Als de coronacrisis langer aanhoudt zal dat uiteindelijk een negatief effect hebben op de huizenprijzen en de bankbalansen. Dat schrijft de ECB in haar nieuwste Financial Stability Review. De centrale bank waarschuwt voor een toename van slechte leningen en overwaardering op de huizenmarkt in verschillende landen. Ook gaat het rapport in op de verdere vervlechting tussen banken en overheden in sommige eurolanden. In dit artikel bespreken we de highlights uit het rapport.
Huizenprijzen stijgen nog
Door de lage rente is er nog steeds veel vraag naar woningen, maar dat kan veranderen als de arbeidsmarkt en het consumentenvertrouwen verslechteren. Ook hebben banken in de tweede helft van dit jaar hun kredieteisen aangescherpt, zo stelt de centrale bank in haar Financial Stability Review. Deze factoren kunnen de stijging van de huizenprijzen in verschillende eurolanden afvlakken. Nederland is in dat scenario kwetsbaar door de hoge hypotheekschuld, terwijl de huizenmarkt van Luxemburg het meest overgewaardeerd is.
Lees ook: Corona en koopwoningen: bereiken de huizenprijzen in Nederland binnenkort hun absolute top? (Deel 1)
Links: Huizenprijzen blijven stijgen / Rechts: Hoogste private schulden in Nederland
Commercieel vastgoed onder druk
De woningmarkt blijft door de historisch lage rente in een opwaartse trend, maar dat is niet het geval op de markt voor commercieel vastgoed. Daar kwam de coronacrisis hard aan, want het aantal transacties in deze sector is sindsdien gehalveerd. Door het thuiswerken en de lockdown-maatregelen staan veel kantoren en winkelpanden leeg. De lage waardering van bepaalde vastgoedfondsen (real estate investment trusts) suggereert dat er nog significante afschrijvingen gaan plaatsvinden in deze markt, zo stelt de ECB.
Transacties in commercieel vastgoed gehalveerd door coronacrisis
Grote verschillen tussen commercieel en residentieel vastgoed
Slechte leningen
Banken in de eurozone hebben sinds de coronacrisis veel leningen verstrekt aan bedrijven. Dat brengt extra kredietrisico met zich mee als overheden de steunmaatregelen en garanties afbouwen. Door steunmaatregelen van overheden komen problematische leningen pas met vertraging in beeld bij de banken, zo stelt de centrale bank. Banken hebben meer buffers dan tijdens de vorige crisis, maar zullen alsnog de gevolgen van de coronacrisis ondervinden.
Het vooruitzicht voor de financiële sector ziet er niet gunstig uit, want de centrale bank verwacht dat de winsten van banken langer onder druk zullen blijven staan. Behaalden banken in het vierde kwartaal van 2019 nog een rendement op eigen vermogen (return on equity) van 5%, in het tweede kwartaal van dit jaar was dat slechts 2%. Die daling is volgens de ECB het gevolg van toegenomen reserveringen voor kredietverliezen en een lagere verdiencapaciteit. Banken voeren wel kostenreducties door, maar dat is niet voldoende om het verlies aan inkomsten op te vangen.
Analisten verwachten dat de coronacrisis lang effect zal hebben op de bankbalansen. Dat verklaart volgens de centrale bank waarom bankaandelen dit jaar zo hard zijn afgestraft op de beurs. Beleggers vrezen dat banken minder inkomsten kunnen genereren in een omgeving van lage rente, verminderde kredietverlening, strengere leenvoorwaarden en de afbouw van overheidsgaranties. Zeker als het economische herstel tegenvalt gaan banken dat merken, zo concludeert de centrale bank in haar stabiliteitsrapport.
Lees ook: Slechte leningen Europese banken verdubbelen tot meer dan €1.000 miljard
Staatsschulden lopen op
Door de crisismaatregelen hebben landen in de eurozone al €1 biljoen meer uitgegeven dan normaal. Het gemiddelde begrotingstekort van eurolanden komt daarmee uit op 9% van het bbp. Ter vergelijking, dat is tien keer zoveel als het gemiddelde begrotingstekort een jaar geleden. In combinatie met een verwachte krimp van het bbp zal de staatsschuld als percentage van de economie dit jaar flink toenemen.
Door de lage rente kunnen de meeste landen dat nog zonder problemen lenen. Toch waarschuwt de centrale bank voor de gevolgen van een te hoge staatsschuld ten opzichte van het bbp. In het geval van een afwaardering zal een land met hoge schulden meer moeite hebben om leningen door te rollen en de rentelasten te betalen. Dat kan een negatieve feedback loop veroorzaken, waarin hoge schulden en rentelasten elkaar versterken, zo schrijft de centrale bank.
De ECB merkt op dat de vervlechting van banken en overheden de laatste jaren verder is toegenomen. In sommige eurolanden hebben banken namelijk veel staatsobligaties van hun eigen overheid op hun balans gezet. Dat is niet zonder risico, zoals we een aantal jaar geleden zagen tijdens de Europese schuldencrisis. Banken in Italië en Spanje kwamen toen in moeilijkheden, omdat ze veel obligaties van hun eigen overheden op de balans hadden staan. De ECB waarschuwt dat deze wisselwerking zich opnieuw kan voordoen.
In sommige landen hebben banken veel staatsobligaties van eigen overheid op de balans
Staatsschulden in de eurozone lopen verder op
Conclusie
De coronacrisis heeft een grote impact gehad op de financiële markten, banken en overheden. Door grootschalige stimuleringsmaatregelen blijft de rente laag en zijn de aandelenkoersen weer hersteld. Tegelijkertijd nemen de onevenwichtigheden in de economie verder toe. Zo waarschuwt de centrale bank in dit rapport voor de langetermijneffecten van de toegenomen staatsschulden. Ook verwacht ze dat de koersen en de winsten van banken door de coronacrisis langdurig onder druk blijven staan.
Door de vele steunmaatregelen worden bedrijven en met name huishoudens ondersteund, maar dat kan een vals gevoel van zekerheid geven. Zo verwacht de ECB pas volgend jaar een sterke toename in het aantal slechte leningen op bankbalansen. Ook voorziet de centrale bank nog veel meer afschrijvingen op commercieel vastgoed. De extreem lage rente kan bovendien nieuwe bubbels veroorzaken, bijvoorbeeld op de huizenmarkt. Met name in Nederland en Luxemburg is de huizenmarkt kwetsbaar, respectievelijk door hoge hypotheekschulden en hoge huizenprijzen.
