Langdurig lage rente kan de winstgevendheid van Amerikaanse banken in gevaar brengen en bankiers aanzetten tot risicovol gedrag, waardoor de financiële stabiliteit in gevaar kan komen. Dat schrijft de Federal Reserve in een nieuw rapport dat vrijdag werd gepubliceerd.
In dit halfjaarlijkse rapport geeft de centrale bank een overzicht van alle risico's voor economische stabiliteit, vergelijkbaar met het rapport dat De Nederlandsche Bank ieder half jaar publiceert. Een van die risico's is dat banken door de lage rente te gemakkelijk geld uitlenen, ook aan minder kredietwaardige klanten.
"Als de rente langdurig laag blijft, dan komt de winstgevendheid van banken, verzekeraars en andere financiële instellingen onder druk te staan. Dat kan een zoektocht naar rendement veroorzaken, waardoor de kwetsbaarheid van het financiële systeem toeneemt.
Zeker is dat de winstgevendheid van banken momenteel sterk is. De daling van de langetermijnrente kan echter netto rentemarges drukken en zo winstgevendheid van banken verzwakken. De rente die banken verdienen op leningen wordt doorgaans vastgesteld op basis van een spread ten opzichte van een rentebenchmark. Daarom zullen de marges waarschijnlijk dalen naarmate de rente daalt. De rentetarieven die banken aan spaarders betalen is daarentegen al vrij laag en zal waarschijnlijk niet veel verder dalen.
Dit tezamen kan de netto renteopbrengst van banken drukken. Bovendien, druk op de winstgevendheid van banken zou risicozoekend gedrag kunnen aanmoedigen, met inbegrip van een verschraling van de kredietnormen en een verhoogde bereidheid om krediet te verlenen aan bedrijven met een zwakkere balans en huishoudens met een lagere kredietwaardigheid."
Risicovol beleggen
De centrale bank waarschuwt ook voor de negatieve gevolgen van een aanhoudend lage rente voor pensioenfondsen en institutionele beleggers.
"Lage rentetarieven kunnen ook de risicobereidheid van sommige financiële instellingen verhogen. Naast de druk op banken en verzekeringsmaatschappijen kunnen lage rentetarieven ook van invloed zijn op pensioenfondsen en andere institutionele beleggers. Zij moeten voor hun deelnemers vooraf gespecificeerde rendementen bieden, die aanzienlijk hoger zijn dan het algemene renteniveau.
Om aan het vereiste rendement te voldoen, kunnen deze vermogensbeheerders riskantere beleggingsportefeuilles aanhouden, die naar verwachting meer rendement opleveren. Deze beslissing kan de prijs van risicovolle activa kunstmatig verhogen."
Jerome Powell, voorzitter van de Amerikaanse centrale bank, zei eerder deze week dat lage rente mogelijk permanent onderdeel wordt van het economische landschap. Deze ontwikkeling wordt gedreven door structurele ontwikkelingen. Daarom is er niet veel reden om aan te nemen dat de situatie snel verandert.
Minder liquiditeit
De Fed waarschuwt ook voor een afname van liquiditeit op de financiële markten. De liquiditeit van zowel aandelen als obligaties is historisch gezien nu vrij slecht.
"De illiquiditeit piekte tijdens de financiële crisis en steeg meer recent aan het begin van 2018, eind 2018 en in augustus 2019, samen met een toename van de VIX. Net zoals bij staatsleningen is de illiquiditeit van aandelen hoger wanneer de volatiliteit ervan hoger is.
In tegenstelling tot Amerikaanse staatsleningen lijkt de relatie tussen beide sinds 2018 te zijn veranderd. De illiquiditeit is sindsdien ongebruikelijk hoog ten opzichte van de historische relatie met volatiliteit. Deze verandering suggereert dat de liquiditeit in de loop van de jaren kwetsbaarder is geworden. Meestal verdwijnt liquiditeit wanneer dat het meest nodig is, namelijk wanneer de volatiliteit van de activaprijzen hoog is."
De Fed wijst ook op de risico's van een historisch hoge schuldenlast onder Amerikaanse bedrijven, de hoge mate van hefboomwerking bij hedgefondsen en het potentiële gevaar van de Brexit.
Ook Europa worstelt met lage rente
De extreem lage rente veroorzaakt ook in Europa veel problemen. Banken staan onder druk, evenals de dekkingsgraden van onze pensioenfondsen. Volgens de topman van Deutsche Bank ruïneert negatieve rente zelfs het hele financiële systeem. Er kwam in oktober dan ook veel kritiek op het besluit van de ECB om de rente nog verder te verlagen.
Ook De Nederlandsche Bank ziet lage rente als een belangrijk risico voor de financiële stabiliteit. Het neemt de prikkel weg om schulden af te bouwen en het verstoort de prijsvorming op financiële markten. Beleggers nemen meer risico om rendement te halen, waardoor nieuwe bubbels kunnen ontstaan.
