In de rubriek lezersvragen kregen we onlangs de vraag wat we precies verstaan onder 'papieren rijkdom'. Wat bedoelen we daar precies mee? En waarom is het belangrijk om onderscheid te maken tussen deze 'papieren rijkdom' en vermogen in bredere zin? In dit artikel geeft Sander Boon uitleg.
Onder papieren rijkdom verstaan we onder andere aandelen, obligaties en spaargeld. Alle vermogenstitels die zogenaamd tegenpartij-risico kennen zijn kwetsbaar, vooral in een schuldencrisis. In ons systeem is de schuld van de één het bezit van de ander. In tijden van crisis is het voor zwakke partijen vaak moeilijk om aan hun verplichtingen te kunnen voldoen. Lukt dit niet, dan volgt faillissement. Aandeelhouders verliezen dan hun geld, obligatiehouders zien hun vordering in rook opgaan. Is de crisis groot, dan ontstaat een keten van problemen. Aandelenmarkten en vastgoedprijzen dalen en men vlucht dan vaak naar de veilige haven van staatsleningen.
We hebben in 2008 gezien dat ons financieel systeem zo vervlochten is, dat maar een relatief klein probleem (in dat geval de subprime hypotheken) een ongekende schuldencrisis kan veroorzaken. Die verwevenheid van schuld en bezit is sindsdien niet verminderd, integendeel zelfs. In absolute zin is de mondiale collectieve schuldenlast sindsdien sterk toegenomen. In relatieve zin is die schuldenlast zwaarder geworden als gevolg van de stagnerende economie door de lockdown maatregelen. De keten breekt natuurlijk altijd bij de zwakste schakel. In 2008 waren het de huizenbezitters, in 2011 Griekenland. Zijn het anno 2020/2021 de opkomende landen?
Overheden worden nu opgeroepen om fiscaal te gaan stimuleren, oftewel geld te lenen door uitgifte van staatsobligaties om in de economie te pompen. Probleem is dat de economische activiteit door de lockdowns zo scherp is gedaald, dat de overheidsfinanciën dramatisch uit het lood zijn geslagen (minder belastinginkomsten, extreem hoge uitgaven aan noodsteun). Centrale banken kopen voor een belangrijk deel die staatsleningen op. En hier ontstaat op den duur een ander probleem.
Wat betekent dat voor mijn spaargeld?
Deze crisis kan op verschillende manieren gevolgen hebben voor uw spaargeld. Hoge inflatie en negatieve rente kunnen de koopkracht van uw spaargeld geleidelijk uithollen, terwijl een systeemcrisis met het faillissement van banken een plotseling effect kan hebben op uw spaargeld. Zo worden spaartegoeden onder het huidige garantiestelsel tot €100.000 gegarandeerd. Heeft u meer spaargeld, dan raakt u dat kwijt. Ook achtergestelde deposito's kunnen buiten het garantiestelsel vallen.
Centrale banken kopen staatsleningen en bedrijfsleningen met hun opkoopprogramma’s (kwantitatieve verruiming). Zoals gezegd financieren ze hiermee indirect de tekorten overheden. Ze doen dat ook om te voorkomen dat financiële partijen het vertrouwen verliezen in de kredietwaardigheid van de leningen. Bovendien maken ze hier bankbalansen mee vrij voor nieuwe kredietverlening.
Het is echter niet allemaal gratis. Hoe meer schulden centrale banken op hun eigen balans nemen, hoe meer mensen zich af gaan vragen of het geld dat ze uitgeven (euro’s, dollars) nog wel waardevast is. Voor nu is het vertrouwen nog groot, maar als dat afneemt kan er een vlucht ontstaan uit geld in zaken van tastbare waarde. Dit zal zich vertalen in hogere inflatie en dus uitholling van de koopkracht van je spaarpot / pensioen. Omdat centrale banken veel schulden op de balans hebben, kunnen ze de rente niet verhogen om de inflatie te beteugelen. Oplopende prijsinflatie is dus moeilijk te stoppen.
Schulddeflatie
Voor nu is de dreiging van (schuld)deflatie echter groter, dus gaan centrale banken door met opkopen van schulden. Het gaat gepaard met dalende prijsinflatie (en dus stijging van de koopkracht van geld), waardoor het gevaar van een schuldencrisis gevolgd door snel oplopende inflatie niet wordt gezien.
Overigens is het bedrag van de depositogarantie flink verhoogd na de kredietcrisis van 2008. Dit is gedaan om mensen het vertrouwen in banken te laten houden. De pot om deze garanties te dekken is echter veel te klein om de garanties waar te kunnen maken. Het is dus de overheid die deze garanties uiteindelijk zal moeten nakomen. Het is een sigaar uit eigen doos, want de overheid moet dat weer lenen op de kapitaalmarkt. Bij een volledige bankencrisis gaat het overigens om een dermate hoog bedrag, dat de overheid dat niet zal kunnen dekken zonder zelf failliet te gaan.
Speelt de herstructurering van de rente benchmarks hierbij een rol?
De herstructurering van rente benchmarks werd eind vorig jaar uitgesteld tot juni 2023, voornamelijk omdat de markt te weinig vertrouwen heeft in de door toezichthouders aangedragen alternatieven. Mochten de toezichthouders na die tijd toch hun zin doordrijven tegen de zin van de markt in, dan is financiële instabiliteit niet uit te sluiten. Dat speelt voor nu echter nog geen grote rol.
Wat kunnen we verwachten van een eventuele spaardersheffing?
In 2013 kwam het IMF met het proefballonnetje om een spaardersheffing in te voeren. Door eenmalig 10% van het vermogen van huishoudens te belasten zouden we de wereldwijde schuldenlast kunnen verlagen. Deze maatregel kwam niet van de grond. Dat is niet vreemd, want het IMF is een organisatie met weinig macht. Dit is goed te zien in situaties van acute financiële stress. Centrale banken moeten dan ingrijpen, omdat de financieel slagkracht van het IMF (bewust) laag is gehouden door de VS. Ik denk dan ook niet dat dit voorstel van het IMF veel aanhang zal krijgen, zeker niet om een crisis te boven te komen.
Wat is het beste alternatief?
Ook hierover kregen we een interessante vraag toegestuurd. Is de verhuur van onroerend goed nog rendabel, gezien het feit dat de prijzen voor onroerend goed zich momenteel op een hoogtepunt bevinden en door de PvdA al een “Prins Bernhard belasting" wordt voorgesteld? Wellicht dan een vakantie bungalow?
Verhuren van onroerend goed is nog altijd rendabel. De lange rente is zeer laag, maar de huren zijn hoog. Het loont dus om een huis te kopen voor verhuur. Dit is waarschijnlijk nog de motor achter de verkoop van huizen in Nederland. In een schuldencrisis is het hebben van schulden echter problematisch. Bezit van onroerend goed zonder hypotheek is in dat geval altijd beter.
Of moet ik alleen aan goud denken?
Wanneer het niet mogelijk is om in vastgoed te beleggen is fysiek goud (en zilver) in de vorm van munten en baren een goed alternatief. Let wel: fysiek goud. Alle andere producten (ETF’s, turbo’s, opties, futures, een goudrekening bij de bank) kennen tegenpartijrisico. Fysiek goud kent geen tegenpartijrisico en staat daarmee buiten het monetair en financieel systeem. Als zich een systeemcrisis voordoet, fungeert het als onderpand om een nieuw systeem op te starten, zegt zelfs onze eigen DNB op haar website.
Waar je inmiddels ook aan kunt denken is Bitcoin. Het is het ‘digitale goud’. Afgelopen elf jaar heeft het zich naar voren geworsteld en wordt de virtuele munt steeds breder erkend als een financial asset. Ook grote partijen als PayPal hebben de munt opgenomen in hun programma. Hedgefondsen en vermogensbeheerders melden zich ook in steeds grotere aantallen. Bitcoin is daardoor eigenlijk niet meer in te halen door andere crypto alternatieven. Bovendien wordt er rondom Bitcoin een groot netwerk van nieuwe diensten gevormd, waardoor we kunnen spreken van een soort Bitcoin-economie.
Het is overigens altijd af te raden om volledig op één paard te wedden. Investeer dus nooit uw volledige vermogen in goud of Bitcoin. Uiteindelijk is het beschermen van vermogen een kwestie van diversificatie. Bijvoorbeeld een deel aanhouden in spaargeld, een deel fysiek goud, een deel Bitcoin, een deel kunst, een deel in onroerend goed of grond en een deel aandelen van defensieve bedrijven (die het goed doen in slechte tijden). Misschien ook wat in crowdfunding. En een onafhankelijke geest. Dat geeft veel rust.
Heeft u vragen?
Bent u abonnee van Trendlines Insider en heeft u een vraag over goud, de financiële markten of de economie in het algemeen? Stuur dan gerust een mail naar [email protected]. Ook uw vraag kunnen we in deze rubriek van Lezersvragen delen met andere abonnees. Uiteraard anoniem en alleen als u daar toestemming voor geeft.
