De Fed heeft aangekondigd dat ze een begin gaat maken met het afbouwen van de bankbalans. Tevens is ze voornemens de beleidsrente (Fed Funds) te verhogen. Door te stoppen met het opkopen van leningen en de beleidsrente te verhogen probeert ze het signaal af te geven dat een verkrapping van het monetaire beleid in het vooruitzicht ligt. Maar is dat ook zo? Of bepaalt de markt de mate van liquiditeit en de hoogte van de rente? We duiken in dit artikel in de spreekwoordelijke gereedschapskist van de Fed.
De Amerikaanse centrale bank heeft momenteel twee beleidsinstrumenten waarmee ze de financiële markten en de reële economie probeert te beïnvloeden. Laten we deze eerst even kort behandelen.
Opkoopprogramma
Het eerste beleidsinstrument van de Fed is het opkoopprogramma, waarmee ze voor een bedrag van $30 miljard per maand staatsleningen en hypotheekleningen uit de markt haalt. De Fed koopt deze leningen van banken en geeft in ruil daarvoor nieuw gecreëerde reserves. Bankreserves die commerciële banken overigens niet gebruiken om nieuwe kredieten te verlenen aan bedrijven en consumenten. De Fed betaalt zelfs rente aan banken om deze reserves aan te houden (Interest on Excess Reserves). Eigen onderzoek van de Fed stelt zelfs dat het opkoopprogramma misschien signaleert dat er meer liquiditeit in de markt komt, maar dat het effect uitsluitend wordt gecreëerd door de markt zelf.
Balanstotaal Federal Reserve
Fed Funds
Het tweede beleidsinstrument is de beleidsrente, waarmee de Fed de hoogte van de interbancaire rente bepaalt van banken binnen de grenzen van de VS. Deze Fed Funds markt is sinds de kredietcrisis van 2008 echter flink in omvang afgenomen. Voor de kredietcrisis van 2008 ging er in deze markt dagelijks nog een bedrag om van circa $10 biljoen, maar door bankreserves die via het opkoopprogramma van de Fed op de bankbalansen van commerciële banken terecht zijn gekomen is deze markt flink gedecimeerd. Op de grafiek hieronder is te zien dat banken sinds de introductie van de opkoopprogramma’s veel meer gebruik zijn gaan maken van hun eigen reserves in het interbancaire verkeer:
Totale transacties via Fedwire per categorie (Bron: Federal Reserve Bank of New York)
Voor de kredietcrisis van 2008 was de Fed Funds nog wel een belangrijke indicator en een instrument met de nodige impact. Het bepaalde namelijk de prijs van dollars die banken elkaar binnen de VS verrekenden. De groei van de offshore eurodollar markt heeft de invloed van de Fed Funds echter sterk verzwakt. Het LIBOR tarief werd het belangrijkste interbancaire dollartarief, omdat de eurodollar markt de aanjager werd van de mondiale kredietverlening. De kredietcrisis van 2008 was de doodsteek voor Fed Funds. We beschrijven deze ontwikkeling en de consequenties ervan uitvoerig in ons boek ‘Van Goud tot Bitcoin!
Beleidsrente van de Federal Reserve
De markt bepaalt
De aanhoudend hoge prijsinflatie heeft de Fed gedwongen aangezet tot een beleidswijziging. De markt verwacht nu ook dat de Fed haar beleidsrente, de zogeheten federal funds rate, gaat verhogen. Op de grafiek hieronder is goed te zien dat de markt al een voorschot heeft genomen op de beoogde verhoging van de beleidsrente door de Fed. De verkrapping van liquiditeit vindt al plaats nog voordat de Fed ook maar iets heeft gedaan. Eenzelfde beweging zagen we na de financiële crisis van maart 2020. De noodprogramma’s die de Fed had ingesteld om bedrijfsleningen op te kopen, hoefden maar mondjesmaat te worden ingezet. De markt anticipeerde zelf op deze programma’s en kocht zelf weer bedrijfsleningen op. De Fed hoefde amper iets op te kopen. We schreven hier eerder over in dit Insider artikel.
Amerikaanse rente stijgt weer
We zien nu de korte rente snel stijgen. Ook de langere rente loopt op, maar veel minder hard. Dit betekent dat de rentecurve afvlakt. Doorgaans is dit een teken van toenemende onzekerheid over toekomstige economische groei en ook van afnemende inflatieverwachtingen. Ditzelfde signaal is af te lezen in de eurodollar futures curve, die sinds afgelopen december af en toe invers is. Dit betekent dat de markt verwacht dat de korte rente (en de beleidsrente) binnen nu en twee jaar juist weer gaat dalen. Ook dit is een teken dat de markt eerder uitgaat van een afkoelende economie en desinflatoir gevaar, dan van aanhoudend hoge prijsinflatie.
Beeldvorming
Hoewel de invloed van de Fed en het het belang van de Fed Funds flink is afgenomen, kijkt het grote publiek en de mainstream financiële pers echter nog altijd naar dit tarief als de belangrijkste indicator van het beleid van de Fed. Dat is de reden dat de Fed er ook nog steeds veel aandacht op vestigt. In onze tijd leeft nog steeds breed de gedachte dat de Fed over de geld- en kredietcreatie gaat. Meer geld en meer krediet in de economie ten opzichte van het aantal goederen en diensten werkt in deze optiek tot hogere prijsinflatie. Verhoging van het interbancaire rentetarief zou vanuit deze zienswijze resulteren in monetaire verkrapping: de prijs van geld gaat omhoog.
Omdat vertrouwen in de centrale rol van de Fed nog steeds groot is, moet de Fed nu ingrijpen om haar geloofwaardigheid niet te verliezen. Een belangrijke indicator bij het bepalen van het Fed Funds tarief is de zogenaamde ‘dot-plot’. Dit is een schema waarin staat wat elk afzonderlijk lid van de Amerikaanse centrale bank denkt wat het tarief moet zijn over een jaar. Elke vergadering verschuift het schema en dit geeft door de tijd heen een beeld van de verandering in opinies van de afzonderlijke leden. De markt en de financiële pers kunnen hieruit opmaken wat de intenties zijn van de centrale bank ten aanzien van de tariefontwikkeling. Hieronder een recent voorbeeld van deze ‘dot-plot’:
Dot-plot van de Federal Reserve
Conclusie
De Fed is zich terdege bewust van de invloed die ze in de beeldvorming nog heeft op de bewegingen in de markt. Zo ook nu. Het belangrijkste gereedschap van de Amerikaanse centrale bank is echter niet monetair beleid, maar signalering, oftewel psychologie. Dit komt natuurlijk omdat centrale banken al decennia geleden de controle over de geld- en kredietcreatie volledig hebben overgedragen aan commerciële banken en schaduwbanken in het offshore eurodollar systeem. De markt bepaalt, niet de centrale banken want die zijn niet meer centraal. We schrijven hier uitgebreid over in ons boek Van Goud tot Bitcoin!
De mainstream financiële media is hier schijnbaar nog steeds niet van op de hoogte. Die volgt nauwlettend elk woord dat centrale bankiers uitbrengen. In de notulen zoeken zij naar betekenis, zij proberen daaruit af te leiden wat centrale banken in de toekomst gaan doen. De Fed bevindt zich hierdoor in een heel moeilijke, zo niet onmogelijke positie en loopt opnieuw achter de feiten aan. De bank speelt een schimmenspel met markt en media. Hoe lang kan ze dit nog volhouden? Oftewel: wanneer worden de markt en de media wakker?!
