De plannen van de nieuwe regering in Italië blijven de gemoederen bezighouden. Aan de ene kant wil men het tekort met ruim €100 miljard laten oplopen door de belastingen te verlagen en de uitgaven te verhogen, maar aan de andere kant weten we ook dat er gespeeld werd met het idee om €250 miljard aan schulden op de balans van de centrale bank niet meer terug te betalen.
Het is deze combinatie die de financiële markten erg nerveus maakt. Aan de ene kant beseft de nieuwe Italiaanse regering heel goed dat haar schuldpositie op lange termijn onhoudbaar is, maar tegelijkertijd heeft ze wel het lef om de Europese begrotingsregels met voeten te treden.
Op de financiële markten worden de plannen van de nieuwe regering niet positief ontvangen. De Italiaanse 10-jaars rente loopt gestaag op, terwijl de euro in korte tijd flink in waarde gedaald is ten opzichte van de dollar. Dat eerste lijkt vooral een probleem voor Italië te zijn, terwijl de zwakkere euro de koopkracht van burgers in alle landen in de muntunie aantast.
Nu zou je kunnen zeggen: Wat is het probleem voor Italië, wanneer de rente historisch laag is?
Vangnetten
Sinds het uitbreken van de crisis zijn de schulden van overheden over de hele linie enorm gestegen, maar door de daling van de rente zijn de meeste landen nu effectief minder geld kwijt aan de financiering van de staatsschuld dan voor de crisis. Hoe kan dat?
Dat die rente zo gedaald is komt niet omdat het opeens zoveel beter gaat met de economie van de zuidelijke Eurolanden, maar omdat heel veel risico's zijn overgeheveld naar de ECB en naar nieuwe supranationale instituten. Denk aan het Europees Stabiliteitsmechanisme (ESM) voor het ondersteunen van overheden, het Single Resolution Fund (SRF) voor het afwikkelen van probleembanken en het nog in ontwikkeling zijnde European Deposit Insurance Scheme (EDIS) voor het garanderen van spaartegoeden.
Het zijn deze vangnetten die de laatste jaren in elkaar zijn gezet om bij een volgende crisis snel te kunnen handelen. Ze moeten voorkomen dat overheden de toegang tot de kapitaalmarkt verliezen, dat banken elkaar besmetten en dat spaarders in een crisis hun geld heen en weer gaan schuiven tussen banken.
En zo mooi als dat allemaal klinkt, zo schadelijk is het op de lange termijn voor de Europese stabiliteit. Overheden, banken en burgers komen door deze vangnetten in de verleiding achterover te leunen, omdat risicovol gedrag niet meer wordt afgestraft door de tucht van de markt. En de Italianen maken daar nu gebruik van.
De vangnetten zijn luie hangmatten geworden.
Frank Knopers
Deze column verscheen eerder op Goudstandaard
