De ECB kan haar digitale euro gebruiken om negatieve rente direct door te berekenen aan consumenten. Dat zei ECB-bestuurslid Fabio Panetta vorige week in een online seminar. Daarmee ontmoedigt de centrale bank een vlucht naar digitaal centralebankgeld in tijden van crisis. Ook kan ze overwegen een maximum in te stellen aan de tegoeden die mensen bij de centrale bank mogen stallen.
De ECB werkt net als veel andere centrale banken aan een digitale munt. Daarmee proberen centrale banken in te spelen op het digitale tijdperk, waarin mensen steeds vaker elektronisch betalen en minder contant geld gebruiken. Ook willen centrale banken op die manier een alternatief bieden voor cryptovaluta als Bitcoin, die razendsnel aan populariteit winnen.
Digitaal centralebankgeld
Het plan van centrale banken is om zelf een soort digitale munt uit te brengen, wat betekent dat spaarders direct een tegoed kunnen aanhouden bij de centrale bank. Zo kunnen consumenten en bedrijven in theorie rechtstreeks elektronische betalingen doen, zonder tussenkomst van banken. China experimenteert al met een digitale yuan, terwijl ECB-president Lagarde binnen vijf jaar een digitale euro wil lanceren. Ook tal van andere centrale banken werken aan een digitale variant op cash.
Deze nieuwe ontwikkeling stelt centrale banken voor een lastig dilemma. Ze willen een veilig en betrouwbaar elektronisch betaalmiddel lanceren, maar tegelijkertijd willen ze commerciële banken niet in de wielen rijden. Centrale banken als de ECB vrezen namelijk dat mensen in tijden van crisis massaal hun spaargeld zullen verplaatsen van commerciële banken naar de centrale bank. Dat kan de stabiliteit van het financiële systeem ernstig ondermijnen.
Negatieve rente
Om een massale vlucht naar digitaal centralebankgeld te voorkomen overweegt de ECB nu een aantal verschillende opties. Zo kan ze een maximum instellen aan het tegoed dat mensen bij de centrale bank kunnen stallen. Een andere optie is om een vlucht naar digitaal centralebankgeld te ontmoedigen, bijvoorbeeld met negatieve rente. Panetta noemt een grens van €3.000, wat zou betekenen dat tegoeden boven die grens worden belast met negatieve rente. Die boeterente moet volgens Panetta zo hoog zijn dat het ook echt effect heeft, dus meer dan -1% of -2%. Dat moet een vlucht richting de digitale euro ontmoedigen.
Tot op heden hanteren verschillende centrale banken al een negatieve rente, maar die geldt alleen voor overtollige reserves die commerciële banken parkeren bij de centrale bank. Het is vervolgens aan de banken om te bepalen of, en in welke mate, ze deze negatieve rente doorberekenen aan spaarders. In Nederland ligt die grens momenteel, afhankelijk van welke bank je kiest, tussen de €100.000 en €500.000. Boven die grens berekenen banken de negatieve rente van -0,5% volledig door aan spaarders.
Sparen kost geld
Met digitaal centralebankgeld kan de ECB rechtstreeks negatieve rente in rekening brengen bij consumenten. Als spaarder betaal je dan een premie voor de veiligheid van een tegoed bij de centrale bank, omdat het nog veiliger is dan een spaarrekening bij een commerciële bank. In plaats van rente te ontvangen op spaargeld ga je dan rente betalen.
Volgens Panetta zijn er ook risico's aan negatieve rente op digitaal centralebankgeld. "In tijden van crisis kan het noodzakelijk zijn om de rente op tegoeden in digitale euro's aan te passen. Dit kan echter een signaal afgeven dat de centrale bank rekening houdt met toenemende stress in het financiële systeem. Dit kan een destabiliserend en zichzelf versterkend effect hebben."
Met negatieve rente op spaargeld en straks ook op een betaalrekening bij de centrale bank wordt het steeds aantrekkelijker om alternatieven voor de spaarrekening te overwegen. Denk bijvoorbeeld aan edelmetalen als goud en zilver en virtuele munten als Bitcoin.
