De energieprijzen zijn afgelopen maanden flink gestegen en het ziet er nog niet naar uit dat daar spoedig verandering in zal komen. Sterker nog, Europese landen gaan een onzekere periode tegemoet met zeer waarschijnlijk nog hogere prijzen. In deze analyse geven we de vijf belangrijkste redenen waarom energie nog wel even duur zal blijven.
Futuresmarkt signaleert langdurig hoge prijzen
Kort na de Russische invasie in Oekraine bereikte de gasprijs een piek van meer dan €200 per megawattuur. De oorlog was nog maar net begonnen en de onzekerheid over de energievoorziening was zeer groot. Toen bleek dat Rusland gewoon gas bleef leveren aan Europa zakte de gasprijs terug naar ongeveer €100 per megawattuur. Deze piek was dus van korte duur en had dan ook kortstondig effect op de markt.
Sinds juni is de situatie echter veranderd. De gasprijs loopt weer op naar het oude record, nu de onzekerheid over de levering van Russisch gas weer toeneemt. Italië en Duitsland kregen nog maar 40% van de afgesproken hoeveelheid gas geleverd en de vrees is dat de levering zelfs helemaal kan stoppen door vertraging bij onderhoud aan de Nord Stream 1 pijpleiding. Er vindt jaarlijks onderhoud plaats, maar dat kan vertraging oplopen door Westerse sancties. Daardoor kon Canada de nieuwe turbines die gas door de pijpleiding blazen niet op tijd leveren. Dit kan tot vertraging leiden. De urgentie van dit probleem blijkt wel uit het feit dat Canada deze sancties inmiddels heeft opgeheven.
Het vooruitzicht van minder gasleveringen zien we ook terug op de termijnmarkt. Begin maart was de gasprijs zeer hoog, maar alleen voor directe levering. De prijzen voor levering van gas verder in de toekomst waren toen beduidend lager. Om de gasprijs vast te leggen voor december 2023 betaalden handelaren toen €61,50 per megawattuur, maar nu is dat €127. Voor levering in december 2024 kon men de prijs begin maart nog vastleggen op €47,10 per megawattuur, nu is dat €77,90. De prijzen voor toekomstige levering, de zogeheten futures curve, is dus over de hele linie gestegen.
Energiemarkt verwacht dat de gasprijs in Europa langdurig hoog blijft (Bron: Bloomberg)
Stroomprijzen blijven stijgen
De stijgende gasprijs zal op termijn ook effect hebben op de stroomprijs, omdat er in sommige Europese landen nog steeds veel stroom wordt opgewekt met aardgas. De afhankelijkheid van gas voor de totale stroomproductie is vooral groot in landen als het Verenigd Koninkrijk (40%), Nederland (46%) en Italië (50%). Daar komt bij dat Duitsland de laatste jaren veel kerncentrales gesloten heeft en er in Frankrijk momenteel onderhoud plaatsvindt aan verschillende kerncentrales, waardoor de afhankelijkheid van kolen en gas momenteel groter is dan normaal.
In veel landen is gas een belangrijke bron voor elektriciteitsproductie
En dat heeft effect op de stroomprijzen, want energiebronnen als gas en steenkool zijn op dit moment veel duurder dan een jaar geleden. Op de termijnmarkt is de prijs voor elektriciteit in Nederland en Duitsland gestegen tot bijna €400 per megawattuur, terwijl die in Frankrijk en Italië zelfs rond de €450 ligt. Ter vergelijking, twee jaar geleden lagen de prijzen in deze landen onder de €50 per megawattuur. Met een verder stijgende gasprijs en het voornemen van Europese landen om minder gas, olie en steenkool uit Rusland te importeren zullen de prijzen van deze energiebronnen voorlopig eerder stijgen dan dalen. Zeker als we richting de winter gaan en de opbrengst van zonne-energie afneemt.
In heel Europa blijven de energieprijzen stijgen (Bron: Intercontinental Exchange)
Onzekerheid Nord Stream pijpleiding
Op 11 juli begon er gepland onderhoud aan de Nord Stream 1 pijpleiding, een belangrijke gaspijpleiding waarmee Rusland gas levert aan Duitsland en andere West-Europese landen. Dit onderhoud zou slechts tien dagen duren, maar dat zou wel eens veel langer kunnen gaan duren. Een gasturbine van Siemens die nodig is om gas door de pijpleiding te transporteren was voor onderhoud in Canada, maar door Westerse sancties kon deze gerepareerde turbine niet worden teruggestuurd naar Duitsland.
Uiteindelijk besloot de Canadese regering een uitzondering te maken voor dit speciale transport. Vorige maand zei Gazprom dat vertraging in de levering van deze turbine de reden waarom ze de laatste weken al minder gas hebben geleverd via de Nord Stream 1. Hoe snel de gerepareerde turbine weer terug is en geïnstalleerd kan worden, dat is nog onduidelijk. Gazprom heeft zich alvast ingedekt door te suggereren dat het onderhoud langer gaat duren. Het geplande onderhoud zou tot 21 juli moeten duren, maar de onzekerheid over de houding van Gazprom en ook het Russische Ministerie van Buitenlandse Zaken wakkeren de onzekerheid over de energievoorziening in Europa verder aan.
— Gazprom (@GazpromEN) July 13, 2022
Schaarste aan brandstoffen
We hebben de laatste maanden al vaker geschreven over de hoge brandstofprijzen in relatie tot de olieprijs. Door gebrek aan raffinagecapaciteit en de Westerse sancties tegen Rusland teren we steeds verder in op onze brandstofreserves. In mei onderzocht de Amerikaanse regering al de mogelijkheid om een deel van haar dieselreserves te gebruiken om de prijzen wat te drukken. Ruimte voor tegenslagen is er niet. Oostenrijk moest haar strategische dieselvoorraad aanspreken vanwege een incident bij haar grootste olieraffinaderij, waardoor de productie enige tijd stil lag. India, dat tot voor kort nog diesel aan Europa leverde, heeft onlangs een exportverbod ingesteld. Daardoor wordt het in elk geval lastiger en duurder om diesel van India naar Europa te exporteren.
Het Duitse energiebedrijf Uniper heeft in afwachting van een reddingsoperatie besloten haar gasreserves aan te spreken. Die reserves zijn eigenlijk bedoeld voor komende winter, maar worden nu gebruikt om geld te besparen. Dagelijks komt Uniper €30 miljoen tekort omdat het gas momenteel veel duurder moet worden ingekocht dan de prijs waarvoor ze het aan klanten levert. Die hebben vaak langlopende contracten met een vaste prijs gebaseerd op de situatie van voor de oorlog. Door in de zomer reserves op te maken maakt Uniper de problemen voor komende winter alleen maar groter.
Door de vijandige houding van Europese landen ten opzichte van Rusland zoeken Russische olieproducten hun weg naar andere afzetmarkten. Niet alleen naar India en China, maar ook in toenemende mate naar het Midden-Oosten. Ook Brazilië heeft aangegeven belangstelling te hebben voor 'zoveel mogelijk' Russische diesel. Hun minister van Buitenlandse Zaken zei eerder deze week dat voldoende beschikbaarheid van brandstof essentieel is voor de landbouw en dat hij Rusland als strategische partner ziet in de BRICS alliantie. Dat betekent dat er minder diesel overblijft voor Europese landen of dat we hogere prijzen gaan betalen om het via andere landen te importeren.
Rusland vindt steeds meer alternatieve afzetmarkten voor olie en brandstoffen (Bron: Bloomberg)
Wisselkoerseffect
Tot voor kort betaalden Europese energiebedrijven in euro's voor Russisch gas. In augustus 2019 begon het Russische staatsbedrijf Rosneft ook olie aan te bieden in euro's. Die tijd is voorbij, want door het blokkeren van valutareserves en de afsluiting van het SWIFT betaalsysteem besloot Poetin roebels te vragen voor energie. En dat heeft effect op de energieprijzen die we hier in Europa betalen, want de euro is de laatste maanden aanzienlijk in waarde gedaald. Niet alleen door de energieproblematiek van Europa, maar ook door het toegenomen risico van fragmentatie in de eurozone. De politieke problemen in Italië maken de financiële markten nerveus en de euro minder aantrekkelijk.
De euro is niet alleen ten opzichte van de Amerikaanse dollar gedaald, maar ook ten opzichte van de Russische roebel. Sterker nog, de roebel was in de eerste helft van dit jaar zelfs de best presterende valuta. Dat betekent dat we niet alleen meer betalen door de hogere energieprijs, maar dat we daar bovenop extra betalen voor olie, steenkool, gas en brandstoffen vanwege het wisselkoerseffect. We importeren dus extra inflatie nu we meer energie in roebels en dollars moeten afrekenen.
https://youtu.be/UVWlt_lS2Ac?t...
Conclusie
Zoals het er nu naar uitziet staat ons een zeer uitdagende periode te wachten. Sommige landen hebben al maatregelen genomen om het energieverbruik te verlagen, maar het is nog maar de vraag of dat genoeg is om het mogelijk wegvallen van energie uit Rusland op te vangen. Tekenend is dat de markt nu al voorsorteert op langdurig hoge prijzen, tot in 2023 en 2024 aan toe. In dat opzicht is de situatie de laatste maanden alleen maar verslechterd. De laatste weken is de olieprijs wel weer wat gedaald, maar dat wil niet zeggen dat de situatie verbetert. Volgens het Internationaal Energieagentschap (IEA) is deze daling namelijk het gevolg van vraaguitval. "Hogere prijzen en een verslechterende economische omgeving beginnen hun tol te eisen op de vraag naar olie."
