De aanhoudend lage rente vormt één van de belangrijkste risico's voor de internationale financiële stabiliteit. Dat schrijft De Nederlandsche Bank in haar nieuwste Overzicht Financiële Stabiliteit. Volgens de centrale bank neemt een lage rente de prikkel weg om schulden af te bouwen. Ook verstoort het de prijsvorming op de financiële markten, waardoor nieuwe bubbels kunnen ontstaan. De lage rente stimuleert pensioenfondsen en verzekeraars ook om meer risico te nemen in hun beleggingsbeleid. Met een negatieve rente op staatsobligaties moeten zij andere beleggingen overwegen om rendement te behalen.
Volgens de Nederlandsche Bank zijn de risico's voor de financiële stabiliteit op verschillende niveaus toegenomen. Internationaal vormt de handelsoorlog en de Brexit een bron van onzekerheid, evenals het opdrogen van marktliquiditeit. Op nationaal niveau maakt de centrale bank zich vooral zorgen over pensioenfondsen en verzekeraars, omdat zij door de lage rente minder rendement kunnen halen. Ook vormen de onevenwichtigheden op de woningmarkt een steeds groter risico voor de stabiliteit.
Risico's financiële stabiliteit nemen toe
Deze risico's bij elkaar schetsen geen positief beeld van de wereldeconomie. Het is dan ook geen toeval dat zowel de Europese als de Amerikaanse centrale bank in september nieuwe stimuleringsmaatregelen aankondigden. De Federal Reserve kondigde deze maand zelfs een nieuwe ronde van monetaire stimulering aan. Per direct zal ze voor $60 miljard per maand aan obligaties opkopen, een programma dat nog tenminste tot het tweede kwartaal van volgend jaar actief blijft.
Dit beleid geeft op de korte termijn een stimulans aan de economie, maar op de lange termijn nemen de risico's voor de financiële stabiliteit juist toe. De Nederlandsche Bank schrijft daar het volgende over in het begeleidende persbericht.
"Naarmate het expansieve monetaire beleid langer aanhoudt en liquiditeitsverhoudingen ruim blijven, nemen de risico’s voor de financiële stabiliteit verder toe. Zo neemt de prikkel om schulden omlaag te brengen, af. Wanneer schulden niet worden teruggebracht, blijven overheden, bedrijven en huishoudens kwetsbaar voor onverwachte rentestijgingen en/of negatieve inkomensschokken."
Opvallend is dat de centrale bank de hand in eigen boezem steekt met betrekking tot de extreem lage rente. In het persbericht staat dat het monetaire beleid een rol heeft gespeeld in de aanhoudende daling van de rente.
"In de afgelopen drie decennia zijn rentevoeten trendmatig gedaald, zowel in nominale als in reële termen. Daaraan liggen vooral structurele oorzaken ten grondslag, zoals de lagere potentiële groei en de vergrijzing. Ook het monetaire beleid speelt een rol, doordat de beleidsrente om deze door structurele factoren bepaalde rente heen beweegt. Tegen de achtergrond van toenemende risico’s voor de economische groei en beperkte inflatiedruk is het monetaire beleid in het eurogebied onlangs verder verruimd. Ook in de VS is het monetaire beleid weer verruimd."
Risicokaart financiële stabiliteit (Bron: DNB)
Huizenmarkt als risico voor de stabiliteit
De Nederlandsche Bank besteed in haar rapport uitgebreid aandacht aan de ontwikkeling op de woningmarkt, omdat dat volgens de centrale bank het grootste risico vormt voor de financiële stabiliteit in Nederland. Ze constateert dat betaalbaarheid van woningen de laatste jaren aanzienlijk is verslechterd en dat huizenkopers daardoor steeds vaker de grens opzoeken van wat ze maximaal mogen lenen. Daardoor worden Nederlandse huishoudens kwetsbaar voor de gevolgen van een neerwaartse correctie op de huizenmarkt. Toen de economische crisis de Nederlandse huizenmarkt raakte had dat direct gevolgen voor de binnenlandse consumptie. Huishoudens hielden de hand op de knip om hun hypotheek te kunnen betalen, met als gevolg dat de Nederlandse economie door een veel dieper dal ging.
Hoewel het percentage wanbetalingen op hypotheken in Nederland uitzonderlijk laag is wil de Nederlandsche Bank dat banken gezamenlijk €3 miljard opzij zetten om een eventuele schok op te vangen. In de praktijk betekent het dat banken meer geld opzij moeten zetten voor hypotheken met een hoger risico. Dat is bijvoorbeeld het geval wanneer het hypotheekbedrag relatief hoog is ten opzichte van de waarde van de woning. Dit geldt alleen voor hypotheken die (deels) onder de nationale hypotheekgarantie vallen. Banken hebben daar namelijk al een vangnet voor geregeld.
Betaalbaarheid woningen in grote steden verslechtert (Bron: DNB)
Meer huizenkopers moeten bijna maximaal lenen voor een woning (Bron: DNB)
Banken zien vooralsnog weinig risico in hun hypotheekportefeuilles (Bron: DNB)
Dit artikel verscheen eerder op Goudstandaard
