Na het bevriezen door de VS en de EU van dollar-deviezen van de Russische centrale bank dreigt het mondiale monetaire systeem uiteen te vallen in een westers blok van bevriende naties en de rest van de wereld. De Amerikaanse dollar dreigt daarbij zware averij op te lopen. De Euraziatische Economische Regio werkt ondertussen aan een alternatief handels- en geldsysteem gebaseerd op een mix van valuta en grondstoffen.
Ondanks de groeiende weerstand lijkt de dominantie van de Amerikaanse dollar nog onaantastbaar. De internationale handel draait al een aantal decennia op in dollar genoteerde kredietfaciliteiten. Dollarfinanciering wordt gebruikt voor kredietverlening, handelsactiviteiten en speculatie. De dollar is zelfs leningen tussen niet-Amerikaanse partijen gaan domineren. Een groot deel van de internationale bedrijfsinvesteringen financiert men met dollarleningen. Wereldwijd staan er inmiddels biljoenen uit aan leningen in Amerikaanse dollars waarin de VS echter geen enkele rol spelen. Daarnaast rekenen landen wereldwijd goederen af in dollars, ook als deze landen voor binnenlandse betalingen hun eigen valuta gebruiken. De dollar is dus de spil in het wereldwijde monetaire systeem.
De Russische centrale bank en Russische commerciële banken waren tot de inval van Rusland in Oekraïne onderdeel van het mondiale dollarsysteem. Ze opereren al sinds de val van het communisme in 1991 in een wereld waarin de dollar een dominante rol speelt. De centrale bank stemde de waarde van de roebel af met andere centrale banken, en commerciële banken maakten van de dollar geldmarkt gebruik om veel geld te verdienen.
Kunstmatig stabiel
Toch kan de macht van de dollar snel afkalven, om economische en politieke redenen. Het dollarsysteem wordt sinds de kredietcrisis van 2008 permanent ondersteund door centrale banken. De bank der centrale banken, de Bank voor Internationale Betalingen in het Zwitserse Bazel, stelt dat het systeem hierdoor paradoxaal genoeg ernstig is verzwakt. Door steeds weer in te grijpen is er een klimaat ontstaan van hoge verwachtingen. Men denkt dat centrale banken bij machte zijn om alle nieuwe problemen het hoofd te kunnen bieden. Het is een gevaarlijke misrekening, omdat vertrouwen snel verloren kan gaan als dat een keer niet lukt. Het zorgt voor bovenmatig risicogedrag in financiële markten, met almaar stijgende koersen van aandelen, vastgoed, bedrijfsleningen en staatsleningen tot gevolg. Deze kunstmatige stabiliteit kan snel omslaan in een nieuwe kredietcrisis.
Niet alleen is het dollarsysteem economisch verzwakt, de dollar wordt door de VS steeds vaker ingezet als politiek wapen. De vanzelfsprekendheid van het onbekommerd gebruik van de dollar is daardoor steeds meer in het geding. De VS gebruiken de macht van de dollar om hun geopolitieke doelen te bereiken. Dat deden ze eerder in Iran, Afghanistan en nu in Rusland. Alleen bevriende landen kunnen gebruik maken van het dollarsysteem. Onlangs waarschuwde Janet Yellen, voormalig voorzitter van de Amerikaanse centrale bank en huidig Minister van Financiën, zelfs China dat het stelling moet nemen tegen Rusland. Zo niet, dan zal dat consequenties hebben voor de handelsrelaties met de VS.
Dollar als wapen
De weerstand tegen de politisering van de dollar loopt de laatste jaren snel op. De economische en politieke ontwikkelingen rondom het gebruik van de dollar zorgen voor een steeds duidelijker tweedeling tussen overheden en centrale banken. De inval van Rusland in Oekraïne versnelt de ontwikkeling van een alternatief. Rusland en China hebben de banden sinds de Russische inval in Oekraïne aangehaald. Beide landen streven naar een eerlijkere verdeling van macht en welvaart in de wereld. De rondom de VS georganiseerde unipolaire wereld moet plaatsmaken voor een wereld met meerdere machtsblokken. De veranderende houding ten opzichte van het dollarsysteem speelt niet alleen in Rusland en China. Ook andere landen kijken naar alternatieven. We zagen al dat de Engelse regering en London City cryptovaluta gaan omarmen, ondanks de negatieve houding van de Bank of England.
In Rusland is het vooral de Russische topadviseur en bestuurder van de Euraziatische Economische Commissie (EEC), Sergey Glazyev, die pleit voor uittreding uit het dollarsysteem. De econoom Glazyev was van 1992 tot 1993 al Minister van Buitenlandse Economische Betrekkingen onder de Russische president Boris Jeltsin. Van 2012 tot 2019 was hij economisch adviseur van de huidige president Vladimir Poetin. Momenteel is het zijn opdracht om een nieuwe monetaire en economische zone te organiseren met landen die zijn aangesloten bij de Euraziatische Economische Unie. In een interview dat hij onlangs had met Pepe Escobar van de Asia Times stelde Glazyev dat het afscheid van de dollar als wereldreserve valuta onvermijdelijk is.
Euraziatische munt
De Russische centrale bank werkt volgens Glazyev echter nog onvoldoende mee in de strijd tegen de Amerikaanse dollar. De EEC, waarin Glazyev een prominente rol vervult, werkt daarom al een aantal jaren aan een alternatief handels- en geldsysteem dat buiten het banksysteem om moet gaan functioneren. De Euraziatische tegenhanger van het dollarsysteem die de EEC ontwikkelt is gebaseerd op een mandje van valuta van deelnemende landen en een mix van twintig veel verhandelde grondstoffen. Volgens Glazyev blijkt uit een wiskundige toetsing dat deze configuratie stabiel genoeg is om tot een voorspelbare prijsontwikkeling te komen. Bovendien werkt de EEC aan een digitale valuta gedekt door fysiek goud. De combinatie van deze monetaire middelen zal de consument bevrijden van het geldsysteem van centrale banken dat alleen gunstig is voor de mondiale financiële en zakelijke elite, aldus Glazyev.
De EEC komt nog dit jaar met een voorstel over de introductie van het alternatief voor de dollar. Glazyev verklapt in het interview dat het omarmen ervan erg aantrekkelijk zal zijn voor landen met grote dollarschulden. Landen die deze schulden niet meer kunnen of willen betalen, zullen zeer welkom zijn om aan het nieuwe systeem van de EEC deel te gaan nemen. Dit kan dus tot verstrekkende, financiële en geopolitieke gevolgen leiden.
