Italië heeft deze week een winstbelasting op banken ingevoerd, waarmee het de grootste Europese economie is die deze stap zet. Wel moest de regering haar belastingplan vrijwel direct afzwakken, om de forse koersdaling van bankaandelen te stoppen. De aandelenkoersen van Italiaanse banken doken na de aankondiging van de winstbelasting eerder deze week meer dan 10% omlaag.
Met de introductie van een (weliswaar afgezwakte) winstbelasting sluit Italië zich aan bij andere Europese landen die proberen extra geld op te halen door de winsten van banken zwaarder te belasten, een trend die wordt aangemoedigd door stijgende rentetarieven en hoge winsten van banken.
Het invoeren van een winstbelasting voor banken komt voort uit de druk die regeringen voelen om burgers te ondersteunen die worstelen met stijgende kosten van levensonderhoud en stijgende rentelasten. Banken die flinke winsten boeken door de rente op leningen sneller en sterker te verhogen dan de spaarrente worden gezien als makkelijke doelwitten voor belastingmaatregelen, zeker nu banken hun winsten zien toenemen.
Winstbelasting voor banken
Italië kondigde dinsdag aan dat het een belasting van 40% gaat heffen op netto rente-inkomsten van banken. Deze aankondiging volgt op soortgelijke stappen die afgelopen maanden zijn genomen door Spanje, Hongarije, Tsjechië en Litouwen en die in andere Europese landen worden overwogen.
Deze nieuwe belasting heeft als doel de staatskas te versterken, vooral in landen waar de rentes het snelst stijgen. Het gaat hierbij met name om Hongarije en Tsjechië, maar ook om diverse eurolanden. Regeringen willen een deel van de extra inkomsten die banken genereren door hogere rentetarieven doorsluizen naar huishoudens, omdat ze van mening zijn dat banken dat tot nu te weinig doen.
Italiaanse banken onderuit
De onverwachte aankondiging van de winstbelasting veroorzaakte een verkoopgolf in bankaandelen, waarbij grote Italiaanse banken tot 10,8% van hun waarde verloren. Na heftige discussies en kritiek van bankiers en ambtenaren, wijzigde de regering het plan door een maximum aan de belasting te koppelen, waardoor de impact voor banken kleiner wordt. Daardoor daalt de verwachte opbrengst van de maatregel van €4,5 miljard naar hooguit €2,5 miljard.
Premier Giorgia Meloni verdedigde de belasting als een manier om de winstgevendheid van banken aan te pakken en economische groei te bevorderen. Italiaanse bankaandelen herstelden op woensdag. De aandelen van Intesa Sanpaolo en UniCredit, de grootste banken van Italië, stegen weer, maar liggen nog steeds onder de niveaus van vorige week.
Spanje
Spanje introduceerde eerder dit jaar een winstbelasting voor banken, waarmee de regering naar verwachting €3 miljard kan binnenhalen. Geld dat de overheid wil gebruiken om de bevolking te compenseren voor stijgende energieprijzen. Spaanse banken krijgen gedurende twee jaar te maken met een belasting van 4,8% op hun inkomsten en provisies.
Deze belasting heeft tot op heden echter weinig gedaan om Spaanse banken aan te moedigen meer van het voordeel van stijgende beleidsrentes door te geven aan spaarders. De Spaanse banken hebben volgens berekeningen van S&P Global zelfs de laagste doorgeefpercentages in Europa. Slechts 8% van de rentestijging tussen juni 2022 en mei 2023 werd door Spaanse banken doorgegeven aan spaarders, terwijl dat percentage in de eurozone op gemiddeld 20% ligt.
European banks have only passed on a fraction of interest rate hike gains to their customers holding deposits. pic.twitter.com/fB8SogmIEq
— Philipp Heimberger (@heimbergecon) August 10, 2023
Wat zijn de gevolgen?
Spaanse banken die in februari werden getroffen door de eerste termijn van de belasting, zagen dat de belasting een groot deel van hun winst in het eerste kwartaal opslokte. Vooral banken die zich richten op de binnenlandse markt merkten daar de gevolgen van.
CaixaBank, de grootste bank van Spanje op basis van deposito's, zei dat de winstbelasting haar €373 miljoen kostte, wat overeenkomt met 44% van de €855 miljoen nettowinst die ze rapporteerde voor het eerste kwartaal. Het percentage was nog hoger bij Sabadell, dat de Britse bank TSB bezit maar het grootste deel van zijn activiteiten in Spanje heeft. Hun winstbelasting bedroeg €157 miljoen, omgerekend 77% van de winst in het eerste kwartaal.
De twee grootste banken van Spanje op basis van marktkapitalisatie, Santander en BBVA, die veel grotere internationale operaties hebben, werden minder zwaar getroffen.
