Deze winter zou een tekort aan energie in Europa voor stroomuitval kunnen zorgen. Daarvoor waarschuwt Jeremy Weir, de topman van grondstoffenhandelaar Trafigura. Volgens hem zijn de Europese voorraden van aardgas momenteel ontoereikend om aan toenemende vraag gedurende de wintermaanden te voldoen. "Als er een strenge winter komt, dan krijgen we te maken met stroomuitval."
Aardgas is niet alleen belangrijk om huizen en bedrijfspanden te verwarmen, ook is het vitaal voor de energievoorziening in veel Europese landen. Gemiddeld wordt bijna een kwart van alle elektriciteit in Europa opgewekt met aardgas. In sommige landen ligt dat percentage nog veel hoger. Zo bestaat de elektriciteitsproductie in Nederland zelfs voor 59% uit aardgas. Wat betekent dat voor u?
Aardgastekort?
Onlangs nog steeg de gasprijs tot recordhoogte, omdat de voorraden in veel Europese landen laag zijn en er niet voldoende gas beschikbaar is om deze voorraden snel aan te vullen. Deze maand leek de prijs weer wat te dalen, na een toezegging van Rusland om meer gas te leveren. Maar door het uitblijven van groen licht om de nieuwe Nord Stream 2 pijpleiding in gebruik te nemen stijgt de gasprijs weer.
Sommige Europese landen wijzen met de beschuldigende vinger naar Rusland. Het land zou de aanvoer van aardgas via bestaande routes afknijpen om Europese landen onder druk te zetten ten aanzien van de goedkeuring van de Nord Stream 2 route. Rusland weerlegt deze claims en zegt dat Gazprom aan al haar verplichtingen voldoet. Volgens Poetin hebben Europese landen simpelweg te weinig gas ingekocht om hun voorraden voor de winter aan te vullen.
Het besluit om niet meer langlopende energiecontracten af te sluiten en lang te wachten met de Nord Stream 2 komt Europese consumenten duur te staan. Wie een contract met variabele tarieven heeft of het energiecontract moet verlengen krijgt nu de dure rekening gepresenteerd. Ook energieleveranciers die leven van inkoop van middels gas opgewekte energie tegen variabele tarieven, maar consumenten een vast energietarief verrekenen krijgen de rekening gepresenteerd. Door de stijging van de gasprijs zijn al meerdere energieleveranciers omgevallen.
Gasvoorraden in Europa liggen ver onder het niveau van vorig jaar (Bron: Gas Infrastructure Europe)
Europese gasvoorraden sinds 2011
Hogere olieprijs
Door de hoge gasprijs en een dreigend tekort aan aardgas zal ook de olieprijs verder oplopen, zo waarschuwt de topman van Trafigura. Sinds begin dit jaar is de vraag naar contracten voor Brent olie met 60% toegenomen. De prijs van een vat olie uit de Noordzee ligt momenteel al boven de $80. Volgens Weir zou de olieprijs door krapte in de markt nog verder kunnen stijgen tot $100 per vat.
De krapte in de oliemarkt blijkt ook wel uit het feit dat er op de termijnmarkt meer betaald wordt voor oliecontracten met een korte looptijd dan voor contracten met een lange looptijd. Deze situatie wordt ook wel backwardation genoemd en illustreert de krapte in de oliemarkt. Handelaren zijn bereid een premie te betalen voor snelle levering van olie.
Klimaatbeleid
Volgens de topman van Trafigura is een deel van de problemen op de energiemarkt te wijten aan het klimaatbeleid. Overheden en ook de Nederlandse overheid zetten traditionele olie- en gasbedrijven onder druk om over te schakelen naar alternatieve energiebronnen, terwijl financiële instellingen de kredietkraan soms dichtdraaien. Ook stappen sommige pensioenfondsen uit de olie- en gassector, omdat ze aan klimaatdoelen willen voldoen.
Het gevolg van deze maatregelen is dat energiebedrijven minder ruimte hebben om te investeren in nieuwe productiecapaciteit. Volgens Weir kan dit op lange termijn grote problemen opleveren voor de oliemarkt en voor de consument.
"Ik denk dat mensen zich moeten realiseren dat je niet zomaar een knop kunt omzetten om de productie te verhogen. Er zijn veel investeringen nodig en dat kost tijd. Ik denk dat we op de lange termijn een probleem gaan krijgen met olie, een prijs van meer dan $100 per vat is zeker mogelijk."
Energietransitie
Een ander effect van klimaatbeleid en de energietransitie is dat een steeds groter deel van onze elektriciteit wordt opgewekt uit zon en wind. Dat zijn variabele energiebronnen waar men niet volledig op kan vertrouwen. Om de schommelingen in energieproductie op te vangen gebruikt men voornamelijk aardgas, omdat de energieproductie daarmee makkelijk te regelen is.
Hoe groter het aandeel van zon en wind in de energiemix wordt, hoe meer aardgas er nodig is op momenten dat er weinig zon en wind is. Dat kan in een worst case scenario leiden tot stroomuitval. Zeker naarmate meer huishoudens van het aardgas af gaan en overstappen op warmtepompen, elektrisch koken en elektrisch rijden. Daardoor zal de vraag naar elektriciteit de komende jaren juist toenemen. Een weinig florissant vooruitzicht, zeker bij de huidige energieprijzen.
Aandeel energiebronnen voor elektriciteitsproductie in Nederland (Bron: CBS, 2020)
Lees ook:
- Nederland van het gas af? Daar zou ik mijn geld niet op zetten
- Poetin doet handreiking aan Europa, maar heeft het kans van slagen?
- Russisch gas als geopolitieke aanval op de Amerikaanse dollar?
- Poetin: “Nord Stream 2 is in het belang van Europa”
