oosten van Syrië een potentiële tijdbom gelegd onder de overeenkomst tussen Assad en de Koerden. Ook nodigen ze hiermee Turkije uit de overeengekomen zones te testen. Turkije heeft dit op 30 oktober al gedaan door Syrische troepen uit Al Tamr te verdrijven, ondanks de aanwezigheid van Russische patrouilles.
Er heeft dus geen geopolitieke aardverschuiving plaatsgevonden, maar eerder een verschuiving van Turkse, Syrische, Russische en Amerikaanse troepen. De geopolitieke situatie blijft in de kern hetzelfde en is nog altijd even explosief. Rusland, Syrië en Turkije hebben nu de taak het Koerdische probleem op te lossen en dus van tomatensoep weer tomaten te maken.
Met de verdere destabilisering van de situatie in buurland Libanon blijft de situatie in de regio uiterst gespannen. Een eventuele burgeroorlog in Libanon kan de situatie het oosten van Syrië snel weer laten escaleren. Hetzelfde geldt voor de toenemende onrust in Irak...
