In China dreigt een bankencrisis te ontstaan. In april kwamen vier regionale banken in de problemen, omdat ze spaartegoeden hadden gebruikt voor risicovolle beleggingen. Door tegenvallende resultaten kwamen deze banken in liquiditeitsproblemen en besloten ze de tegoeden van alle spaarders te bevriezen. De bankruns die daarop volgden werden met veel geweld neergeslagen, wat nieuwe protesten uitlokte. De regering kondigde compensatieregelingen aan voor gedupeerde spaarders, maar daarmee zijn de problemen niet opgelost. Dit zou wel eens een voorbode kunnen zijn voor meer problemen in de Chinese bankensector.
De Chinese regering is een onderzoek gestart naar Henan Xincaifu Group Investment Holding Co, een aandeelhouder in alle banken die spaartegoeden van klanten blokkeerden. De verdenking is dat deze organisatie heeft samengewerkt met bankmedewerkers om geld van spaarders te gebruiken voor risicovolle beleggingen. Daardoor kunnen naar schatting 400.000 rekeninghouders niet meer bij hun geld. Dat raakt niet alleen spaarders, maar ook bedrijven die hun leveranciers en personeel moeten betalen. De regering heeft spaarders met tegoeden tot 50.000 yuan (ongeveer €7.500) gecompenseerd en wil dat binnenkort ook gaan doen voor spaarders tot 100.000 yuan. De mensen die meer geld op hun rekening hadden staan zitten nog steeds in grote onzekerheid.
Protesten
Gedupeerde rekeninghouders bleven wekenlang demonstreren, maar die demonstraties worden met verschillende middelen hard neergeslagen. Ook gebruikt de overheid de corona-app om demonstraties te voorkomen. Boze spaarders die van plan waren naar het gebied af te reizen merkten dat hun corona-app door de autoriteiten op rood was gezet. Daardoor verloren ze toegang tot publieke ruimtes zoals restaurants en winkelcentra, evenals het recht om met het openbaar vervoer door het land te reizen. De corona-app wordt door de Chinese overheid dus als een vorm van digitale handboei gebruikt om demonstraties in de kiem te smoren. Een app die officieel bedoeld is voor de volksgezondheid wordt nu gebruikt als controlemechanisme, precies waar critici al vanaf het begin voor waarschuwden.
Schulden
Deze bankruns lijken een incident, omdat fraude van alle tijden is. Maar vaak komen dit soort zaken pas aan het licht als de marktomstandigheden verslechteren. En dat is ook nu het geval, want de Chinese economie is minder solide dan we misschien denken. Net als veel Westerse landen heeft ook China de laatste jaren een enorme vastgoedbubbel opgeblazen. Door toenemende welvaart hebben meer Chinezen de mogelijkheid om een huis te kopen en in vastgoed te beleggen. Dat heeft een prijsstijging in gang gezet die ook uitnodigde tot speculatie, vaak met geleend geld.
De Chinese overheid heeft de laatste jaren geprobeerd de speculatie in vastgoed te beperken, door meer restricties op te leggen aan de extreem hoge schulden van vastgoedontwikkelaars. In augustus 2020 kondigde de regering een 'drie rode lijnen' beleid aan, dat restricties oplegde aan de schulden van vastgoedontwikkelaars ten opzichte van hun schuldratio en liquiditeitspositie. Voldoet een ontwikkelaar niet aan één of meerdere van de criteria, dan heeft dat gevolgen voor de hoeveelheid schuld die ze per jaar op zich mag nemen. Voldoet ze aan alle criteria, dan mag haar schuldpositie in een jaar 15% groeien. Wanneer alle seinen op rood staan mag de schuldpositie niet toenemen.
Met drie criteria probeert de Chinese overheid de schuldgroei onder controle te houden (Bron: UBS)
Evergrande
Met dit beleid probeerde de regering een huizenbubbel te voorkomen, een ambitieus en bewonderenswaardig streven. Maar het blijkt niet zo makkelijk om een bubbel die met schuld is opgeblazen onder controle te houden. Het gevaar bestaat dat de regels te streng zijn en daardoor een trendbreuk veroorzaken, met alle gevolgen van dien. En dat gebeurde eind 2021, toen Evergrande in de problemen kwam en haar schulden niet meer kon betalen. De vastgoedreus met $300 miljard aan schuld werkt aan een plan om haar schulden te herstructureren, maar veel vertrouwen is er nog niet. Begin juni besloot kredietbeoordelaar Fitch geen beoordelingen meer te geven aan obligaties van Evergrande. Een teken aan de wand.
Ook andere vastgoedontwikkelaars kwamen in de problemen toen het opeens veel moeilijker werd om geld te lenen of bestaande schulden door te rollen. Tekenend voor deze trendbreuk is dat de uitgifte van obligaties door Chinese vastgoedontwikkelaars in het eerste kwartaal van dit jaar 85% lager was dan een jaar geleden. Ook lag het aantal transacties in dertig grote steden in maart 47% lager dan een jaar geleden. Het aantal transacties daalt nu al elf maanden op rij, jaar op jaar gezien. De markt heeft er ook steeds minder vertrouwen in dat het nog goed komt, want de obligaties van verschillende grote vastgoedreuzen zijn sinds de problemen bij Evergrande in het nieuws kwamen in waarde gekelderd.
Evergrande was de eerste, maar niet de enige vastgoedontwikkelaar in problemen (Bron: VanEck)
Hypotheken
Doordat vastgoedreuzen in China moeilijker aan geld kunnen komen lopen verschillende bouwprojecten vertraging op. En door de zwakke financiële positie van veel vastgoedontwikkelaars zijn er bij meer mensen twijfels ontstaan of ze hun verplichtingen nog wel na kunnen komen. Onzekerheid over de oplevering van nieuwe woningen en appartementen zorgt ervoor dat steeds meer Chinezen de hypotheek op hun nieuwe woning niet meer willen betalen. Met alle gevolgen van dien voor zowel banken als projectontwikkelaars.
Volgens cijfers van Goldman Sachs bestaat de leningenportefeuille van Chinese banken voor ongeveer 17% uit hypotheken. Dat lijkt mee te vallen, maar als meer mensen stoppen met het betalen van hun hypotheek kunnen Chinese banken wel degelijk in de problemen komen. "Het is essentieel voor beleidsmakers om zo snel mogelijk het vertrouwen in de markt te herstellen en een potentiële negatieve feedback loop te doorbreken", zo schreef econoom Hui Shan van Goldman Sachs in een onlangs verschenen rapport van de Amerikaanse zakenbank.
Chinese bankencrisis dreigt
Wereldwijd zijn de vooruitzichten voor de vastgoedmarkt verslechterd als gevolg van een hogere rente, stijgende bouwkosten en hoge energieprijzen. Een afkoelende wereldeconomie zal ook gevolgen hebben voor een export gedreven en in toenemende mate ook schuld gedreven economie als die van China. Een verslechtering van de vastgoedmarkt en vertraging in de oplevering van nieuwbouw kan ertoe leiden dat het aantal wanbetalingen op hypotheken zal toenemen. Uit een peiling van de Chinese centrale bank in juni kwam naar voren dat 16,9% van de respondenten van plan is een huis te kopen in de komende drie maanden, het laagste niveau sinds het derde kwartaal van 2016.
Of China aan de vooravond staat van een huizenmarktcrisis zoals in de Verenigde Staten in 2007, dat is moeilijk in te schatten. Als de Chinese overheid erin slaagt de markt te kalmeren en vastgoedreuzen te ondersteunen, dan kan het een zachte landing worden. Maar als meer mensen hun hypotheken niet betalen, dan kunnen ook banken en projectontwikkelaars in de problemen komen. Met alle gevolgen van dien.
