De rente op staatsobligaties is de laatste weken flink opgelopen. Stond de Amerikaanse 10-jaars rente afgelopen zomer nog op 0,5 procent, inmiddels vragen beleggers bijna 1,5 procent voor diezelfde lening. Ook in Europa loopt de rente gestaag op. Deze trend zorgt voor nervositeit op de financiële markten, want aandelenkoersen en grondstoffenprijzen gingen flink onderuit.
Beleggers vrezen dat de hogere rente een negatief effect zal hebben op het herstel van de economie. Zeker nu de schulden door corona zo extreem zijn opgelopen. Maar waarom stijgt de rente en wat zijn de gevolgen?
Rente loopt gestaag op
Afgelopen zomer daalde de rente over de hele linie naar een historisch dieptepunt. Beleggers zochten hun toevlucht in staatsobligaties, omdat centrale banken immers de waarde van dit schuldpapier garandeerden met hun grootschalige opkoopprogramma's. Niet alleen de rente daalde, ook werden de renteverschillen tussen landen steeds kleiner. Beleggers waren hoopvol gestemd en prijsden weinig risicopremie in.
De laatste maanden is de trend echter omgekeerd. Door de oplopende inflatieverwachtingen eisen beleggers nu een hogere vergoeding op staatsleningen, terwijl centrale banken weinig van zich laten horen. Centrale banken hebben gezegd dat ze een hogere inflatie zullen tolereren, maar er kwam geen aanvullende stimulering om de rente weer omlaag te krijgen. Dat terwijl overheden ook dit jaar veel geld moeten lenen vanwege de aanhoudende steunmaatregelen. Het effect daarvan zien we terug in onderstaande grafiek.
Rente op staatsleningen loopt gestaag op (Bron: Bloomberg, via @Schuldensuehner)
Centrale banken onder druk
De stijgende rente laat zien dat financiële markten de druk op centrale banken opvoeren. Alle belangrijke centrale banken hebben immers toegezegd dat ze de rente laag zullen houden om het herstel van de economie te bevorderen. Daartoe hebben ze het afgelopen jaar voor honderden miljarden euro's en dollars aan staatsobligaties opgekocht en op hun balans geparkeerd.
Deze rentestijging dwingt centrale banken nu in te grijpen, omdat hun geloofwaardigheid anders op het spel staat. Zo hanteert de Bank of Japan al jaren een beleid van yield curve control, wat wil zeggen dat ze de rente op een bepaald niveau probeert te houden. Zoals bovenstaande grafiek laat zien begint de 10-jaars ook in Japan op te lopen. Dat betekent dat de Japanse centrale bank wel moet ingrijpen om de rente weer omlaag te brengen.
Lange versus korte rente
Ook in de Verenigde Staten neemt de nervositeit op de obligatiemarkten toe. De overheid probeerde deze week $62 miljard op te halen met de uitgifte van nieuwe staatsleningen, maar de veiling verliep ongunstig. De verhouding tussen vraag en aanbod van schuldpapier, de zogeheten bid-to-cover ratio, kwam namelijk uit op 2,04. Twee keer zoveel vraag als aanbod lijkt niet slecht, maar de belangstelling was aanzienlijk kleiner dan tijdens eerdere obligatieveilingen. De laatste maanden lag die ratio nog op gemiddeld 2,35.
Deze obligatieveiling werd pas voltekend nadat de 7-jaars rente tot 0,75% was gestegen, een technisch niveau dat volgens obligatiehandelaren kan wijzen op een verdere koersdaling. Opvallend is dat vooral de rente op langlopende staatsobligaties oploopt. Het verschil tussen de 2-jaars en 10-jaars Amerikaanse rente steeg deze week op één dag met 24 basispunten, de grootste toename op één dag sinds 2002!
Handelaren waren deze week het meest short op Treasuries sinds de balansverkleining van de Federal Reserve in 2013. Ook in de optiemarkt zijn handelaren nog steeds gepositioneerd voor een verdere stijging van de rente. Een negatief sentiment kan betekenen dat de markt dicht bij een bodem is en dat koopjesjagers opnieuw zullen instappen. Veel ruimte voor een verdere stijging van de rente lijkt er dus niet te zijn.
Amerikaanse staatsleningen worden aantrekkelijker door stijging rente
Momentum Amerikaanse 10-jaars leningen is momenteel zeer negatief
Welke gevolgen heeft een hogere rente?
De stijging van de rente zorgde deze week al voor onrust op de aandelenmarkten. Ook kwamen de prijzen van edelmetalen verder onder druk te staan. Een hogere rente is immers ongunstig voor bedrijven met grote schulden, voor edelmetalen die geen cashflow genereren en beleggers die met geleend geld investeren. Ook worden staatsobligaties bij een hogere rente een aantrekkelijker alternatief voor dividendaandelen. En helemaal als de rente die van het dividend te boven gaat.
Financiële markten reageren dus als eerste op de stijgende rente, maar als deze trend doorzet kan het ook nadelig uitwerken op de economie. Denk bijvoorbeeld aan de hypotheekrente, die meebeweegt met de rente op staatsobligaties. Een verdere stijging van de rente betekent dat mensen minder geld kunnen lenen voor de financiering van een huis, waardoor de huizenprijzen kunnen stagneren. Dat kan weer impact hebben op het koopgedrag en de bestedingen van huishoudens.
Onrust in financiële markten kan verder oplopen als wordt ingeprijsd dat de Fed al in december 2022 over gaat tot het verhogen van de rente, terwijl is aangegeven dat die renteverhoging er vóór 2023 niet zal komen. Komende week zullen de financiële markten ook letten op een mogelijke aanpassing van de IOER, de interest on excess reserves. Dit is het rentetarief dat de Fed hanteert voor banken die overtollige reserves bij de centrale bank parkeren. Door een overvloed aan geld in de markt kan de centrale bank besluiten die rente aan te passen.
Lees ook:
Hoe nu verder?
Stijgt de rente verder, dan zijn centrale banken weer aan zet. Doen ze niets, dan kan de hogere rente het economisch herstel verder onder druk zetten. Ook zullen overheden dan veel moeilijker hun almaar stijgende begrotingstekorten kunnen financieren. Zonder aanvullende steun van centrale banken moeten zij mogelijk eerder hun steunmaatregelen afbouwen of versoberen, met alle gevolgen van dien. Beleggers zullen de komende week dus aandachtig kijken naar het optreden van de Amerikaanse centrale bank.
De rentestijging lijkt overigens heftig, maar is in historisch opzicht niet extreem. Ook tijdens de afbouw van monetaire stimulering door de Fed in 2013 begon de rente te stijgen. Het is dus ook mogelijk dat de markt weer corrigeert en de andere kant op beweegt. Door de hogere rente zijn Amerikaanse 10-jaars leningen immers aantrekkelijker geworden voor Europese en Japanse beleggers, mede ook door de stijging van de dollar.
Voor komende week zijn er twee scenario's mogelijk. In het eerste scenario houdt de Fed vast aan haar koers en probeert ze de markt ervan te overtuigen dat er goede redenen zijn voor de stijging. Het tweede scenario is dat de centrale bank haar zorgen uitspreekt over deze ontwikkeling en wijst op de ongunstige economische impact van een stijgende rente. Dat kan de markt weer de andere kant op bewegen en de rente laten zakken, zeker als de Fed maatregelen neemt en de grote shortposities zullen worden afgedekt.
Lees ook:
- Barst de bubbel op de beurzen?
- Corona en koopwoningen: bereiken de huizenprijzen in Nederland binnenkort hun absolute top? (Deel 2)
De afbeelding boven het artikel is afkomstig van QuoteInspector en is beschikbaar onder de Creative Commons licentie
