De Amerikaanse regering versoepelt eerdere sancties tegen Iran en Venezuela om een oliecrisis te voorkomen. Een opvallende koerswijziging, omdat de VS deze olieproducerende landen eerst nog economisch wilde isoleren. Door sancties brengen deze landen momenteel minder olie op de markt. Maar nu de Verenigde Staten en Europa een embargo op Russische olie hebben afgekondigd dreigen er tekorten op de wereldwijde oliemarkt.
Door meer olie uit Venezuela en Iran toe te laten wil de Amerikaanse regering voorkomen dat de prijzen van brandstoffen als benzine en diesel nog verder stijgen. Twee Europese energiebedrijven kregen goedkeuring van de Amerikaanse regering om weer olie uit Venezuela te importeren. Oliehandelaar Vitol verwacht dat er spoedig ook meer Iraanse olie op de markt zal komen. Wat betekent dit voor de oliemarkt?
Venezuela
Het Italiaanse energiebedrijf Eni en het Spaanse energiebedrijf Repsol zouden vanaf juli al kunnen beginnen met het importeren van olie uit Venezuela, zo meldt persbureau Reuters. De enige voorwaarde die de Amerikaanse regering stelt is dat deze olie uitsluitend naar de Europese markt gaat, om te compenseren voor het wegvallen van Russische olie.
Het is een opsteker voor de Venezolaanse president Maduro, die de laatste jaren worstelde met een grote economische crisis. Maar nu ook de Amerikaanse en Europese economieën geraakt worden door recordprijzen van brandstof is er opnieuw belangstelling voor de olie uit Venezuela. Het Zuid-Amerikaanse land beschikt over 300 miljard vaten aan oliereserves en heeft daarmee de grootste oliereserves ter wereld. Genoeg om de regio nog jarenlang van energie te voorzien.
Olieproductie Venezuela (Bron: OPEC)
Daling olieproductie
Venezuela bracht tussen 2000 en 2015 gemiddeld ongeveer 2 miljoen vaten olie per dag op de markt. Door een daling van de olieprijs in 2016 en de introductie van economische sancties vanaf 2017 daalde de olieproductie echter naar 650.000 vaten per dag. En waar het land eerder nog veel olie leverde aan de Verenigde Staten gaat de Venezolaanse export nu voor meer dan 70% naar China. Amerikaanse raffinaderijen kochten steeds meer Russische olie om het wegvallen van olie uit Venezuela op te vangen.
Door groen licht te geven aan Eni en Repsol, twee Europese energiebedrijven die al langer samenwerkten met het Venezolaanse oliebedrijf PDVSA, kan er nu meer olie naar de Europese markt stromen. Ook heeft de Amerikaanse oliemaatschappij Chevron toestemming gekregen om weer met de regering van Maduro te onderhandelen. Daarmee krijgt Venezuela de kans om haar productie en export van olie weer op te schroeven naar het oude niveau.
Het is een opvallende koerswijziging, omdat de Amerikaanse regering eerder oppositiekandidaat Juan Guaido nog erkende als legitieme president van Venezuela. Met sancties probeerden de VS de regering van Maduro omver te werpen, maar dat lukte niet. Maduro kreeg steun van Rusland en China en besloot een nieuwe economische koers te varen. Door het gebruik van Amerikaanse dollars toe te staan maakte Maduro een einde aan de hyperinflatie. Ook verdwenen de importheffingen en steeg de opbrengst uit de export van olie, waardoor de economie weer opbloeide. Door deze verbeteringen is de Amerikaanse regering weer bereid te onderhandelen met Maduro. Ook is zijn onderhandelingspositie verbeterd door de wereldwijde schaarste aan olie.
Iran
Oliehandelaar Vitol verwacht dat de Amerikaanse regering ook sancties tegen Iran zal versoepelen. Zelfs als er geen nieuw internationaal akkoord komt over het atoomprogramma. Dit internationale akkoord werd in 2018 eenzijdig door de toenmalige Amerikaanse president Trump verbroken. Eerder dit jaar liepen de gesprekken over een nieuw akkoord vast. Dat terwijl een nieuw akkoord als voorwaarde werd gezien voor het verlichten van sancties tegen Iran.
Olieproductie Iran (Bron: OPEC)
Bij een versoepeling van het sanctiebeleid kan Iran naar schatting 500.000 tot 1 miljoen vaten olie per dag extra op de markt brengen. Genoeg om de olieprijs weer wat omlaag te brengen. Mike Muller, hoofd Azië bij Vitol Group zei daarover in een podcast van Gulf Intelligence:
"Uncle Sam laat misschien net een beetje meer van die olie stromen. Als de tussentijdse verkiezingen worden gedomineerd door de noodzaak om de brandstofprijzen in de VS te verlagen, dan kunnen we waarschijnlijk verwachten dat men een oogje dichtknijpt voor gesanctioneerde vaten die naar buiten stromen. Amerikaanse interventie in deze stromen is altijd vrij spaarzaam geweest."
Iran kan olieproductie verder opschroeven (Bron: S&P Global)
Politiek opportunisme
Als de schaarste op de oliemarkt langer aanhoudt, dan zou dat een parabolische stijging van de olieprijs tot gevolg kunnen hebben. Daarvoor waarschuwde Jeremy Weir, topman van oliehandelaar Trafigura, deze week. In een bijeenkomst georganiseerd door de Financial Times waarschuwde hij dat de oliemarkt door sancties tegen Rusland in een 'kritieke toestand' terecht is gekomen. Hij verwacht dat de olieprijs verder zal stijgen tot $150 per vat. Blijven de energieprijzen langdurig op een hoog niveau, dan zal dat de economie uiteindelijk afremmen en vraaguitval veroorzaken, aldus de topman van Trafigura.
Het versoepelen van sancties tegen olieproducerende landen als Iran en Venezuela is dus ook in het belang van de VS. Die hebben dit jaar al een deel van hun strategische oliereserves beschikbaar gesteld voor export naar Europese landen. In april exporteerde de VS al 2,25 miljoen vaten olie uit haar strategische reserves naar Nederland en Italië om schaarste aan olie in Europa te voorkomen. Daardoor zakte de strategische olievoorraad van de VS halverwege mei al naar het laagste niveau sinds 1987.
Door Europese energiebedrijven toe te staan meer olie uit Venezuela te importeren kan de VS een groter deel van haar strategische reserves zelf gebruiken. Ook in de VS zijn de brandstofprijzen namelijk tot recordhoogte gestegen. Met het oog op de tussentijdse verkiezingen later dit jaar zou de Amerikaanse regering kunnen besluiten de sancties eerder te verlichten. Het is tekenend voor de mate van opportunisme in het Amerikaanse buitenlandse beleid. Als het even niet uitkomt verandert ze de koers, met grote gevolgen voor de rest van de wereld.
Overzicht van landen die de meeste olie exporteren (Bron: IEA)
Conclusie
Het besluit van Westerse regeringsleiders om Russische olie te boycotten heeft grote gevolgen voor de oliemarkt. Rusland is met een productie van ongeveer 10 miljoen vaten per dag namelijk een van de grootste producenten. Een deel van deze olie zal een andere afzetmarkt vinden, maar door logistieke beperkingen zal Rusland niet al haar productie op de markt kunnen brengen. Er zijn namelijk niet genoeg olietankers en pijpleidingen om de volledige Russische olieproductie naar afzetmarkten in Azië te brengen. Tegelijkertijd moeten Europa en de Verenigde Staten op zoek naar andere leveranciers, willen ze zich aan hun voornemen houden om geen Russische olie meer te kopen.
Dat betekent dat de oliekraan elders open moet. Iran en Venezuela hebben capaciteit om meer olie op te pompen. Blijkbaar is de nood zo hoog dat de Amerikaanse regering nu bereid is daarvoor eerdere sancties te versoepelen. Het laat zien dat economische belangen nog altijd zwaarder wegen dan politieke belangen. En dat de Amerikaanse regering binnenlandse onrust van hoge brandstofprijzen als een grotere bedreiging ziet dan Iran of Venezuela.
