Donkere wolken pakken zich samen boven de wereldeconomie. Oplopende geopolitieke spanningen zorgen voor problemen op de internationale kapitaalmarkt. We zien aanhoudend hoge prijsinflatie en op steeds meer plekken ontstaat financiële stress. Westerse beleggers halen kapitaal weg uit opkomende markten, de Chinese vastgoedsector loopt vast en ook westerse bedrijven komen steeds moeilijker aan kapitaal. Zal de inflatie afnemen als gevolg van een afkoelende economie, of gooit de geopolitieke crisis roet in het eten? Gaan we van globalisering naar een stagnerende economie en een nieuwe schuldencrisis?
Geopolitieke crises
De wereldeconomie wordt geplaagd door problemen met aanvoerlijnen als gevolg van aanhoudende lockdowns en door een energiecrisis als gevolg van de geopolitieke strijd in Oekraïne. Het effect van deze crisis in de aanbodzijde van de economie is aanhoudend hoge prijsinflatie. Dat we hier nu mee te maken hebben komt dus niet door monetaire verruiming, maar door problemen aan de aanbodzijde van de economie. Centrale banken zijn overgegaan tot het verhogen van de korte rente om hun geloofwaardigheid niet te verliezen. Dat doen ze in een tijd waarin de economie al afkoelt. De internationale kapitaalmarkt reageert nerveus en op diverse plekken zijn al problemen ontstaan.
De geopolitieke factor zal alleen maar zwaarder gaan wegen, aldus gezaghebbend analist Zoltan Pozsar van de Zwitserse bank Credit Suisse. Hij stelt dat de mondiale economie nu over zal gaan naar een oorlogseconomie. Geopolitiek heeft op een directe manier invloed op de energiecrisis. Het Internationaal Energie Agentschap in Parijs heeft gewaarschuwd voor een mondiale energiecrisis. Nog nooit zag de wereld zo’n diepe en complexe crisis, aldus de baas van het IAE, Fatih Birol. Komende winter zullen er tekorten zijn die de prijzen van gas, olie en steenkool exponentieel kunnen doen stijgen. Dat terwijl de energieprijzen nu al ongekend hoog zijn. Het zal markten kunnen destabiliseren en voor grote economische problemen zorgen.
Opkomende landen
Meer indirect heeft de geopolitiek invloed op het functioneren van de internationale kapitaalmarkt. De nervositeit daar zorgt er voor dat westerse beleggers kapitaal weghalen uit opkomende markten. Voor landen en bedrijven die veel dollars hebben geleend, wordt het steeds moeilijker om hun schulden af te lossen. De kapitaalvlucht uit opkomende landen is dit jaar het grootst in 17 jaar. De uitstroom is nu zelfs groter dan tijdens de kredietcrisis. Opkomende landen hebben dan ook te maken met een perfect storm. De rentes stijgen én de dollar wordt duurder. Ondanks de aanhoudend hoge prijsinflatie dalen de prijzen van de belangrijkste grondstoffen, grondstoffen die deze opkomende landen produceren en exporteren. Het doorrollen van hun leningen wordt dus duurder, terwijl ze minder verdienen aan export en hun importprijzen voor voedsel en energie omhoogschieten.
Mensen in opkomende landen besteden een veel groter deel van hun inkomen aan voedsel en energie dan de rijke Westerse landen. Voedselcrises en volksopstanden dienen zich dan ook aan, wereldwijd. In Sri Lanka is de president door een woedende menigte al verjaagd en is de politieke en economische crisis tot een kookpunt gekomen. Ook andere opkomende landen hebben het zwaar. Een derde van hen landen hebben schulden die zijn genoteerd in buitenlandse valuta (meeste in dollar, rest in euro en yen). Daarop betalen ze ook rente in buitenlandse valuta, rentes die in sommige gevallen zijn gestegen tot boven de 10%, aldus het IMF. Eerder waarschuwde de Wereldbank al voor een crisis in opkomende markten vergelijkbaar met de schuldencrisis van opkomende landen begin jaren ‘80. Zelfs nieuwe Azië-crisis is niet ondenkbaar.
Vastgoed
Een ander probleem dat door stress in de kapitaalmarkt wordt veroorzaakt is een wereldwijd afkoelende vastgoedmarkt. Overal in de wereld stagneren de vastgoedprijzen. In China zijn de problemen echter groter. Het is daar de praktijk dat woningen worden verkocht voordat ze zijn gebouwd. Dit gebeurt op basis van hypotheekleningen bij lokale banken. De grote projectontwikkelaars halen vervolgens veel geld op in de lokale markt en in de mondiale kapitaalmarkt om projecten te financieren. Omdat de huizenprijzen in China nu al negen maanden dalen, zijn er op verschillende onderdelen in de vastgoedwereld problemen ontstaan. Verschillende projectontwikkelaars staan op omvallen omdat ze hun leningen niet kunnen doorrollen. Met name de internationale kapitaalmarkt is voor hen bijna onbereikbaar geworden.
Chinese huizenkopers vrezen nu dat projectontwikkelaars niet aan hun verplichting kunnen voldoen om reeds verkochte huizen af te bouwen. Sinds afgelopen weekend is er sprake van een olievlek van mensen die weigeren om aan hun hypotheekverplichtingen te voldoen. Hierdoor lopen al meer dan 300 projecten in honderd steden gevaar. Dat raakt ook de lokale Chinese banken. Sommigen van die banken zijn verder in problemen geraakt omdat Chinese klanten vrezen voor het omvallen van hun bank. Het ontaarde op verschillende plekken al in bankruns. De opstand van huizenbezitters is een gevaar voor de stabiliteit van de Chinese vastgoedmarkt en de banksector. Als gevolg hiervan vertoont de Chinese economie tekenen van stagnatie. China is dus niet meer de motor van de wereldeconomie. Dat zal ook bij ons in het westen worden gevoeld.
De-globalisering
De combinatie van geopolitieke crises en opeenstapeling van problemen in de internationale kapitaalmarkt versterken elkaar. Pozsar stelt dat inflatie hoog zal blijven en dat de economische problemen zullen aanhouden. Dat komt omdat hij de oorzaak van de hoge inflatie anders beoordeelt:
"Waar de inflatie nu naartoe gaat, is vooral een kwestie van perspectief. Of je denkt dat de inflatie cyclisch is, het resultaat van "een rommelige heropening" na de pandemie, en opgedreven door fiscale en monetaire stimulering die de vraag heeft doen toenemen tegen een achtergrond van tijdelijke aanbodbeperkingen, of je denkt dat zij structureel is, wat betekent "een rommelige overgang naar een multipolaire wereldorde, waarin twee grote mogendheden de macht en hegemonie van de VS uitdagen".
Een dag nadat Pozsar zijn de analyse had gepubliceerd volgde de geopolitieke escalatie tussen China en de VS rondom de positie van Taiwan. Of het zal ontaarden in militaire acties over en weer is nog niet zeker. China blokkeerde echter al snel de Zeestraat van Taiwan. Ook volgende onmiddellijk economische sancties. China kondigde een importverbod aan van 2000 producten uit Taiwan. Economische escalatie zal een nieuwe klap zijn voor globalisering. Dit zal ook worden gevoeld in de internationale kapitaalmarkt, waardoor financiële problemen zich zullen verdiepen. Is een mondiale schuldencrisis aanstaande?
