Met de economische sancties tegen Rusland is een nieuw tijdperk van economische oorlogsvoering aangebroken. Een tijdperk van deglobalisering, waarin grondstoffen strategische reserves worden en onze welvaart niet meer vanzelfsprekend is. Maar ook een wereld waarin economische en politieke macht verschuift. Van een unipolaire wereldorde op basis van de Amerikaanse dollar naar een multipolaire wereldorde op basis van verschillende valuta en mogelijk zelfs goud. Wat betekent dit voor de toekomst van het Westen en voor de dollar als wereldreservemunt?
Sancties
In reactie op het bevriezen van valutareserves van Rusland besloot de Russische president Poetin dat de landen die deze sancties hadden opgelegd voortaan niet meer in euro's of dollars mogen betalen voor gas, maar uitsluitend in roebels. En dat zal op termijn ook gebeuren met andere grondstoffen van Rusland, zo verklaarde Kremlin woordvoerder Dmitry Peskov afgelopen zondag op de Russische staatstelevisie. "De westerse sancties tegen Rusland hebben het verlies van vertrouwen in de euro en de dollar versneld. Het is duidelijk dat we naar een nieuw soort systeem gaan, anders dan het Bretton Woods systeem."
Niet alleen vanuit Rusland horen we felle kritiek op het Westerse sanctiebeleid. Ook de Amerikaanse econoom Kenneth Rogoff, professor aan de Harvard University, noemde het besluit van de G7-landen om valutareserves van Rusland te bevriezen ongekend in de naoorlogse geschiedenis. "Het is een radicale maatregel, een 'break the glass' moment", verwijzend naar het kastje waarmee je de nooduitgang kunt openen of een alarm kunt activeren. "Als je kijkt naar het lange termijn plaatje van de dominantie van de dollar, dan garandeer ik je dat China hier naar kijkt. Ze hebben ongeveer $3 biljoen aan dollarreserves."
Bretton Woods III
Volgens Zoltan Pozsar, vooraanstaand analist van Credit Suisse met de nodige werkervaring bij de Federal Reserve en het IMF, zal het internationale monetaire systeem door de economische sancties van het Westen fundamenteel veranderen. In een nieuw marktcommentaar schreef hij dat we getuige zijn van de geboorte van een nieuwe monetaire orde, die hij omschrijft als Bretton Woods III. Dit is een nieuwe monetaire orde waarin grondstoffen weer een belangrijke rol gaan spelen. "Dit zal het dollarsysteem verzwakken en bijdragen aan inflatie in de Westerse wereld."
Pozsar typeert de eerste fase van Bretton Woods als de periode van 1944 tot 1971. In deze periode ontleende de dollar haar waarde aan het feit dat deze inwisselbaar was voor goud. Dat tijdperk eindigde met de Amerikaanse president Nixon, die in augustus 1971 een einde maakte aan deze koppeling. Daarna volgde een periode die hij omschrijft als Bretton Woods II, waarin ongedekte valuta zoals de dollar en de euro wereldwijd geaccepteerd werden door een groot vertrouwen in de kredietwaardigheid van de VS en Europa. De dollar en later ook de euro werden in dit systeem de belangrijkste wereldwijde valuta met een aandeel van respectievelijk 60% en 20% in de valutareserves van centrale banken.
Dat tijdperk lijkt door economische oorlogsvoering van het Westen ten einde te komen. De hele wereld ziet nu dat ook valutareserves niet altijd veilig zijn. Het gebruik van dollars en euro's is een politiek risico geworden, precies waar Poetin afgelopen jaren al vaker voor waarschuwde. Het is dus geen toeval dat de Russische centrale bank de laatste jaren dollarreserves heeft omgewisseld voor goud. Andere landen die dit risico ook zagen kochten de laatste jaren goud of repatrieerden hun goudvoorraden.
https://www.youtube.com/watch?v=5yuOhdW0o_4&cc_load_policy=1
Grondstoffen als nieuw anker
Afgelopen decennia werd het monetaire systeem gedomineerd door ongedekt geld. Momenteel vertegenwoordigt de Amerikaanse dollar zo'n 60% van alle valutareserves, terwijl de euro goed is voor 20%. Die verhouding zal de komende jaren verschuiven, zo verwacht Pozsar. Hij voorziet dat het zwaartepunt zal verschuiven van valutareserves naar grondstoffen en goud. De dollar zal daarom in de toekomst een minder prominente rol gaan spelen, zo verwacht de analist van Credit Suisse. "De vraag naar grondstoffenreserves zal groter zijn. Dat zal de natuurlijke vraag naar valutareserves vervangen. De behoefte aan dollars zal afnemen naarmate meer handel in andere valuta wordt afgerekend."
De rest van de wereld zal de samenstelling van haar valutareserves herzien op basis van een nieuwe realiteit, waarin landen die belangrijke grondstoffen produceren zelf kunnen bepalen waarvoor ze deze grondstoffen verkopen. Denk aan Rusland dat haar gas - en mogelijk ook andere grondstoffen - afrekent in roebels, Saoedi-Arabië dat een deel van haar olie bestemd voor China in yuan wil afrekenen en India dat een valutaswap met Rusland opzet om daar olie te kopen met roepies of roebels.
Samenstelling valutareserves centrale banken
Wat zijn de gevolgen?
Het directe effect van deze economische oorlogsvoering tegen Rusland is dat we in Europa een hogere prijs gaan betalen voor energie. Dat betekent meer inflatie en een verdere verslechtering van zowel de koopkracht van burgers als het concurrentievermogen van bedrijven. Denk bijvoorbeeld aan de Duitse industrie, die erg afhankelijk is van goedkope energie. Ook zullen logistieke ketens door het sanctiebeleid minder efficiënt worden. Dat vertaalt zich naar hogere grondstofprijzen en mogelijk langere levertijden voor grondstoffen en producten.
Het privilege dat we in de Verenigde Staten en Europa genieten door het feit dat andere landen onze valuta gebruiken zullen we in de toekomst moeten delen met andere economische machten als China en Rusland. In 1971 sprak de toenmalig Amerikaanse minister van Financiën John Connelly de beroemde (of beruchte) woorden: “The dollar is our currency, but it is your problem.” Anno 2022 is daar volgens analist Pozsar een nieuw adagium voor in de plaats gekomen. "Our commodity, your problem."
Dit artikel verscheen ook in De Andere Krant van 9 april 2022
