De Fed zoekt een nieuw instrument om de rente laag te houden. Na het opkopen van staatsobligaties overweegt de centrale bank nu ook een plafond voor de rente op staatsleningen in te voeren. Dat zou betekenen dat de centrale bank obligaties moet opkopen om de rente onder een bepaald niveau te houden. Nu alle traditionele maatregelen zijn uitgeput moet de Fed een meer risicovolle koers volgen en blufpoker spelen. Welke gevolgen dat heeft? Dat leest u in dit artikel.
Ook vandaag de dag zijn er landen die dit instrument gebruiken. Zo hanteert de Japanse centrale bank al sinds september 2016 een maximumrente van 0% op langlopende staatsobligaties. Iedere keer als de 10-jaars rente boven dit niveau uitstijgt, grijpt de centrale bank in door schuldpapier op te kopen. Een gewaagde strategie, omdat ze haar opkoopprogramma daarmee in feite aan de markt overlaat.
Wat is de Federal Reserve van plan?
Tijdens de laatste drie grote crises verlaagde de Amerikaanse centrale bank de korte rente steeds met ongeveer 5 procentpunten. Na iedere crisis verhoogde ze de rente ook weer stapsgewijs, maar nooit tot het niveau van voor de crisis. Ook nu lukt het de Fed niet om de rente te normaliseren. De reeks van renteverhogingen van 2016 tot en met 2018 werd abrupt beëindigd. Het vooruitzicht voor de wereldeconomie verslechterde in rap tempo en beleggers deden eind 2018 massaal hun aandelen in de verkoop.
Om de onrust op de financiële markten te bezweren, besloot de Fed direct af te zien van nieuwe renteverhogingen. Sterker nog, binnen een paar maanden zag de centrale bank zich genoodzaakt haar koers met 180 graden om te draaien. In plaats van de rente met nog drie stappen van 25 basispunten te verhogen, verlaagde ze deze juist in drie stappen. Daardoor ligt de beleidsrente momenteel in een bandbreedte van 1,5% tot 1,75%.
De Fed heeft steeds minder ruimte om een crisis te bestrijden met renteverlagingen
'Negatieve rente geen optie'
Zou er nu een nieuwe crisis uitbreken, dan heeft de Fed geen buffer meer om deze met een conventionele reeks renteverlagingen te bestrijden. En die crisis ligt om de hoek met een stagnerende financiële en bancaire markt en de uitbraak van het zeer besmettelijke coronavirus in China. Dit virus kan grote gevolgen hebben voor de Chinese economie, zoals we eerder in dit artikel al beschreven.
Een renteverlaging van 5 procentpunten vanaf het huidige niveau zou de rente tot ver onder het nulpunt brengen en daar zit niemand bij de Amerikaanse centrale bank op te wachten. Fed-voorzitter Jerome Powell zei in november 2019 nog dat een negatieve rente totaal niet gepast is onder de huidige omstandigheden.
Een negatieve rente past volgens Powell bij grote economieën die te maken hebben met een lage groei en lage inflatie. Ook merkt hij op dat sommige landen een negatieve rente hanteren om een waardestijging van hun munt te voorkomen. Beide zijn volgens Powell niet van toepassing op de Amerikaanse economie. Daarom onderzoekt de Fed andere mogelijkheden om monetair beleid te voeren.
"Een typische recessie na de Tweede Wereldoorlog ging gepaard met renteverlagingen van bijna vijf procent. De Federal Funds rate ligt momenteel ongeveer op anderhalf procent, dus we zitten daar ver onder. Dus ik denk dat het een feit is dat centrale banken - niet alleen in de VS, maar wereldwijd - minder ruimte hebben om de rente te verlagen in dit nieuwe normaal van lage rentes en lage inflatie.
Dat is de reden waarom we een externe herziening van ons monetaire beleid uitvoeren bij de Fed. We zoeken naar manieren zodat we de instrumenten hebben om te doen wat van ons gevraagd wordt, namelijk het streven naar maximale werkgelegenheid en stabiele prijzen. Zelfs in economisch slechte tijden. Ik wil daaraan toevoegen dat fiscaal beleid vaak een groot gedeelte van het antwoord is tijdens een ernstige economische krimp. Daar zullen we ook zeker naar kijken."
Renteplafond als alternatief voor QE
En van de instrumenten die de Fed daarom overweegt, is het instellen van een renteplafond. Net als in Japan zou de Amerikaanse centrale bank langlopende staatsleningen kunnen opkopen om de rente onder een bepaald niveau te houden. Dat lijkt veel op quantitative easing (QE), met als verschil dat een renteplafond geen limiet kent. De Fed moet obligaties blijven opkopen, net zolang tot de rente weer op het gewenste niveau staat.
Beide instrumenten hebben ook hetzelfde doel, namelijk het omlaag drukken van de rente en het garanderen van de waarde van het schuldpapier. Het renteplafond is een meer extreme variant van monetaire verruiming, omdat de centrale bank zich daarmee positioneert in de rol van prijszetter in de markt. De centrale bank moet haar balans volledig open zetten om alle opwaartse rentebewegingen op te vangen.
Wat dit kan betekenen werd in 1947 duidelijk, toen de Fed een vergelijkbare strategie hanteerde om de rente laag te houden. De Fed besloot in dat jaar het renteplafond voor kortlopende staatsleningen te verhogen, terwijl die voor langlopende staatsleningen gelijk bleef. Daardoor werd het schuldpapier met een lange looptijd minder interessant voor beleggers, met als gevolg dat ze hun obligaties op grote schaal verkochten. De Fed moest dat schuldpapier allemaal opkopen om haar renteplafond te verdedigen. Daardoor groeide haar obligatieportefeuille in een jaar tijd van $1 naar $11 miljard.
De Federal Reserve werd in 1947 gedwongen op grote schaal langlopende staatsleningen op te kopen (Bron: Federal Reserve)
Fed speelt blufpoker
Natuurlijk kan een renteplafond ook gunstig uitpakken. Zo koopt de Bank of Japan sinds de introductie van deze maatregel in september 2016 juist minder staatsobligaties dan onder haar QE-programma dat in 2013 werd opgestart. De Bank of Japan is er tot op heden in geslaagd de markt te overtuigen. Speculanten blijven weg en de rente blijft comfortabel onder het plafond.
Toch is het een zeer gevaarlijke strategie, gezien de enorme omvang van de obligatiemarkt. Wanneer het sentiment in de markt draait en de rente substantieel stijgt, moet de centrale bank voor honderden miljarden aan obligaties opkopen om het plafond te verdedigen. Vergelijk het met de London Gold Pool, toen centrale banken collectief goud op de markt brachten om de prijs niet boven de $35 per troy ounce uit te laten komen. Ook dat ging een paar jaar goed, totdat de krachten van de markt te groot werden en het systeem in elkaar klapte.
Natuurlijk is het voor centrale banken veel makkelijker om geld bij te drukken dan om ergens goud vandaan te halen. Wat dat betreft zit er geen limiet aan de balans van de Fed. Indien nodig zal ze al het schuldpapier opkopen om de waarde te garanderen. Het gaat dan echter wel ten koste van de waarde van de dollar...
Update [20-02-2020]: De Fed heeft deze maand een nieuw rapport uitgebracht over het managen van de rentecurve. Klik hier om dit rapport te downloaden. We zullen het in een volgend Insider artikel uitgebreid bespreken.
