Verschillende centrale banken hebben zich de laatste tijd zeer negatief uitgelaten over Bitcoin. Christine Lagarde zei begin dit jaar dat de virtuele munt een dubieuze rol speelt in het faciliteren van witwassen. Janet Yellen, een voormalig centraal bankier van de Federal Reserve, zei dat men virtuele munten in het algemeen vooral gebruikt voor witwassen.
Ook de Nederlandsche Bank wordt erg nerveus als het gaat om virtuele munten. Zo moeten aanbieders van cryptovaluta sinds vorig jaar aan veel strengere regels voldoen. Vanwege de zeer hoge kosten voor toezicht hebben veel cryptobedrijven de Nederlandse markt verlaten. Maar zijn de beschuldigingen wel terecht, gezien de miljoenenboetes die banken als ABN Amro en ING hebben gekregen voor het onvoldoende bestrijden van witwassen? Moeten centrale banken hun standpunt niet heroverwegen?
Ten aanzien van cryptovaluta houden veel centrale bankiers al enige tijd vast aan dezelfde koers. Omdat ze de impact van virtuele munten niet goed kunnen overzien of de technologie niet goed begrijpen sturen ze aan op strenge regulering, met als doel het gebruik en bezit van virtuele munten te ontmoedigen. Ook via de media koppelen centraal bankiers Bitcoin en andere cryptovaluta aan witwassen en andere criminele activiteiten.
Maar zijn deze claims wel gebaseerd op feiten? Of hanteren centrale banken deze strategie alleen maar om mensen te ontmoedigen in virtuele munten te stappen? Die vraag stelde Michael Morell van de Amerikaanse inlichtingendienst CIA in een onlangs gepubliceerd onderzoek. Hij deed een rondvraag bij verschillende experts in de wereld van virtuele munten en trok daaruit de volgende twee conclusies.
- Algemene generalisaties over het gebruik van Bitcoin voor illegale transacties worden zwaar overdreven.
- Toezichthouders en opsporingsdiensten gebruiken de blockchaintechnologie, die alle transacties in Bitcoin vastlegt, nog onvoldoende om illegale activiteiten op te sporen.
Bitcoin wordt weinig gebruikt voor witwassen
De eerste conclusie die Morell trekt is dat Bitcoin nauwelijks wordt gebruikt voor witwassen. Het is weliswaar de meest populaire en grootste virtuele munt, maar de stelling dat men Bitcoin "vaak" of zelfs "primair" gebruikt voor dergelijke criminele activiteiten is niet gegrond. Er zouden geen onderzoeken zijn die dat kunnen onderbouwen.
Het tegendeel is wel onderbouwd. Uit een recente studie van de blockchain door Chainalysis bleek dat minder dan 1% van alle transacties in cryptovaluta tussen 2017 en 2020 toegeschreven kunnen worden aan illegale activiteiten. Voor Bitcoin zou dat volgens onderzoek van CipherTrace zelfs minder dan een half procent zijn. Deze twee bedrijven analyseren de blockchain die alle transacties in het netwerk bijhoudt.
Ter vergelijking, alle wereldwijde illegale activiteiten die via het reguliere betaalsysteem van banken plaatsvinden zouden naar schatting ongeveer 2 tot 4 procent van het wereldwijde bbp bedragen. De database van de Amerikaanse opsporingsdienst FinCEN alleen bevat al meer dan 300 miljoen meldingen van verdachte transacties. Jaarlijks komen daar nog 20 miljoen meldingen van dubieuze transacties bij. Een groot deel van deze transacties verlopen via het traditionele banksysteem.
Miljoenenboetes voor banken
Dat blijkt ook wel uit de praktijk, want de laatste jaren hebben verschillende banken boetes gekregen of schikkingen getroffen voor het onvoldoende bestrijden van witwassen. Vandaag was de ABN Amro aan de beurt met een schikking van €480 miljoen, terwijl ING in september 2018 een boete van €775 miljoen betaalde voor ernstige nalatigheid in het bestrijden van witwassen.
In september vorig jaar kwam ING opnieuw in het nieuws. De Belgische tak van de bank zou jarenlang een spil zijn geweest in het faciliteren van verdachte geldstromen. De Amerikaanse opsporingsdienst FinCEN verzamelde een dossier over deze kwestie, die uitlekte naar de media. Het gaf inzicht in de wijdverspreide corruptie op de financiële markten.
De Rabobank kreeg in 2019 een boete van ruim €1 miljoen vanwege gebrekkige controle op witwassen. Een jaar eerder trof die bank in de Verenigde Staten nog een schikking van €298 miljoen met justitie, omdat ze de interne controles niet op orde had. Daardoor werden honderden miljoenen dollars aan drugsgeld witgewassen via een dochter van de Rabobank in Californië.
We zouden deze bloemlezing verder kunnen aanvullen met meer voorbeelden, maar de strekking van het verhaal mag duidelijk zijn. Centrale banken die witwassen koppelen aan Bitcoin en andere virtuele munten vertellen niet het volledige verhaal, namelijk dat de meeste illegale activiteiten gewoon door het reguliere betalingsverkeer van banken heen glippen.
Blockchain bevat schat aan informatie
Er is nog een andere reden waarom criminelen niet op grote schaal gebruik maken van Bitcoin. Dat heeft te maken met de manier waarop de virtuele munt werkt. Alle transacties worden bijgehouden in een blockchain, die verspreid over talloze computers is opgeslagen en niet veranderd kan worden. Grote transacties vallen dus op en zijn in een forensisch onderzoek door gespecialiseerde bedrijven als het eerder genoemde Chainalysis en CipherTrace vaak te herleiden.
Uit de studie van Chainalysis bleek dat de meeste illegale activiteiten in het Bitcoin netwerk te herleiden waren naar relatief 'eenvoudige' oplichtingspraktijken en naar aankopen via het dark web. Criminelen vragen wel regelmatig Bitcoins als losgeld, bijvoorbeeld na een cyberaanval. Echter bleek uit een studie van RAND Corporation dat het gebruik van Bitcoin door criminelen minimaal is. Ook vanwege de beperkte privacy die deze virtuele munt biedt.
Morell schrijft in het rapport dat criminelen eerder andere virtuele munten dan Bitcoin gebruiken die de privacy beter kunnen waarborgen. Een voorbeeld daarvan is Monero, dat een ingebouwd protocol heeft om transactiedata te verbergen. Het percentage illegale transacties in dit soort 'privacy coins' zou aanmerkelijk hoger liggen dan bij het relatief open Bitcoin netwerk.
De blockchain van Bitcoin zou volgens Morell beter benut kunnen worden om illegale geldstromen te traceren. Sterker nog, het traceren van verdachte transacties op de blockchain zou zelfs eenvoudiger zijn dan via het traditionele banksysteem.
Conclusie
Bitcoin is niet geheel anoniem en minder aantrekkelijk voor criminelen dan centraal bankiers doen voorkomen. Claims dat cryptovaluta vaak of zelfs primair voor witwassen en andere illegale zaken worden gebruikt zijn niet alleen disproportioneel, maar ook nog eens onwaar. De meeste illegale geldstromen lopen waarschijnlijk niet via Bitcoin, maar gewoon via banken.
Het is logisch en begrijpelijk dat centrale banken en toezichthouders Bitcoin en andere virtuele munten willen controleren, maar witwassen lijkt daarvoor niet het enige argument te zijn. Zoals we eerder al schreven worstelen centrale banken meer met het idee dat ze hun grip op het monetaire systeem kwijtraken als meer mensen in virtuele munten gaan vluchten. Daarover leest u meer in deze artikelen die eerder verschenen op Geotrendlines Insider:
- Digitaal centralebankgeld: De strijd tussen publiek en privaat geld
- Brengt nieuwe regulering Bitcoin en andere virtuele munten in gevaar?
- Is Bitcoin naast goud een nieuwe veilige haven?
De afbeelding boven dit artikel is afkomstig van QuoteInspector en is vrij beschikbaar onder de Creative Commons licentie.
