Ondanks de duidelijke signalen die president Trump de afgelopen maand heeft afgegeven is zijn besluit om de nucleaire deal met Iran te verlaten nog steeds in staat de markt te shockeren. Het lijkt erop dat de markt, en de meeste Europese politici, niet geloofden dat Washington de stap zou zetten om eenzijdig de deal te verlaten. Ondanks intensieve Europese pogingen om Washington te overtuigen in de Iran-deal te blijven en opnieuw met Iran te onderhandelen, heeft de Amerikaanse president de wereld een duidelijke boodschap voorgelegd: de president zal zijn eerdere beloften met betrekking tot Iran nakomen.
De mondiale oliemarkt had gedeeltelijk rekening gehouden met een terugtrekking door Washington, maar de werkelijke impact van de deal blijft onduidelijk. In de komende maanden zal Washington alle eerdere sancties tegen Iran herstellen, te beginnen met de lichtere sancties, die vooral bedoeld zijn om de Iraanse olie-export te beperken. Als alle sancties zijn ingevoerd, zoals door Washington werd aangegeven nadat Trump zijn terugtrekking op televisie aankondigde, dan zal het wereldwijde geopolitieke landschap dramatisch veranderen.
Sancties tegen Iran
Als een volledige herintroductie van de sancties realiteit wordt, met inbegrip van de dreiging van actie tegen Europese en Aziatische bedrijven die zakendoen met Iran, dan kan de oliemarkt tegen een muur op rijden. Als we naar de huidige fundamentals kijken, dan bereiken vraag en aanbod nu al een punt waarop bijkomende veranderingen in het aanbod tot tekorten in de levering kunnen leiden.
De verwijdering van een potentiële 1 miljoen vaten per dag aan Iraanse olie voor het einde van 2018 zou zeker tot hogere prijzen op korte tot middellange termijn leiden. Aziatische en Europese klanten verwachten al voor het einde van dit jaar een dergelijke prijsstijging. De kans bestaat dat de markt enkele aspecten van deze aanbodschok zal verlichten, waarbij Aziatische raffinages al proberen om aankopen naar andere exporteurs over te hevelen.
De belangrijkste Aziatische importeurs van Iraanse olie zijn China, India en Japan, die nu allemaal gretig gericht zijn op Irak, Saoedi-Arabië en Rusland voor nieuwe bevoorradingsmogelijkheden. De implementatie van nieuwe sancties tegen Iran en haar klanten zal de Islamitische Republiek dwingen haar opties opnieuw te beoordelen. Hetzelfde geldt voor Europese olie-importeurs, die de afgelopen jaren zeer actief zijn geweest op het Iraanse front.
Volatiliteit olieprijs
De werkelijke effecten van beslissingen van Trump zullen binnen 180 dagen gevoeld worden, omdat dit het officiële tijdsbestek is. Echter, op basis van uitspraken van de Amerikaanse ambassadeur in Duitsland dinsdag, direct na de beslissing van Trump, kan Washington besluiten het implementatieschema te versnellen. In een ceteris paribus situatie zou het wegnemen van de Iraanse olie-export momenteel erg hard aankomen op de markt. Prijsvolatiliteit kan extreem zijn, wat leidt tot prijsniveaus tussen $80 en $100 per vat. Dit laatste zou echter resulteren in een mogelijke vernietiging van de vraag in Azië en een lagere economische groei in de meeste Westerse landen, waaronder de Verenigde Staten.
Trump, en verschillende OPEC-producenten, lijken al een tijdje de preventie van een mogelijke instorting van de oliemarkt te hebben besproken. Bronnen hebben aangegeven dat Washington, Riyad, Abu Dhabi en mogelijk Irak en Rusland achter gesloten deuren hebben besproken hoe een mogelijke prijsstijging als gevolg van verlies aan aanbod kan worden tegengegaan.
Als we kijken naar de lopende overeenkomst voor productiebeperking van de OPEC-Rusland, is er wat reservecapaciteit in de markt. De productiebesparingsovereenkomst heeft meer olie van de markt gehaald dan de ruim 1 miljoen vaten per dag aan Iraanse ruwe olie die momenteel bedreigd wordt. Op dit moment is de Saoedische productie vastgesteld op 12,5 miljoen vaten per dag, terwijl deze momenteel net minder dan 10 miljoen vaten per dag produceert. Het Koninkrijk zou vrij gemakkelijk zijn productie kunnen verhogen tot 10,5-11 miljoen vaten per dag, wat een mogelijke Iraanse aanbodafname zou tegengaan.
Verstoringen van de levering
Maar zelfs als Rusland, de Verenigde Arabische Emiraten en Saoedi-Arabië de productie- en exportafname van Iran zouden kunnen tegengaan, zal de markt onder zware druk blijven staan. OPEC-producenten, met name Venezuela, Nigeria, Libië en Irak, worstelen allemaal met instabiliteit en economische crisis. De olieproductie in Venezuela is bijna op de bodem, terwijl de productie van Libië voortdurend wordt bedreigd door de burgeroorlog. De verwachte productiesteun in Irak is nog niet echt uitgekomen, terwijl interne politieke en veiligheidsuitdagingen ook zouden kunnen leiden tot het afbreken van de bestaande productie.
Zelfs vóór de situatie in Iran verkrapte de mondiale oliemarkt in een snel tempo, waarbij een hoge volatiliteit van zowel aanbod als prijs steeds waarschijnlijker werd. Dit zou goed nieuws kunnen zijn voor Iran, omdat de Amerikaanse overheid wettelijk verplicht is de fundamenten van de wereldwijde oliemarkt te beoordelen, voordat het wordt toegestaan om olie-gerelateerde sancties toe te passen. Als de sancties een reëel risico zouden kunnen vormen voor de Amerikaanse economie, zouden er verschillende hindernissen kunnen ontstaan met betrekking tot de volledige implementatie van de Iraanse sancties.
Vanaf 2019 zullen de sancties niet alleen de exportvolumes treffen, maar ook de totale Iraanse productiecapaciteit. Nieuwe beperkingen op olie-gasinvesteringen, op het gebruik van dollar luidende contracten, financiering van handel en het mogelijke vertrek van reguliere Europese olie- en gasbedrijven en olievelddiensten zullen Iran onder zware druk zetten. Zelfs met de mogelijke hulp van Russische, Chinese en Indiase bedrijven kan het gebrek aan kennis en mogelijkheden van westerse bedrijven niet worden vervangen.
Zonder financiën en middelen zal Iran terugkeren naar de situatie waarin het zich bevond voordat het internationale akkoord werd ondertekend. Deze keer zal er echter een veel zwaardere financiële druk op de economie zijn als gevolg van de betrokkenheid van Teheran in Syrië en de ondersteuning van verschillende andere militaire proxies in Irak, Libanon en Jemen. Met een economie die al worstelt kan het regime van het land van binnenuit te maken krijgen met een immense crisis.
Arabische coalitie tegen Iran
Tegelijkertijd moet de oliemarkt een aantal andere brandpunten in de gaten houden. Hoewel de OPEC en Rusland, mogelijk ondersteund door Amerikaanse schalieproductie, de markt kunnen stabiliseren en eventuele negatieve effecten kunnen verzachten, zou het Trump-besluit ook kunnen leiden tot verdere militaire confrontaties in de regio - waardoor de markten verder worden geschaad.
Door zich openlijk te verzetten tegen Iran, heeft Washington impliciet steun gegeven aan de anti-Iran Arabische coalitie (Saoedi-Arabië, Verenigde Arabische Emiraten, Bahrein, Egypte) en Israël in hun acties tegen Iran. De Arabische Alliantie, Israël en Washington, hebben dezelfde einddoelen, het verwijderen van enige Iraanse invloed of militaire betrokkenheid in Irak, Syrië, Libanon en Jemen.
De terugtrekking van Trump uit het internationale akkoord met Iran is niet gebaseerd op een wijd verspreide nucleaire strategie, maar op de zware investeringen in rakettechnologie, militaire vermogens van de marine en de militaire capaciteiten van de Iraanse Revolutionaire Garde (IRGC). De mogelijkheid van een militaire confrontatie tussen Arabisch / Israëlisch legers en Iran, en zijn volmachten Hezbollah en de door de Iraanse Revolutionaire Garde geleide milities in Syrië is exponentieel toegenomen.
Hoewel directe militaire actie tegen Iran nog niet waarschijnlijk is, zou de fall-out voor alle betrokken partijen rampzalig kunnen zijn. Een militair conflict in de Arabische Golf zou kunnen leiden tot een volledige regionale oorlog en een blokkade van enorme hoeveelheden ruwe olie en vloeibaar aardgas (LNG) naar de markt.
Militaire confrontatie
De kansen op een totale oorlog in Syrië, met mogelijke gevolgen in Libanon, groeien nu met de dag. Het zal afhangen van de beoordelingen van Teheran en de bereidheid van de door de Iraanse Revolutionaire Garde gesteunde volmachten, vooral Hezbollah, als er een nieuwe oorlog in het verschiet ligt.
De militaire bewegingen van afgelopen nacht door Israël, Iran en anderen in Syrië laten zien dat de spanningen bijna op een kookpunt zijn. Voor Teheran zou het debacle met de Iran-deal een endgame-scenario kunnen worden. De komende maanden zal de eerste stap zijn naar het einde van de theocratie Khomeini-Khamenei in Iran, als gevolg van interne onrust en een imploderende Iraanse economie, of een strijd om te overleven, te beginnen in Syrië en Libanon.
Deze scenario's zouden een rol moeten spelen in de ramingen van de oliemarkt voor 2018-2020. De verkiezingsbelofte van Trump heeft geleid tot een eindspel-scenario, niet alleen voor het theocratische regime in Iran, maar ook voor de Amerikaans-Russische machtsstrijd in de regio. Een militaire confrontatie, uitgevochten in Syrië en Libanon, zoals sommigen voorspellen, zal de olieprijzen doen stijgen, ongeacht welke reservecapaciteit er ook is.
De internationale nucleaire deal met Iran heeft nooit echt druk kunnen uitoefenen op Iran om te veranderen, maar het gaf het enige legitimiteit en financiële mogelijkheden om door te gaan met de Khomeini's Veliyat-e-Faqih regionale machtsprojecties. Voor sommigen heeft Trump de zorgen van de Arabische machten en Israël begrepen en daarnaar gehandeld. Olie en gas spelen een rol, maar het is op dit moment meer een gevecht om te overleven, waarin de olie- en gas fundamentals drastisch zullen worden beïnvloed als de "dag des oordeels" komt.
Impact van de sancties tegen de Iraanse olieproductie (Bron: Bloomberg)
Dit artikel verscheen eerder op oilprice.com en is met toestemming van de auteur gepubliceerd op Geotrendlines. Dit artikel weerspiegelt de visie van de auteur en hoeft daarom niet overeen te komen met de visie van Geotrendlines.
