China kan binnen het huidige geldstelsel niet de status van wereldreservemunt bereiken, maar dat is ook niet haar ambitie. Dat zei politicoloog en publicist Sander Boon in de Meetup van het televisieprogramma Tegenlicht. Dit programma maakte onlangs een documentaire over China als nieuwe wereldmacht, meer specifiek op economisch en monetair gebied.
Na de Tweede Wereldoorlog zijn steeds meer landen de dollar als reserve gaan gebruiken, omdat de Amerikaanse economie op dat moment de machtigste ter wereld was. De keuze voor de dollar werd op een gegeven moment vanzelfsprekend, omdat dat internationaal gezien de meest geaccepteerde valuta was.
Dollar als wereldreservemunt
Het voordeel van dit systeem voor de Verenigde Staten is dat ze haar schulden kan betalen in een valuta die ze zelf kan bijdrukken. Omdat andere landen dollars als reserves aanhouden is het voor de Verenigde Staten veel makkelijker en goedkoper om veel schulden te maken. Daardoor kan het land eigenlijk boven haar stand leven, zo concludeert Boon.
Omdat de dollar wereldwijd als reserve wordt aangehouden is deze munt volgens hem structureel overgewaardeerd. Dat betekent dat de Verenigde Staten in dit systeem meer koopkracht hebben, wat onder meer blijkt uit haar structurele tekort op de handelsbalans. Ook hebben de Verenigde Staten door de monetaire macht meer middelen om militaire macht uit te oefenen.
"Je bent een groot economisch macht, je hebt een monetaire macht, veel landen koppelen hun munt aan jouw eigen munt. Je hebt dan een verantwoordelijkheid, Amerika is een politiemacht. Het feit dat je het kunt financieren - of dat het wordt gefinancierd - maakt ook dat je meer armslag hebt om er militair een stempel op te kunnen drukken.
Deze dynamiek is van alle tijden, zo merkt Boon op. Nederland was in de Gouden Eeuw een zeemacht die de handelsroutes kon bewaken. Later werd die rol overgenomen door de Engelsen en nu door de Verenigde Staten.
Verenigde Staten heeft sinds 1971 een structureel tekort op de handelsbalans (Bron: Wikipedia)
Offshore dollarsysteem
Boon merkt op dat de Chinese economie sterk leunt op het zogeheten eurodollar systeem. Dat betekent dat veel investeringen in China in dollars gefinancierd zijn. Daardoor is hun economie erg afhankelijk van de beschikbaarheid van dollars om schulden door te kunnen rollen. Dat staat los van de vele miljarden aan dollarreserves die de Chinese centrale bank op haar balans heeft staan. Hij zegt daar het volgende over.
"Na de oorlog had je Bretton Woods, dat was een systeem waarin controle op het banksysteem werd gezet. Het idee was toen nog dat de crisis van eind jaren '20, begin jaren '30 was ontstaan door teveel kredietverlening en dat dit moest worden ingeklemd. Maar wat er onder de radar gebeurde was dat er een offshore financieel systeem ontstond in de Londen City - een offshore dollar - waardoor er steeds meer internationale private kapitaalstromen ontstonden.
Dat is een offshore privaat kredietsysteem geworden, het eurodollar systeem, wat steeds groter is geworden. Uiteindelijk, heel veel stappen verder, is dat het systeem waar China de afgelopen 15 a 20 jaar gebruik van heeft gemaakt om zichzelf te financieren in economische groei."
Blijft de dollar de wereldreservemunt?
De laatste jaren komt er vanuit verschillende hoeken steeds meer kritiek op de status van de dollar als wereldreservemunt. Kunnen andere machtsblokken niet gewoon besluiten om bijvoorbeeld olie in een andere valuta af te rekenen en hun eigen betaalsystemen op te zetten?
"Ik denk inderdaad dat de weerstand tegen de Amerikaanse politiek aan de ene kant heel groot wordt - dat kun je overal wel zien. Maar aan de andere kant moet je ook realiseren dat het hele private financiële systeem - het eurodollar systeem - het hele funding mechanisme van de wereldwijde financiële investeringen, gedenomineerd is in dollar, dat als onderpand de Amerikaanse staatsobligatie gebruikt. Dat is misschien vrij technisch, maar daarin zitten ook netwerkeffecten waar je niet zomaar onderuit kunt. Dus je kunt wel willen, en er zijn ook heel veel Europeanen die de droom hebben om de rol van de dollar over te nemen, maar het is niet 1-2-3 gebeurd."
Kunnen we naar een nieuwe monetaire wereldorde?
Binnen het huidige monetaire systeem kan de Chinese yuan niet de rol van wereldreservemunt overnemen, maar is het niet mogelijk dat er internationaal een nieuw systeem wordt opgezet waarbij verschillende valuta naast elkaar komen te staan? Volgens Boon is dat nog maar zeer de vraag, hij zei daar het volgende over.
"Dat is niet uitgesloten, maar aan de andere kant zal daar dan wel een de-dollarisatie aan vooraf moeten gaan. Dat betekent dat de Verenigde Staten dan geen wereldreservemunt meer hebben. Dat betekent dan ook dat de financiële intermediatie met de dollar er dan niet meer is. En dat heeft tot gevolg dat financiële markten veel kleiner gaan worden en dat heeft nogal impact op onze welvaart.
We hebben dat ook gezien in 1931 tot 1933, waarbij de wereldwijde kapitaalstromen ineens verdwenen. Van 1933 tot volgens mij ergens in 1955 was er geen internationaal kapitaalverkeer. Bretton Woods heeft geprobeerd om die klem erop te houden, maar dat is niet gelukt. Dus als je dan zegt dat er dan een nieuw soort Bretton Woods komt, dan denk ik dat er altijd een mogelijkheid is om daar via arbitrage weer onderuit te komen. Of dat een blijvende institutionele setting is om een monetaire orde te kunnen handhaven, dat vraag ik me af."
Ons huidige monetaire systeem is gebaseerd op schuld. Banken creëren zelf krediet waarmee ze dat kunnen doen. Dat systeem zal volgens Boon op een gegeven moment in elkaar klappen. Om in een volgend systeem weer handel te kunnen drijven moet er een nieuw betaalmiddel zijn. En als eerst het vertrouwen in geld is weggevallen, waarmee ga je elkaar dan betalen? In dat geval zou het ook kunnen dat monetair goud een rol gaat spelen.
Het dollarprobleem van China
China lanceerde in maart vorig jaar nieuwe oliecontracten, waarmee handelaren olie in yuan kunnen betalen. Dat werd door velen gezien als een sterk signaal vanuit China, maar dat hoeft niet per definitie zo te zijn. Volgens Boon is deze stap eerder uit noodzaak geboren, omdat China een structureel dollarprobleem heeft. Hij zei daar het volgende over:
"Ik denk dat dit inderdaad aan de ene kant gezien kan worden als een psychologisch effect. Aan de andere kant, als je kijkt naar het huidige China, dan hebben ze een enorm groot probleem om aan dollars te komen om hun dollarleningen door te rollen. Je merkt de afgelopen vier jaar dat de Chinese centrale bank en de regering in haar beleid heel erg bezig is om dit probleem op te lossen of om iets te verzinnen om het te verlichten. Met het denomineren van olie in yuan zou het ook kunnen zijn dat ze die dollars dan niet meer internationaal hoeven te kopen, maar dat ze het in eigen munt kunnen betalen. Dat verlicht de druk op hun dollarnood."
China kampt met een steeds groter dollarprobleem. Het land heeft voor tenminste $1,9 biljoen aan schulden in dollars, waarvan ruim 60% binnen een jaar doorgerold moet worden. Dat betekent dat ze opnieuw dollars moeten aantrekken op de internationale geldmarkt of dat ze de dollarreserves van de centrale bank moet aanspreken.
Meer onderwerpen
Verder in het gesprek kwamen er nog meer onderwerpen ter sprake, zoals het netwerkeffect van een wereldreservemunt, het afnemende vertrouwen in de kredietwaardigheid van de Verenigde Staten en de rol van goud als instrument om de overheidstekorten onder controle te houden. Hieronder kunt u de volledige opname van de Meetup in Pakhuis de Zwijger bekijken. Klik hier als u de documentaire van Tegenlicht over de Chinese yuan terug wilt kijken.
