Deze week maakte de Amerikaanse president Trump bekend dat hij de import van staal en aluminium met respectievelijk 25 en 10 procent wil belasten. Deze plannen mogen eigenlijk geen verrassing worden genoemd, want tijdens de verkiezingscampagne sprak Trump al vaak zijn onvrede uit over de volgens hem oneerlijke handelspraktijken. Hij spreekt van 'oneerlijke concurrentie', die de Amerikaanse staal- en aluminiumindustrie in een paar decennia gedecimeerd heeft.
https://twitter.com/realDonaldTrump/status/969183644756660224
Keerzijde van globalisering
Het is waar dat de Amerikaanse industriële basis de afgelopen decennia steeds verder verschrompeld is, om de simpele reden dat het in veel gevallen gewoon goedkoper is voor Amerikanen om producten uit het buitenland te importeren dan om deze zelf te maken. Door 'outsourcing' worden steeds meer producten in andere landen gemaakt en verplaatst de werkgelegenheid in de Verenigde Staten zich naar andere landen in de wereld.
Het is deze keerzijde van globalisering waar Trump zich tegen verzet en waar hij zijn populariteit aan te danken heeft. Amerikanen verwachten dat hij de president is die de Amerikaanse economie weer groot en sterk zal maken. Het beschermen van de eigen industrie door middel van dit soort importheffingen lijkt dan een beproefde methode om dat doel te bereiken.
https://twitter.com/realDonaldTrump/status/969558431802806272
Of het diplomatiek gezien ook zo'n slimme zet was, dat valt nog maar te bezien. Uit de rest van de wereld kwam vooral veel kritiek op de plannen van Trump. Het is dus wachten op een tegenreactie en het is nog maar de vraag of daar uiteindelijk überhaupt iemand beter van zal worden. De geschiedenis leert ons dat handelsoorlogen en importheffingen op de lange termijn alleen maar verliezers opleveren.
Het is dus niet verwonderlijk dat Trump veel kritiek te verduren krijgt op deze aangekondigde importheffingen. Bedrijven in de betreffende sector krijgen te maken met meer onzekerheid, terwijl de aandelenmarkt onderuit gaat nu beleggers het risico van een handelsoorlog proberen af te wegen.
Maar is het terecht dat er zoveel kritiek op Trump geuit wordt? Of probeert hij ook maar gewoon binnen zijn mogelijkheden te doen wat goed is voor de Amerikaanse economie? En wat te denken van China, dat zich al jaren 'schuldig' maakt aan oneerlijke concurrentie door de waarde van haar munt kunstmatig laag te houden?
Monetaire instabiliteit
De oplopende spanningen tussen handelsblokken en de dreiging van een handelsoorlog lijkt het resultaat te zijn van een instabiel en disfunctioneel monetair systeem, dat sinds het loslaten van de koppeling met goud in 1971 geen stabiel anker meer heeft.
Sindsdien heeft de dollar de rol van goud overgenomen, waarbij de Verenigde Staten in een positie werden geduwd waarin ze de rest van de wereld moesten voorzien van dollars, dollars die andere landen nodig hadden voor het internationale handelsverkeer.
Met het wegvallen van de discipline van goud als monetair anker worden overschotten en tekorten op de handelsbalansen van landen niet meer automatisch verrekend, maar kunnen ze bijna tot in het oneindige blijven voortwoekeren. Dat ziet er als volgt uit...
Structureel handelstekort in de Verenigde Staten
China heeft steeds meer claims op de Verenigde Staten
Chronische onbalans
De Verenigde Staten hebben sinds het loslaten van de goudkoppeling in 1971 een systematisch tekort op de handelsbalans, dat voortdurend in stand werd gehouden door achtereenvolgens Europa, Japan en China. Maar zoals je op de tweede grafiek kunt zien beginnen nu ook de Chinezen zich achter de oren te krabben. Is het wel verstandig om zoveel dollarreserves op te bouwen? En gaan we daar ooit nog iets van terug zien?
De importheffingen van Trump zijn dus slechts een symptoom van een veel dieper liggend probleem dat al terug gaat tot 1971 (of eigenlijk nog verder tot het begin van Bretton Woods). Dat is namelijk het probleem dat de valuta van één land geaccepteerd wordt als reserve in de plaats van goud. Daardoor is de wereldwijde handelsbalans inmiddels zo ver uit het lood geslagen dat iedere poging om het weer terug te duwen gedoemd lijkt te mislukken...
Deze column verscheen eerder op Goudstandaard
