Al voor het uitbreken van de kredietcrisis in 2008 schreef men over de val van de dollar. Met een enorme en alsmaar oplopende staatsschuld en een onverantwoord fiscaal en monetair beleid zou de wereld uiteindelijk haar vertrouwen in deze munt verliezen. Toch liep het allemaal anders, want ruim tien jaar na de crisis is deze valuta nog steeds de wereldreservemunt. Sterker nog, in bepaalde opzichten is de dollar momenteel nog groter dan tien jaar geleden.
Waarom is de dollar nog steeds niet gevallen? En hoe komt het dat de wereld nog steeds deze munt blijft gebruiken voor internationale handel? En waarom hebben alle stimuleringsprogramma's van de Federal Reserve nog geen hyperinflatie veroorzaakt? Al deze vragen zijn te beantwoorden door de evolutie van de dollar als wereldmunt goed te bestuderen.
Dollar als wereldmunt
Na de Tweede Wereldoorlog werd de dollar de belangrijkste valuta in de wereld. De Verenigde Staten kwamen als winnaar uit de oorlog en hadden de sterkste economie en de grootste goudvoorraad. Men besloot de dollar te koppelen aan goud en andere valuta weer te koppelen aan de dollar, waardoor er een zekere voorspelbaarheid kwam in het internationale monetaire systeem. Dankzij dit systeem bloeide de wereldhandel na de oorlog weer op en kwam er een snelle economische groei op gang.
De Amerikaanse munt werd niet alleen gebruikt voor internationale transacties, ook ontstond er in de jaren vijftig en zestig een nieuwe markt voor dollarleningen buiten de Verenigde Staten. Dat gebeurde in eerste instantie in Europa, waardoor men ook wel spreekt van de eurodollar markt. Politicoloog Sander Boon heeft deze markt bestudeerd en geeft in deze video uitleg over het ontstaan van dit systeem.
Schulden in dollars
De dollar werd na de Tweede Wereldoorlog de belangrijkste munt voor internationale transacties, maar door het verstrekken van leningen in dollars werd de wereldeconomie op een meer fundamentele manier verankerd aan de Amerikaanse munt. Grote bedrijven begonnen in dollars te lenen, waardoor er een structurele vraag naar deze valuta ontstaat.
Volgens cijfers van de Bank for International Settlements (BIS) is er momenteel ongeveer $11,5 biljoen aan schulden in dollars verstrekt aan niet-financiële instellingen buiten de Verenigde Staten. En die schulden zijn sinds het uitbreken van de financiële crisis alleen maar toegenomen, zoals onderstaande grafiek uit een nieuw onderzoek van de BIS laat zien. De kredietverlening in andere valuta zoals de euro stagneerde.
Links: Sterke toename van dollarschulden buiten de Verenigde Staten. Rechts: Aandeel van de dollar in de wereldwijde kredietmarkt is toegenomen ten koste van de euro (Bron: BIS)
Internationale rol van de dollar
Er zijn verschillende manieren om de internationale rol van de dollar te meten. Kijken we naar de valuta die het meest worden gebruikt in het betalingsverkeer, dan zien we dat de euro inmiddels al bijna even belangrijk is als de dollar.
Kijken we echter naar de valutareserves van centrale banken, dan blijkt dat het marktaandeel van de dollar de laatste jaren juist is toegenomen ten koste van de euro. De Europese schuldencrisis van een aantal jaar geleden heeft daar een belangrijke rol in gespeeld.
Een derde benadering die in de wetenschappelijke literatuur minder onderzocht werd is die van de dollar als zogeheten 'funding currency', de valuta waarin bedrijven wereldwijd geld lenen. Kijken we vanuit dit perspectief naar de munt, dan zien we dat deze sterker is dan ooit tevoren. Hoe komt dat?
Hoe sterk is de machtspositie van de dollar?
Onderzoekers Egemen Eren en Semyon Malamud van de BIS hebben een mogelijke verklaring gevonden voor de populariteit van de dollar. Zo blijft uit onderzoek dat de munt populair is door het ruime monetaire beleid van de centrale bank. De valuta kent meer inflatie en geldontwaarding dan de euro, waardoor schulden in dollars vanzelf minder waard worden.
Ondanks het feit dat de Verenigde Staten de dollar steeds vaker als financieel wapen gebruiken blijft de wereld geld lenen in deze valuta. En dat creëert een substantiële vraag naar dollars. Maar betekent dat ook dat de dollar altijd de meest dominante valuta zal blijven? Niet per definitie, zo concluderen onderzoekers van de BIS. Hieronder een passage uit de conclusie van het onderzoek.
"Wat betekenen deze resultaten voor de toekomst van de dollar? Veel verklaringen voor de dominante rol van de dollar in het internationale monetaire stelsel omvatten argumenten zoals inertie, omvang, netwerkeffecten en marktliquiditeit. Al deze argumenten suggereren dat veranderingen in de de dominante status van een valuta heel langzaam verlopen.
Onze resultaten suggereren daarentegen dat de dollar zijn dominantie kan verliezen, wanneer de verwachtingen dat de Federal Reserve de economie kan stimuleren - en de reële schuldenlast van bedrijven tijdens wereldwijde crises kan verminderen - afnemen. Omdat deze visie afhankelijk is van de overtuigingen van marktdeelnemers, kan deze verandering kan abrupt optreden."
De Amerikaanse valuta is nog steeds de wereldreservemunt. Dat kan veranderen als de wereld het vertrouwen in de Amerikaanse centrale bank verliest. Vanuit dat perspectief heeft de Federal Reserve geen goede beurt gemaakt door haar rentebeleid weer om te gooien. Ondertussen halen centrale banken wereldwijd goudvoorraden terug en voegen ze goud aan hun reserves toe. Dat zouden ze niet doen als ze blind konden vertrouwen op dit geldsysteem.
Deze column verscheen eerder op Goudstandaard
