Eens in de zoveel tijd laait de discussie weer op of het voor sommige landen niet beter is de eurozone te verlaten en weer een eigen munteenheid in te voeren. Het meest recente voorbeeld is Italië, waar de partijen die kritisch tegenover de euro staan een politieke meerheid hebben behaald. De financiële markten waren dan ook behoorlijk nerveus toen de eerste geruchten naar buiten kwamen over de mogelijkheid van een vertrek van Italië uit de muntunie.
Zo ver is het uiteindelijk niet gekomen, want in de definitieve versie van het regeerakkoord van de Lega Nord en de Vijfsterrenbeweging waren deze ideeën weer opzij geschoven. Toch blijft de discussie met enige regelmaat terugkomen, waardoor het goed is om deze optie nog eens serieus te bekijken. Is het echt zinvol en verstandig om de muntunie te verlaten? En welke mogelijkheden heeft een land dat haar monetaire soevereiniteit terug neemt?
Devalueren is geen oplossing
In deze discussie heb ik mij altijd afgevraagd wat nou de belangrijkste reden zou zijn voor een land om uit de euro te stappen. Het antwoord dat ik het vaakst te horen heb gekregen is dat men dan weer kan devalueren en daarmee de concurrentiepositie van dat land weer sterker wordt ten opzichte van de omliggende landen.
Dit argument is wat mij betreft niet alleen misleidend, het is ook nog eens erg schadelijk voor de financiële stabiliteit. Kijk bijvoorbeeld eens naar de situatie in Europa in de jaren dertig van de vorige eeuw. De Grote Depressie waaide over uit de Verenigde Staten en leidde ertoe dat verschillende Europese landen achtereenvolgens de goudstandaard verlieten en hun munt devalueerden om een concurrentievoordeel te behalen ten opzichte van buurlanden. De werkloosheid was hoog en daarmee was het lucratief om werkgelegenheid te creëren ten koste van de buurlanden.
De gevolgen waren dramatisch, want binnen een paar jaar escaleerde deze valutaoorlog tot een handelsoorlog, waardoor de spanningen tussen de verschillende Europese landen verder opliepen. De tegenstellingen en de politieke standpunten werden extremer en uiteindelijk volgde (door een slechte combinatie van veel verschillende factoren) een grote wereldoorlog.
Het gaat misschien te ver om te zeggen dat een devaluatie de aanleiding kan geven tot een groot (wereldwijd) conflict, maar het is wel een stap in die richting. Een devaluatie lokt namelijk een tegenreactie uit, net zoals handelsbeperkingen en sancties steeds gevolgd worden door tegenmaatregelen. Het is een vicieuze cirkel die men probeerde te doorbreken met de oprichting van een muntunie.
Een sterke munt
De gedachte achter een gezamenlijke munt als de euro dat je samen met andere landen afspraken maakt om op een gelijk speelveld handel te drijven en de controle over de munt weg te halen bij opportunisten en spilzuchtige politici. Het idee van de euro - een munt die losgekoppeld is van de natiestaat en die in dat opzicht dus neutraal is - spreekt mij nog steeds zeer aan. Het dwingt landen tot een zekere discipline, die op de lange termijn vooral een gezonde stimulans zal geven aan de economie.
De sterkste economieën van de Europese muntunie zijn bijna allemaal landen die traditioneel een vrij streng monetair beleid voeren en dat is denk ik geen toeval. Een centrale bank die wat vaker 'nee' durft te zeggen dwingt politici en bedrijven slimmer om te gaan met de middelen die ze hebben. Ook zullen mensen bereid zijn meer geld te sparen, wanneer ze erop kunnen vertrouwen dat de waarde van deze besparingen niet door devaluaties verdampt. En meer besparingen betekent dat er ook meer middelen beschikbaar zijn voor investeringen, die de productiviteit van de economie verder kunnen verhogen.
Wat is het alternatief?
De euro wordt vandaag de dag door miljoenen consumenten en bedrijven gebruikt en functioneert uitstekend als betaalmiddel en als rekenmiddel. Als spaarmiddel doet de munt het minder goed, maar ook zeker niet slechter dan de andere belangrijke valuta in de wereld.
Het is natuurlijk gemakkelijk om de euro de schuld te geven van alle economische tegenslagen, maar heel vaak zijn het toch onverantwoorde keuzes van individuen, bedrijven én overheden die deze problemen veroorzaakt hebben.
Het is precies dit punt waarop de euro zich nog steeds moet bewijzen. Is het de harde munt die discipline en verantwoord fiscaal beleid afdwingt? Of is het toch een zachte munt die alle problemen probeert op te lossen die eigenlijk veroorzaakt zijn door een onverantwoord economisch en fiscaal beleid in bepaalde lidstaten? Dat is die vraag die de komende jaren nog vaker zal terugkomen in het debat.
Mijn hoop is dat de euro weer een sterke munt wordt op basis van de principes waarmee deze ooit werd opgericht, maar het is niet uit te sluiten dat het project onder de toenemende politieke druk zal bezwijken. Het is immers altijd makkelijker om de rekening door te schuiven naar een ander, of anders naar de toekomst...
Frank Knopers
Deze column verscheen eerder op Goudstandaard
