Het idee dat de Amerikaanse dollar haar status als wereldreservemunt niet kan verliezen leeft vooral in het Westen, want elders in de wereld treffen landen steeds meer voorbereidingen op een tijdperk na de dollar. Niet alleen kopen centrale banken in recordtempo goud bij, ook zien we dat steeds meer landen afspraken maken om hun eigen valuta te gebruiken voor het onderlinge handelsverkeer. De Financial Times merkt op dat de Amerikaanse dollar de laatste tijd zwakker is geworden ten opzichte van andere valuta en dat deze ontwikkeling nu gepaard gaat met een stijging van de goudprijs. Wat betekent dit voor de goudprijs en de toekomst van het financiële en monetaire systeem?
De afgelopen zes maanden is de goudprijs in dollars met 20% gestegen. En die prijsstijging wordt niet alleen gedreven door particulieren die goud kopen om zich in te dekken tegen de hoge inflatie. Ook centrale banken zijn steeds actiever op de goudmarkt. Vorig jaar kochten ze al een recordhoeveelheid van 1.136 ton goud en sinds begin dit jaar is het tempo van goudaankopen zelfs nog wat verder opgeschroefd. De World Gold Council heeft alle aankopen van centrale banken sinds 1950 in kaart gebracht en concludeert dat centrale banken niet eerder in dit tempo goud hebben gekocht. Momenteel kopen ze zelfs een derde van het aanbod op.
Centrale banken stuwen goudprijs hoger
Centrale banken hebben daarmee een belangrijke impact op de ontwikkeling van de goudprijs. Was er de afgelopen vijftien jaar nog een sterk negatieve correlatie tussen de goudprijs en de reële rente in de Verenigde Staten, nu lijkt die correlatie verbroken. Waar de prijs van het edelmetaal eerder negatief reageerde op een hogere rente lijkt de markt daar nu veel minder gevoelig voor. En dat komt omdat centrale banken andere motieven hebben om goud te kopen dan vrees voor inflatie.
Kijken we naar de lijst van centrale banken die momenteel het meeste goud kopen, dan valt op dat deze bijna allemaal (9 van de 10) niet-Westerse zijn. Vaak zijn het ook landen die een moeizame relatie hebben met de Verenigde Staten of die te maken hebben met economische sancties. Dat maakt het hebben van goud als monetaire reserve nog belangrijker, omdat het edelmetaal niet onderhevig is aan het politieke risico van economische sancties. Een goudvoorraad is niet te blokkeren en kan ook niet in beslag worden genomen, mits een centrale bank haar goudreserve in eigen land bewaart.
Het opkopen van goud is voor veel niet-Westerse landen een manier om zich te verzetten tegen het dollarsysteem en de dominantie van de dollar in de internationale handel. Ook is het een duidelijke motie van wantrouwen tegen de dollar. Tot voor kort golden zowel goud als de dollar als veilige haven, maar door het blokkeren van de valutareserves van Rusland en de binnenlandse problemen in de VS (bankencrisis en schuldenplafond) heeft de dollar veel van haar glans verloren. Tijdens de bankencrisis daalde de waarde van de dollar, terwijl de goudprijs steeg. Nog niet eerder bewogen deze twee veilige havens, zo sterk in tegengestelde richting.
Handel in andere valuta?
Centrale banken kopen dus goud om zich in te dekken tegen het risico van de dollar. Tegelijkertijd zien we ook een andere trend, namelijk dat meer landen buiten de Westerse invloedssfeer geen dollars meer willen gebruiken voor internationale handel. Denk aan Rusland, China en India, die steeds meer transacties in eigen valuta afwikkelen. Ook Brazilië heeft onder leiding van de nieuwe president Lula een andere koers ingeslagen. Onlangs nog liet de president van de grootste economie van Zuid-Amerika zich zeer kritisch uit over de dollar. Hij pleitte voor een nieuwe munteenheid voor BRICS-landen:
"Elke nacht vraag ik mezelf af waarom alle landen hun handel moeten afrekenen met Amerikaanse dollars. Waarom kunnen we geen handel drijven met onze eigen munt. Waarom innoveren we niet? Wie heeft besloten dat de dollar de munt moest worden na het verdwijnen van de gouddekking? Waarom niet de yen, de real of de peso? Omdat onze valuta zwak waren. Ze hadden geen waarde in andere landen.
We moeten een munt hebben die landen transformeert naar een meer stabiele situatie, want vandaag de dag moeten landen de dollar najagen om te kunnen importeren. Waarom kunnen de BRICS niet een munt hebben die de handel tussen bijvoorbeeld Brazilië en China faciliteert. En de handel tussen Brazilië en andere BRICS landen."
Chinese yuan
Veel ogen zijn natuurlijk gericht op de Chinese yuan, een munt die tot voor kort amper een rol van betekenis speelde op het internationale toneel. Chinezen gebruikten in het verleden vrijwel uitsluitend Amerikaanse dollars en in minder mate ook euro's voor internationale handel. Maar in maart dit jaar gebruikte China voor het eerst meer yuan dan dollars voor internationale betalingen. Het aandeel van de yuan steeg tot 48%, terwijl dat van de dollar naar 47% daalde. Ter vergelijking, in 2010 was het aandeel van de yuan in de internationale handel van China vrijwel nul en domineerde de dollar met een aandeel van 83%. Er is sindsdien dus veel veranderd, met een duidelijke versnelling de laatste jaren.
Aandeel van yuan en dollar in Chinese handelsverkeer (Bron: Bloomberg)
"De internationalisering van de yuan versnelt, omdat andere landen een alternatieve betalingsvaluta zoeken om de risico's te diversifiëren en omdat de geloofwaardigheid van de Federal Reserve niet meer zo goed is als voorheen", zo verklaarde Chris Leung, econoom bij DBS Bank, tegenover Bloomberg. Doordat steeds meer Chinese bedrijven tegenwoordig in yuan kunnen factureren voor internationale transacties met een groot aantal landen lopen zij minder valutarisico. Ook versterkt het de waarde van de yuan als deze in meer landen geaccepteerd wordt. Onlangs nog sprak de Russische president Poetin zijn steun uit voor het gebruik van de Chinese yuan voor handel tussen Aziatische landen. Ook Rusland accepteert steeds vaker Chinese yuan als betaling voor bijvoorbeeld olie en gas.
Wat betekent dit voor goud?
De transitie van een monetair systeem op basis van de dollar als wereldreservemunt naar een systeem met meerdere valuta heeft grote implicaties. Het aanhouden van dollarreserves wordt voor veel landen minder evident en ook de vraag naar dollars zal geleidelijk afnemen. Andere valuta zullen meer marktaandeel verwerven in de internationale handel, of dat nou een BRICS-munt is of een mix van verschillende valuta.
In welke valuta landen hun monetaire reserves zullen aanhouden? Dat is nu nog lastig te zeggen. Naar verwachting zal goud profiteren van dit scenario en dat zal gepaard gaan met meer goudaankopen en een hogere goudprijs.
Dit artikel verscheen eerder op hollandgold.nl
