Na de Tweede Wereldoorlog nam de Amerikaanse dollar geleidelijk de status van het Britse pond over als de belangrijkste valuta voor het internationale handelsverkeer. De afgelopen decennia was het bijna vanzelfsprekend dat de dollar overal geaccepteerd werd en dat alle centrale banken naast goud ook dollartegoeden opbouwden om goederen uit het buitenland te kunnen importeren.
Toch zien we sinds de introductie van de euro en met de opkomst van de BRICS-landen weer kleine verschuivingen in het monetaire landschap. Nog steeds worden de meeste transacties in de wereld in dollars afgerekend, maar we zien ook dat landen stap voor stap maatregelen nemen om onderlinge transacties in hun eigen valuta of in euro's af te rekenen.
Het repressieve beleid van de Verenigde Staten met economische en financiële sancties tegen andere landen zal dit proces de komende jaren alleen maar versnellen. Rusland waarschuwde de regering in Washington al om de dollar niet als politiek wapen in te zetten, terwijl de minister van Financiën van Turkije de dollar zelfs een onbetrouwbaar betaalmiddel noemde. Ook is een land als Iran vanwege de sancties inmiddels overgeschakeld van dollars naar euro's voor internationale handel.
Is de neergang van de dollar al begonnen?
Natuurlijk zijn het de landen die het meest te lijden hebben onder het dollarsysteem die zich ertegen beginnen te verzetten. Voor de Verenigde Staten biedt het dollarmonopolie vooral voordelen, omdat het land zichzelf daardoor makkelijk kan financieren en de waarde van de munt hoog blijft. Dat betekent dat Amerikanen veel koopkracht hebben, ten koste van andere landen die dat privilege niet hebben.
Dat andere landen alternatieven zoeken voor de dollar blijkt ook uit statistieken van betaalsysteem SWIFT. Deze laten zien dat centrale banken vandaag de dag minder dollarreserves op hun balans hebben staan dan in 2004. Ook blijkt dat het marktaandeel van de dollar sindsdien met een paar procent gedaald is, terwijl die van andere valuta (exclusief de euro) bijna verdubbelde. De volgende grafiek van Allianz laat deze trend duidelijk zien.
Andere valuta winnen marktaandeel in valutareserves (Grafiek via Allianz)
Minder betalingen in dollars
De dollar verliest niet alleen terrein als valutareserve, ook wordt de munt de laatste jaren minder gebruikt voor transacties via het SWIFT betaalsysteem. Sinds december 2014 heeft de dollar bijna 15% aan marktaandeel verloren, terwijl die van de euro in dezelfde periode juist met meer dan 20% is toegenomen.
Opvallend is dat ook de Japanse yen de laatste jaren populair is, terwijl het aantal internationale transacties in Chinese yuan via het SWIFT betaalsysteem juist afneemt. Een mogelijke verklaring is dat China andere systemen gebruikt voor sommige handelspartners, waardoor er simpelweg minder yuan betalingen via SWIFT geregistreerd worden. Dat geldt ook voor Rusland, dat de afgelopen jaren een eigen variant op het SWIFT systeem ontwikkelde.
Dollar minder populair als betaalmiddel (Grafiek via Allianz)
Wat betekent het einde van de dollar als wereldreservemunt?
De transitie naar een monetair systeem dat minder sterk leunt op de dollar zou tot gevolg hebben dat de Verenigde Staten een aantal voordelen moet opgeven. Zo wordt het voor de Amerikaanse overheid veel duurder om haar schulden te financieren (hogere rente) en zal de waarde van de dollar ten opzichte van andere valuta drastisch gaan dalen. Dat laatste zagen we ook in de periode van begin jaren '50 tot halverwege de jaren '70. Het aandeel van het Britse pond in de valutareserves van centrale banken daalde in deze periode van 60% naar minder dan 5% en de waarde van het pond zakte van meer dan $4 naar ongeveer $1.
Ook zal een afnemende vraag naar dollars in de wereld een negatief effect hebben op de waardeontwikkeling van in dollar genoteerde aandelen en obligaties. Een positief effect is dat de Verenigde Staten met een zwakkere munt weer interessanter wordt voor bedrijven die goederen produceren en exporteren. Dat kan meer werkgelegenheid opleveren, weliswaar met een verminderde koopkracht dan nu het geval is. Die koopkracht vloeit dan over naar de valuta die de rol van de dollar zal overnemen als wereldreservemunt.
Dit artikel van Geotrendlines verscheen eerder bij Holland Gold
