Een goudmuntstandaard is voor overheden en centrale banken geen aantrekkelijk vooruitzicht. De rol van deze instituties zal in dit scenario sterk naar de achtergrond verschuiven. Overheden zullen weer moeten gaan letten op hun uitgaven en voor centrale banken zal er misschien nog maar een beperkte rol zijn. Vergelijkbaar met die van de Amsterdamse Wisselbank. Wat kunnen overheden en centrale banken doen om hun rol in een nieuwe monetaire ordening te bestendigen? Dit komt aan bod in het tweede scenario dat we hieronder bespreken.
Scenario 2: De goudstandaard
In dit scenario dreigen overheden en centrale banken de grip op de situatie te verliezen. De reële waarde van spaargeld verdampt, belastingen nemen toe en dienstverlening van de overheid verschraalt. De economische koek die met krediet een aantal decennia groter werd, krimpt door de aanhoudende crisis. De crisis legt sociale breuklijnen bloot die eerder werden toegedekt met nieuw geld en privileges. De onzekerheid bij de bevolking neemt snel toe. De roep om echte oplossingen wordt steeds luider.
Het lijkt hopeloos. Maar er is een uitweg. Overheden en centrale banken grijpen proactief in. Zij zetten een monetaire conferentie a la Bretton Woods op om de contouren van een nieuw monetair systeem te bespreken. Overheden zien in dat ze niet verder kunnen met de huidige opzet. Zij besluiten op een conferentie terug te keren naar een goudstandaard zoals die gold vóór 1914, tegen een flink hogere goudprijs. Het is een ongekende monetaire reset. Uit nood geboren.
Een terugkeer naar een goudstandaard heeft een aantal grote voordelen. Cijfers wijzen uit dat de productieve economie nog nooit zo veel groei kende als onder de goudstandaard van 1871–1914. Deze periode kan worden beschouwd als de eerste fase van globalisering. Dat is niet vreemd, want stabiele waarden brengen voorspelbaarheid en vertrouwen. Twee basis-ingrediënten voor de bloei van bedrijvigheid. Deze kennis geeft overheden en centrale banken de argumentatie voor hun acties.
De Gaulle
Het is een echo van de Franse president Charles de Gaulle die in de jaren zestig van de vorige eeuw sterk voorstander was van zo’n goudstandaard. In een speech gehouden op 4 februari 1965 stelde hij: ‘There can be no other criterion, no other standard than gold. Yes, gold which never changes, which can be shaped into ingots, bars, coins, which has no nationality and which is eternally and universally accepted as the unalterable fiduciary value par excellence.’
Onder een goudstandaard geeft goud in de kluizen van centrale banken waarde aan de circulerende geldhoeveelheid in een land. Het is dus niet de valuta die waarde geeft aan goud. Er kunnen ook gouden munten circuleren, maar veel minder dan onder een muntstandaard. Landen die meedoen aan een goudstandaard zien hun valuta via goud gekoppeld aan andere valuta. Internationaal is er dus sprake van grote stabiliteit in de onderlinge waarde van munten. Deze stabiliteit staat borg voor economische groei.
https://www.youtube.com/watch?v=Q9r1NLMFixo
Automatisme en discipline
Er is sprake van een onderliggend mechanisme dat automatisch scheve handels- en kapitaalbalansen corrigeert. Als bijvoorbeeld een land door gunstige omstandigheden veel specifieke goederen of diensten kan exporteren, dan verdient het veel geld. Omdat betaling van goederen of diensten internationaal met monetair goud geschiedt, neemt de goudhoeveelheid in het land toe. Uiteindelijk is er sprake van dalende rente en kunnen banken door deze goudimport meer kredieten verschaffen.
De koopkracht van mensen neemt dan snel toe, wat zich weerspiegelt in stijgende prijzen. Hierdoor neemt de import uit het buitenland toe en stagneert de export, waardoor het monetaire goud het land weer verlaat. Banken zien zich gedwongen om de rente te laten stijgen en minder krediet te verlenen. Er is sprake van een milde economische contractie. Het buitenland kent door de toegenomen goudimport echter een economische opleving. Monetair goud zorgt dus voor een geleidelijke en automatische stabilisering van de mondiale economie.
Goede deflatie
Een nieuwe goudstandaard betekent een terugkeer naar automatisme en discipline. Tekorten en overschotten op de handelsbalans zullen weer geleidelijk worden gecorrigeerd door het vereffening met de in- of uitvoer van goud. Bankkrediet zal weer nadrukkelijker productief worden aangewend. Overheden, banken, bedrijven en burgers kunnen bij een succesvolle herintroductie van de standaard niet meer lenen dan zij kunnen dragen. Alleen leningen die gefinancierd worden met productiviteit, of dit nu een bedrijf of individu betreft, zijn uiteindelijk af te betalen. Daarmee komen productie en consumptie weer in een gezonde balans.
In dit systeem van vrij bewegende goudhoeveelheden is inflatie of deflatie goed noch slecht. Het is gewoon een onderdeel van de economische cyclus. Inflatie remt een economie. De daaropvolgende deflatie geeft die weer een impuls om te groeien. Producenten en consumenten houden elkaar op deze wijze in dynamisch evenwicht. Een goudstandaard kan economische recessies of bankfaillissementen als gevolg van te ruime kredietcreatie overigens niet voorkomen. Over het algemeen zijn recessies echter mild en kort van duur. Bankruns zijn onder een goudstandaard verder lokaal van aard en niet systeem bedreigend.
Waar gaat het mis?
Economen die beweren dat een nieuwe goudstandaard niet kan functioneren hebben niet goed gekeken naar de redenen waarom de goudstandaard in het verleden is verlaten. De gebeurde niet omdat het economisch niet goed functioneerde. Daar lagen dan ook geen economische, maar (geo)politieke redenen aan ten grondslag. Het grootste probleem is de wensen van overheden om meer geld uit te geven. Overheden willen altijd meer uit kunnen geven dan via belastinginning binnenkomt. Het vorm kunnen geven en sturen van de maatschappelijke ordening, maar ook militair avonturisme moet kunnen worden gefinancierd.
Een ander obstakel vormt de financiële industrie. Die verdient haar geld door uitbundige kredietcreatie en innovatieve financiële producten. Laat dit nu net de producten zijn waarmee ons moderne banksysteem veel geld verdient. Het lijkt erop dat het gros van de economen, analisten en vermogensbeheerders bang is voor broodroof als er hernieuwde belangstelling komt voor een goudstandaard. Als er namelijk iets wordt beknot bij invoering van een goudstandaard, dan is het niet de welvaart, maar de groei van de financiële sector.
Geen veiligheidsklep
Het gevaar van een klassieke goudstandaard schuilt dan ook in de beperkte veiligheidsklep die erop zit. Centrale banken beheren deze standaard en kunnen uiteindelijk altijd bij wet worden gedwongen om staatsleningen aan te houden als reserve in plaats van monetair goud. Politici zijn altijd en overal maar al te graag bereid om kiezers datgene te beloven waarmee ze de meeste stemmen krijgen. En kiezers zullen altijd geneigd zijn de voorkeur te geven aan politici die hen het meeste profijt opleveren. Door deze prikkelstructuur is het lastig om de juiste weg te blijven bewandelen.
Om duurzaam en succesvol te zijn, moet een nieuwe goudstandaard daarom vergezeld gaan van discipline en terughoudendheid. Het zou voor het behoud van een goudstandaard bijvoorbeeld een goed signaal zijn als overheden zichzelf disciplineren en de wereld niet overspoelen met onproductieve staatsleningen. Een succesvol voorbeeld hiervan is de invoering van de Duitse Federale regering van de ‘zwarte nul’. Dat is het in 2011 Grondwettelijk ingevoerde en sinds 2016 gehanteerde verbod op begrotingstekorten in vredestijd. Dit succesvolle beleid was ook nu echter van korte duur. De Coronacrisis gooide begin 2020 roet in het eten, de regeling werd losgelaten. Het toont eens temeer aan dat herinvoering van een goudstandaard waarschijnlijk slechts van korte duur zal zijn.
