Het is alweer twintig jaar geleden dat de euro werd ingevoerd. Twaalf landen besloten in 1999 om hun monetaire soevereiniteit op te geven en in te ruilen voor een gemeenschappelijke munt. Het idee was dat de euro meer stabiliteit en verdere economische integratie zou brengen. Dat zou een waardevolle bijdrage kunnen leveren aan de vrede en de welvaart op het continent. Heeft de euro deze beloftes waargemaakt?
Een nieuwe valuta
Na het uiteenvallen van het Bretton Woods systeem met vaste wisselkoersen zochten Europese landen naar een nieuwe vorm van monetaire stabiliteit. Het vertrouwen in de dollar was behoorlijk afgenomen, omdat de Amerikaanse regering structureel meer geld bleef uitgeven dan er binnenkwam. Na het loslaten van de koppeling aan goud zat er bijna geen rem meer op de schuldengroei en werd dit probleem alleen maar groter.
Europa wilde niet langer de tekorten van de Verenigde Staten financieren en besloot daarom een eigen munt te ontwikkelen. Dat idee bestond overigens al veel langer, maar de urgentie om die stap te zetten was er aanvankelijk nog niet. Voor sommige landen was de gemeenschappelijke munt een instrument om minder afhankelijk te worden van de Amerikaanse dollar. Anderen wilden een muntunie om te voorkomen dat Duitsland te dominant zou worden op het Europese continent.
Twintig jaar na de lancering van de euro kunnen we concluderen dat de munt een aantal beloftes heeft waargemaakt. Europa heeft de zwaarste crisis sinds de jaren dertig doorstaan, zonder dat dit ontaarde in een valutaoorlog of handelsoorlog. Solidariteit werd het uitgangspunt, ook al was dat geen populair verhaal in de 'sterkere' eurolanden.
Wisselkoers van de euro sinds introductie (Bron: Bloomberg)
Schuldencrisis
Tijdens de Europese schuldencrisis werd Griekenland afgesloten van de kapitaalmarkt en werd ze aangewezen op een noodfonds, waar de belastingbetalers van de noordelijke eurolanden voor garant moesten staan. Toen ook andere grote eurolanden als Italië en Spanje in de problemen kwamen besloot de ECB in te grijpen, eerst door staatsobligaties van eurolanden min of meer te garanderen (LTRO) en later door schuldpapier in zijn geheel uit de markt te halen (QE).
Door het ingrijpen van de centrale bank werden de problemen in de muntunie niet verholpen, maar slechts onder het tapijt geveegd. Met het opkopen van staatsobligaties en het verlagen van de rente heeft de centrale bank tijd gekocht, kostbare tijd die ingezet moet worden om de muntunie sterker te maken.
De schuldencrisis heeft laten zien dat het project van de gemeenschappelijke munt nog lang niet voltooid is. Om effectief monetair beleid te kunnen voeren moeten Europese landen ook een degelijk fiscaal beleid voeren. Daarom werden al bij het begin van de muntunie afspraken gemaakt over het begrotingstekort en de staatsschuld, afspraken die helaas niet werden nageleefd.
De begrotingsregels zijn inmiddels wat strenger geworden, maar dat is geen garantie dat Europese landen zich eraan zullen houden. Italië probeerde de Europese regels te overtreden, terwijl de regering in Frankrijk het tekort volgend jaar tot boven het maximum van 3% laat oplopen.
Balanstotaal ECB sterk toegenomen door QE-programma
Economisch én politiek project
De gemeenschappelijke munt is niet alleen een economisch, maar ook een politiek project. De economische voordelen van de euro zijn voor de meeste mensen evident. Je kunt in verschillende landen met dezelfde munt betalen en bedrijven en investeerders ondervinden minder barrières en valutarisico als ze in het buitenland zaken willen doen.
De zwakheid van de euro zit vooral in het politieke aspect. Europese begrotingsregels en structurele hervormingen zijn noodzakelijk om de muntunie op lange termijn goed te laten functioneren, maar dat zijn geen thema's waar je tijdens de verkiezingen veel stemmen mee zult winnen. Sterker nog, de laatste jaren winnen de eurosceptische partijen aan populariteit.
Internationale rol
De euro is twintig jaar na de introductie uitgegroeid tot de tweede belangrijkste valuta ter wereld. De munt wordt door steeds meer landen gezien als een bruikbaar alternatief voor de dollar. Het aantal landen dat de munt gebruikt is in de loop der jaren gegroeid van twaalf naar negentien. Daarnaast zijn er ook verschillende landen die hun eigen munt gekoppeld hebben aan de euro.
De euro wordt door haar omvang en reputatie als neutrale valuta inmiddels ook erkend als internationale handelsmunt. Iran rekent haar olie tegenwoordig af in euro's, terwijl er ook uit Rusland geluiden komen om olie en gas in de Europese munt af te rekenen. De Europese Commissie wil de euro ook meer promoten als alternatief voor de dollar in internationale transacties. Dat is een veelbelovende ontwikkeling, die waarschijnlijk niet mogelijk was geweest als alle Europese landen aan hun eigen munt hadden vastgehouden
Deze column verscheen eerder op Goudstandaard
