De krapte in de geldmarkt die verantwoordelijk was voor de plotselinge stijging van de korte rente zal verder toenemen. Volgens analisten van de Amerikaanse bank JP Morgan zal de rente voor kortlopende leningen tussen banken daardoor vaker omhoog schieten. De liquiditeitssteun van de Federal Reserve blijkt namelijk niet voldoende om alle problemen in de bankensector weg te nemen.
In september greep de Federal Reserve in door liquiditeit beschikbaar te stellen aan de bankensector. Dat gebeurde via zogeheten repo operaties, waarbij de centrale bank geld beschikbaar stelde in ruil voor onderpand. In de meeste gevallen zijn dat staatsobligaties, maar ook bepaalde hypotheekleningen komen hiervoor in aanmerking. Banken die extra liquiditeit nodig hebben kunnen dat bij het loket van de centrale bank aanvragen in ruil voor het schuldpapier.
Steunprogramma niet toereikend
De Federal Reserve had verwacht dat dit liquiditeitsprogramma van $75 miljard voldoende zou zijn om de kortlopende rente onder controle te krijgen. Dat leek in eerste instantie ook te lukken, maar afgelopen week begon de rente voor kortlopende leningen opnieuw te stijgen. De rente voor kortlopende liquiditeit steeg naar bijna 2,4%, hoger dan de gewenste bandbreedte van 1,75% tot 2% die de centrale bank probeert te handhaven.
Uit de laatste cijfers van het steunprogramma blijkt dat banken vorige week regelmatig meer dan het maximum van $75 miljard aan obligaties beschikbaar stelden. Daaruit kunnen we concluderen dat de behoefte aan liquiditeit zeer groot is.
Volgens analisten van JP Morgan komt de liquiditeit alleen bij de zogeheten primary dealers terecht. Dat zijn banken die nieuwe obligaties van de Amerikaanse overheid opkopen. Een zorgwekkende trend, omdat het juist andere banken zijn die de liquiditeitssteun nodig hebben. Het succes van het steunprogramma van de Fed hangt volgens analisten van de bank samen met de mate waarin de liquiditeit wordt doorgegeven.
Liquiditeitsoperaties van de Federal Reserve overschrijden regelmatig het quotum van $75 miljard (Bron: New York Fed)
Rente op kortlopende leningen schiet opnieuw omhoog (Bron: Bloomberg)
'Permanente steun noodzakelijk'
Verschillende banken hebben al aangegeven dat de Fed een permanent liquiditeitsprogramma moet opstarten. In vaktermen wordt dat ook wel een standing repo facility genoemd. Dit houdt in dat banken op ieder gewenst moment onderpand kunnen aanbieden en opvragen in ruil voor liquiditeit. De centrale bank neemt daarmee de rol van dealer over, een rol die voorheen door de banken zelf werd uitgevoerd.
Ook dat is een zorgwekkende ontwikkeling, omdat het iets zegt over de gezondheid van de bankensector. Leenden banken in het verleden zonder problemen geld aan elkaar uit, nu doen ze dat slechts mondjesmaat en alleen op basis van veilig onderpand in de vorm van staatsobligaties. Dat verklaart ook waarom er sinds de financiële crisis zoveel vraag is naar dit hoogwaardige schuldpapier. Sander Boon schreef daar in september op Geotrendlines al het volgende over:
Hoewel het banksysteem voor de crisis opereerde zonder bankreserves, waren ze na de crisis onontbeerlijk, aldus de Fed. Na de val van Lehman Brothers in 2008 brak het banksysteem en was er sprake van een bankrun tussen banken. Alleen door draconische maatregelen te nemen, kon het bancaire en financiële systeem ternauwernood worden gestabiliseerd.
Om weer tot een functionerend banksysteem te komen, initieerde de Fed in de afgelopen tien jaar een aantal rondes van kwantitatieve verruiming (QE). Doel was om banken weer tot kredietverlening en handelsactiviteiten aan te zetten. QE is in essentie een activaruil: het opkopen van staats- en hypotheekleningen van banken in ruil voor bankreserves.
Rust is nog niet teruggekeerd
De Fed besloot eerder deze maand het noodloket voor banken langer open te houden. Ook kondigde ze een nieuwe ronde van monetaire verruiming aan, door tot en met het tweede kwartaal van volgend jaar staatsobligaties op te kopen. De Fed gaat voor $60 miljard per maand kortlopende staatsleningen op haar balans plaatsen om de markt te ondersteunen.
Hieruit kunnen we concluderen dat de ingreep van halverwege september geen incident was. Er is een meer fundamenteel probleem in de bancaire sector, namelijk dat banken niet bereid of niet in staat zijn onderpand beschikbaar te stellen aan andere partijen in de financiële sector. Daardoor houdt het liquiditeitsprobleem aan, ondanks de interventies van de Fed.
Analisten van JP Morgan verwachten meer schommelingen in de korte rente en adviseren beleggers het verschil tussen de Federal Funds Rate en de rente op de repo-markt af te dekken met futurescontracten. Sinds september is de activiteit in deze markt sterk toegenomen.
