Toenemende spanningen in het oostelijke Middellandse Zeegebied kunnen een destabiliserend effect hebben op landen in de regio en de Europese energiemarkt. Verschillende landen maken aanspraak op grote offshore aardgasvelden in de regio en dat levert spanningen op tussen Cyprus, Turkije, Egypte, Israël en Libanon. Zou dit een nieuwe oorlog in de regio kunnen aanwakkeren?
Door: Cyril Widdershoven
Optimisme over de ontdekkingen van aardgas in het oostelijke Middellandse Zeegebied kunnen al snel met een sombere realiteit worden geconfronteerd. Terwijl de wereld de militaire escapades van Operatie Olijftak van de Turkse strijdkrachten in de regio Afrin in Syrië bekijkt, laaien militaire schermutselingen en conflicten in andere gebieden op.
De breed gepubliceerde Iraanse drone-crisis over Israël toont niet alleen de onrust op de Golan-grens tussen Syrië en Israël, maar vestigt ook de aandacht op de gasgerelateerde veiligheidsconflicten voor de kust van Libanon, Cyprus en zelfs Israël.
Opnieuw toonde Ankara haar hang naar confrontatie, toen Turkse marineschepen voorkwamen dat een boorschip dat voor de Italiaanse oliemaatschappij ENI werkte, een omstreden Cypriotisch offshore-blok bereikte. Ankara beweert dat mogelijke offshore-reserves ook eigendom zijn van het Turkse deel van het eiland.
Confrontatie tussen Turkije en Cyprus
Voor de kust van Cyprus begint nu het tweede slagveld tussen de NAVO-leden, na de Turkse confrontatie met Amerikaanse militairen die op dit moment Syrische Koerdische strijders van de YPG rond Afrin en Manbij in het noorden van Syrië steunen. Ankara's regionale politiek en machtsprojecties zijn niet langer eenvoudigweg gekoppeld aan waargenomen PKK-dreigingen (of proxies), maar zijn opnieuw gekoppeld aan energiebronnen. Sinds de offshore gasontdekking van vorige week in Cyprus door een joint venture van Total en ENI heeft Turkije zijn militaire activiteiten in het gebied opgevoerd.
Aan de andere kant van het oostelijke Middellandse Zeegebied zat Egypte niet stil toen de Cypriotisch-Turkse conflict verscheen. Zoals verwacht, vanwege de voortdurende pro-Moslim Broederschap verklaringen van Turkse president Erdogan en zijn militaire activiteiten in Syrië en de Hoorn van Afrika, heeft Caïro zijn gewicht achter Nicosia gezet. In een harde verklaring verdedigde de Egyptische minister van Buitenlandse Zaken, Sameh Shoukry, op bevel van president Sisi, niet alleen de Cypriotische projecten voor offshore-gasexploratie, maar verklaarde hij ook dat de EEZ-overeenkomst (exclusieve economische zone) van 2003 met Cyprus geldig is. Dus elke Turkse zet om dit te blokkeren zal ook als een aanval op Egypte worden beschouwd.
Exclusieve economische zone
In 2003 ondertekenden Caïro en Nicosia een overeenkomst om een exclusieve economische zone op te zetten in het oostelijke deel van de Middellandse Zee, om de exploratie van gas op zee te vergroten. Ankara verzet zich tegen deze stappen, omdat het wettelijke rechten op offshore-middelen voor Turkse deel van Cyprus claimt, die het in 1974 bezette.
De Turkse minister van Buitenlandse Zaken, Mevlut Cavusoglu, verwierp de overeenkomst als "ongeldig en nietig". Caïro waarschuwde Turkije echter om geen inbreuk te maken op de soevereine rechten van Egypte. Ondanks het feit dat Cyprus en Egypte door de Europese Unie worden gesteund, houdt Ankara vast aan haar beweringen. Turkije is nu begonnen met het confronteren van Griekse schepen in andere gebieden. Tegelijkertijd waarschuwt Erdogan internationale spelers dat zij Ankara's vriendschap kunnen verliezen.
Voor Egypte wordt de situatie beschouwd als een bedreiging voor de nationale veiligheid. Cairo wil zijn offshore-productie verder uitbreiden door het ENI Zohr-gasveld en het nieuwste offshore BP-veld. In reactie op Turkse dreigementen verklaarde de Egyptische majoor generaal Mamdouh Mokled: "We hoeven niet naar de Turkse verklaringen te luisteren, en we moeten doorgaan met de gaswinning in de Middellandse Zee en pogingen om ze te verstoren vermijden." Voor Caïro is stabiliteit in de regio noodzakelijk, aangezien er plannen worden geïmplementeerd om in 2020 LNG-exporteur te worden.
Die plannen zullen worden gecombineerd met de Cypriotisch-Israëlische offshore gasproductie. De Israëlisch-Turkse relatie is uiteengereten en de plannen van Israël om gas via pijpleidingen naar Turkije te exporteren zijn voorbij - hoewel ze gepromoot werden door de VS en de EU, blokkeert de huidige regionale houding van Erdogan het allemaal.
De enige manier waarop Israëlisch gas commercieel aantrekkelijk wordt voor export is een exportcombinatie met Egypte. De strategische keuzes van Ankara lijken nu de Egyptisch-Israëlische banden nog meer te versterken. Cyprus, als een Europees en NAVO-land, wordt beschouwd als de deur naar Europa, vandaar zijn strategische relevantie. Met de mogelijkheid van heropening en mogelijke uitbreiding van de bestaande LNG-installaties in Egypte, wordt een nieuwe 'Tripartite Coalitie van de (Gas) Willing' opgezet.
Libanon, Israël en Syrië
Dreigingen komen niet alleen uit Turkije, ook Libanon en Syrië spelen plotseling op. De toch al worstelende regering van Libanon, geconfronteerd met de groeiende macht van de door Iran gesteunde Hezbollah, raakte onlangs betrokken bij een gevaarlijke veiligheidsdispuut met Israël. Het besluit van Libanon in de afgelopen weken om offshore gasblokken naast de zeegrens met Israël aan te besteden heeft Israël op scherp gezet. Tel Aviv heeft internationale olie- en gasbedrijven openlijk gewaarschuwd om weg te blijven van deze gebieden, omdat dit wordt gezien als een bedreiging voor de Israëlische veiligheid.
De zet van Libanon komt op hetzelfde moment dat Hezbollah - de Sjiitische militie en politieke partij die nauw verweven is met Iran - zijn (vocale) aanvallen op Israël heeft opgevoerd, en tegelijkertijd zijn strijdbare positie heeft bewezen door een 150.000 raketten sterke militaire kracht op te bouwen.
Hezbollah's oorlogsvoering in Syrië, waar het de ruggengraat was voor het voortbestaan van de Syrische president Assad, wordt door Israël gezien als een oorlogsdaad - een positie die onlangs werd herhaald nadat een Iraanse drone het Israëlische luchtruim binnenkwam en werd neergeschoten. Een door Syrië opgevoerde militaire confrontatie zou gemakkelijk kunnen overslaan naar het Libanees-Israëlische theater.
Hezbollah heeft ook rechtstreeks Israëlische offshore olie- en gasactiviteiten bedreigd. In pamfletten en een video bedreigde Hezbollah de Israëlische offshore gasplatforms met een aanval. Volgens Libanese bronnen verklaarde Hezbollah dat dit een antwoord was op de bezwaren van Israël tegen de Libanese offerteaanvraag. Hezbollah-leider Hassan Nasrallah heeft openlijk beweerd dat hij eigenaar is van het hele offshoregebied.
Libanon zou het standpunt van Israël niet al te licht moeten opvatten. Tot nu toe zijn de maritieme grenzen tussen Israël en Libanon niet afgewikkeld. Militaire analisten vrezen een grote confrontatie. Sommigen waarschuwen dat een belangrijke vondst aan de Libanese kant de ontwikkeling van het Israëlische Tamar-veld zou kunnen bedreigen, terwijl er druk wordt uitgeoefend op het Leviathan-gasveld, dat naar verwachting tegen 2019 in gebruik zal worden genomen.
Israël heeft zijn marine al uitgebreid om gasprojecten en scheepvaartroutes te beschermen. Een verhoogde Libanese dreiging zal er alleen maar meer nadruk op leggen. De uitbreiding van de Israëlische marine is niet alleen tegen bedreigingen in het noorden, maar ook om de bedreiging van de Palestijnse extremistische Hamas-beweging tegen offshore-projecten tegen te gaan. Hamas en Hezbollah hebben marine-eenheden opgezet, waaronder autonome duikboten, drones en duik-commando-eenheden.
Als we naar de feiten op de grond kijken, dan broeit een oorlog. Dit zal een grote deuk in de gasfutures in het oostelijke Middellandse Zeegebied veroorzaken.
Verhoogde onveiligheid of een regelrechte oorlog bedreigt niet alleen Israël of Libanon, maar zal ook overslaan in de andere landen. Het jaar 2018 zou een nieuwe confrontatie tussen Hezbollah en Israël kunnen opleveren, maar op een veel grotere schaal dan voorheen, omdat de militaire macht van Hezbollah is toegenomen. Iran speelt ook een rol, omdat de IRGC-troepen een bedreiging vormen voor de Golanhoogte van Israël.
In het grote geheel worden niet alleen gasactiviteiten bedreigd. Maritieme dreigingen en conflicten kunnen tegelijkertijd andere olietransporten treffen. Een grootschalig militair conflict met betrekking tot het gebied voor de kust van Cyprus, Libanon en Israël zal de olie-doorvoerroutes vanuit Ceyhan (Turkije) blokkeren. Tegelijkertijd zal een direct conflict tussen Cyprus en Turkije ook Griekenland erbij betrekken, waarmee transitroutes door de Bosporus direct bedreigd worden. Beide kunnen een bedreiging vormen voor transportvolumes van 1,6 miljoen (BTC-pijplijn) tot 2,9 miljoen vaten per dag (Bosporus).
Voor hedgefondsen zou dat een interessante dag worden, maar Europese consumenten zouden pijn lijden.
Deze analyse van Cyril Widdershoven verscheen eerder op oilprice.com en is met toestemming van de auteur op Geotrendlines geplaatst. Dit artikel weerspiegelt de visie van de auteur en hoeft daarom niet overeen te komen met de visie van Geotrendlines.
