Op 10 en 11 december komen regeringsleiders uit de hele wereld bijeen om de verklaring van Marrakesh te ondertekenen. Daarin wordt vastgelegd hoe de wereldwijde stroom van migranten gereguleerd moet worden. De Nederlandse regering zal deze verklaring naar alle waarschijnlijkheid ondertekenen, zonder dat daar een uitvoerig debat over gevoerd zal worden in de Tweede Kamer.
De verklaring van Marrakesh, een meer dan dertig pagina's tellend document getiteld 'The Global Compact for Safe, Orderly and Regular Migration', is geen verdrag met bindende afspraken. Het is een intentieverklaring die voortborduurt op bestaande internationale afspraken over internationale mensenrechten, de bestrijding van mensensmokkel en slavernij, arbeidsmigratie, ontwikkelingshulp en zelfs over klimaatverandering. Maar wat staat er precies in deze verklaring? We hebben het volledige document doorgenomen en de belangrijkste en meest opvallende onderdelen voor u samengevat.
In hoofdlijnen gaat de verklaring over het in kaart brengen van de aantallen migranten, het waarborgen van de veiligheid van migranten tijdens hun oversteek en het verbeteren van de informatievoorziening aan migranten. Ook moeten migranten geholpen worden bij integratie op de arbeidsmarkt en moeten zij toegang krijgen tot voorzieningen als zorg en onderwijs. Opvallend is de passage over het veranderen van de beeldvorming over migranten in de media en de afspraak om nieuwe wetten in te voeren om negatieve uitlatingen over migranten te bestraffen.
1. In kaart brengen van migratiestromen
Het eerste doel van de verklaring is om de migratiestromen in de wereld beter in kaart te brengen, door te registreren waar de migranten vandaan komen en waar ze naartoe gaan. Op die manier probeert men beter inzicht krijgen in de omvang en de richting van migratiestromen. Door deze statistieken te standaardiseren wordt het mogelijk om data uit verschillende landen te combineren en dubbeltelling te voorkomen.
Deelnemende landen worden volgens de verklaring geacht informatie te verzamelen over waar een migrant van oorsprong vandaan komt, in welke landen hij of zij de afgelopen vijf jaar is geweest en wat de reden is om het land van herkomst te verlaten. Ook moet in kaart worden gebracht welke vaardigheden migranten hebben en wat hun behoeften zijn in termen van gezondheidszorg, onderwijs en leefomstandigheden. Daar moet het beleid vervolgens op afgestemd worden.
2. Aanbieden van ontwikkelingshulp
Het tweede onderdeel van de verklaring heeft betrekking op het verbeteren van de situatie in de landen waar de meeste migranten vandaan komen. De landen die de verklaring ondertekenen committeren zich aan de 2030 Agenda voor Duurzame Ontwikkeling en worden geacht te investeren in programma's die erop gericht zijn de doelen uit deze agenda te realiseren.
Dat betekent concreet het aanpakken van structurele problemen die ervoor zorgen dat mensen een land verlaten en naar een ander land verhuizen. In de verklaring worden problemen genoemd als voedselonzekerheid, gebrek aan schoon drinkwater en sanitaire voorzieningen, gebrek aan werkgelegenheid, slechte infrastructuur en ongelijke rechten van vrouwen en meisjes.
De landen die de verklaring ondertekenen worden geacht de problemen in deze landen beter in kaart te brengen en in de gaten te houden, zodat er op tijd hulp verstrekt kan worden om massale migratie tegen te gaan. Ook moeten ontwikkelingshulp en buitenlandse investeringen gestimuleerd worden om de economie van de betreffende landen te verbeteren. Tenslotte moeten de landen die de verklaring ondertekenen meer informatie met elkaar uitwisselen om een betere inschatting te kunnen maken van toekomstige migratiestromen die het gevolg zijn van natuurrampen en klimaatverandering.
3. Betere informatievoorziening voor migranten
Alle landen die de verklaring ondertekenen moeten een centraal en publiek toegankelijke website lanceren waarop migranten informatie kunnen vinden over het immigratieprocedure, de benodigde documentatie, het immigratiebeleid en de toegang tot onderwijs. Ook moeten deze websites inzicht verschaffen in de kosten van levensonderhoud in hun land. Deze websites moeten migranten helpen om te bepalen naar welk land ze het beste kunnen verhuizen.
In de verklaring staat ook dat er langs de meest gangbare migratieroutes informatiepunten moeten komen, zodat migranten ook onderweg informatie kunnen opvragen. Daarbij moeten ze geholpen worden door vertegenwoordigers uit het land van herkomst, zodat de migranten kunnen communiceren in een taal die ze begrijpen.
Ook staat er in de verklaring dat migranten, zodra ze in het land van bestemming zijn aangekomen, geïnformeerd moeten worden over hun rechten en plichten. Het gaat daarbij om informatie over nationale wetgeving, over de registratieprocedure bij verschillende overheidsinstanties en uitleg over toegang tot het rechtssysteem, zodat migranten klachten kunnen indienen als ze van mening zijn dat hun rechten geschonden worden. Ook moeten migranten bij binnenkomst toegang krijgen tot basisvoorzieningen, al wordt hier niet duidelijk gemaakt welke voorzieningen dat zijn.
4. Betere documentatie voor migranten
Om de migratiestromen soepel te laten verlopen moet het voor migranten makkelijker worden gemaakt om de juiste documentatie te krijgen. Dat betekent dat reisdocumenten gestandaardiseerd moeten worden volgens de specificaties van de Internationale Burgerluchtvaartorganisatie. Op die manier moet het aantal ongedocumenteerde migranten worden teruggebracht en wordt het lastiger om te frauderen met valse identiteitsbewijzen. Ook moeten de landen die de verklaring ondertekenen investeren in digitalisering van persoonsgegevens en het verzamelen van biometrische informatie.
Als aanvulling hierop moeten er maatregelen genomen worden om de stateloosheid van migranten terug te dringen. Zo moet het makkelijker worden om kinderen te registeren die in een ander land zijn geboren dezelfde nationaliteit te geven als hun ouders. Ook moet er een oplossing worden bedacht voor migranten die aan de grens geen legitimatie kunnen tonen en die daardoor geen toegang krijgen tot basisvoorzieningen.
5. Verbeterde toegang tot arbeidsmarkt
Om de toegang tot de arbeidsmarkt voor migranten te verbeteren moeten landen de arbeidsmobiliteit verhogen en het makkelijker maken voor migranten om tijdelijk werk te doen in gebieden waar een tekort aan arbeidskrachten is. Dat betekent dat landen een soepeler beleid hanteren voor wat betreft het verstrekken van visa's aan migranten.
In de verklaring staat ook dat migranten beter beschermd moeten worden tegen alle vormen van uitbuiting en dat het maximale potentieel van migranten benut moet worden in hun deelname aan het arbeidsproces. Dat houdt onder meer in dat uitzendbureaus en werkgevers gelijke kansen moeten geven aan migranten en dat er nationale wetgeving komt om schending van mensenrechten en arbeidsrechten van migranten te bestraffen. Ook moet het voor migranten makkelijker worden om van werkgever te wisselen en de voorwaarden van hun arbeidscontract te heronderhandelen.
6. Bescherming tijdens migratie
De landen die de verklaring van Marrakesh ondertekenen worden geacht maatregelen te nemen om kwetsbare migranten tijdens hun reis te beschermen tegen geweld en mensensmokkelaars en ze toegang te geven tot gezondheidszorg en psychologische hulp. Ook moeten er meer maatregelen genomen worden om kinderen te beschermen die gescheiden van hun ouders migreren. Deze kinderen moeten extra aandacht krijgen bij de identificatie en gezinshereniging.
Ook staat er in de verklaring dat landen procedures moeten ontwikkelen om migranten in problemen te zoeken en te redden. Daaronder valt ook het uitbreiden van de opvangcapaciteit en het in kaart brengen van gevaarlijke oversteekroutes. Migranten die de oversteek hebben gemaakt moeten direct in contact kunnen worden gebracht met familie, zodat ze aan familie kunnen bevestigen dat ze in leven zijn. De landen moeten forensische data verzamelen van migranten die de oversteek niet overleefd hebben, zodat er meer kans is op een succesvolle identificatie en de familie op de hoogte kan worden gebracht.
Om mensensmokkel tegen te gaan moeten de landen die de verklaring ondertekenen het Protocol tegen de smokkel van migranten over land, over zee en door de lucht volledig ratificeren en implementeren. Ook moeten ze informatie uitwisselen over transportroutes en de geldstromen van mensensmokkelaars, zodat deze netwerken effectiever aangepakt kunnen worden. Ook moet de wetgeving zodanig worden aangepast dat mensensmokkelaars harder aangepakt kunnen worden en dat migranten die gebruik hebben gemaakt van de diensten van de smokkelaars worden ontzien.
7. Grenscontroles
In de verklaring staat dat migranten gepaste bescherming moeten krijgen in kwetsbare situaties bij internationale grenzen, in overeenstemming met internationale mensenrechten. Landen die de verklaring ondertekenen moeten afspraken maken zodat ze hulp kunnen vragen uit andere landen om de grensbewaking op bepaalde plekken uit te breiden, in het bijzonder ten aanzien van het vinden en redden van migranten in noodsituaties.
Iedere vorm van detentie in het kader van internationale migratie moet alleen als laatste redmiddel gebruikt worden en moet gebaseerd zijn op principes van recht, noodzaak, proportionaliteit en individuele beoordeling. Detentie mag volgens de verklaring van Marrakesh dan ook niet gebruikt worden om migranten af te schrikken of als vrijbrief om de internationale mensenrechten te schenden.
8. Basisvoorzieningen en rechten van migranten
Landen die de verklaring ondertekenen moeten wetten invoeren en maatregelen nemen die garanderen dat migranten niet gediscrimineerd worden op basis van ras, huidskleur, geslacht, taal, geloof, land van herkomst of politieke mening. Ook moeten migranten toegang krijgen tot betaalbare gezondheidszorg en onderwijs.
Ook moeten er volgens de verklaring onafhankelijke instanties worden opgezet die klachten van migranten opvangen en onderzoeken, wanneer zij geen toegang krijgen tot basisvoorzieningen als gezondheidszorg en onderwijs.
9. Promoten van migratie door positieve beeldvorming
Om de integratie van migranten te bevorderen moeten landen de publieke opinie ten aanzien van migratie verbeteren en polarisering met betrekking tot dit onderwerp bestrijden. Dat houdt in dat de landen programma's en activiteiten moeten starten om de acceptatie van migranten in de samenleving te bevorderen. Ook moeten multiculturele activiteiten die wederzijds begrip faciliteren en die open staan voor de cultuur van migranten ondersteund worden.
In scholen moet informatie en achtergrond over migratie worden opgenomen in het lesprogramma, vooral in scholen met een hoge concentratie allochtonen. Scholen moeten respect voor diversiteit promoten en alle vormen van discriminatie, racisme, xenofobie en intolerantie proberen tegen te gaan. De landen die de verklaring ondertekenen moeten ook wetten implementeren om haat zaaiende berichten over migranten te kunnen bestraffen. Ook moeten politieagenten en andere ambtenaren in openbare functies getraind worden om haat en misdaden tegen migranten te identificeren en te bestrijden.
Ook staat er in de verklaring dat landen onafhankelijke, objectieve en kwalitatieve berichtgeving in de media moeten bevorderen, onder andere door mensen die in de media werken te informeren over kwesties en woordgebruik die gerelateerd zijn aan migratie. De verklaring spreekt over een ethische code voor berichtgeving. Ook moeten landen die de verklaring ondertekenen voorkomen dat media die op systematische wijze intolerantie, xenofobie, racisme en andere vormen van discriminatie tegen migranten promoten met publieke middelen gefinancierd worden.
Landen die de verklaring ondertekenen moeten campagnes opstarten om het publiek te informeren over de positieve bijdrage van veilige, gestructureerde en reguliere migratie, met als doel racisme, xenofobie en stigmatisering ten aanzien van migranten te beëindigen.
10. Investeren in het ontwikkelen van vaardigheden van migranten
De verklaring schrijft voor dat landen standaarden moeten ontwikkelen om de vaardigheden van migranten in kaart te brengen. Ook moeten samenwerkingsverbanden tussen onderwijsinstellingen en de private sector gepromoot worden, zodat migranten nieuwe vaardigheden kunnen ontwikkelen. Ook moeten overheden met de private sector en met werkgevers samenwerken om lesprogramma's beschikbaar te stellen aan migranten. Onderdeel daarvan is het leren van de taal, zodat migranten beter ingezet kunnen worden op de arbeidsmarkt en sneller kunnen doorgroeien op de werkplaats.
11. Vluchtelingen moeten makkelijker geld kunnen terugsturen
In de verklaring staat dat het voor migranten makkelijker moet worden om geld terug te sturen naar familie in het buitenland. Niet alleen moeten deze overboekingen sneller en veiliger worden, ook moeten de transactiekosten verder omlaag worden gebracht tot maximaal 3%. Financiële dienstverleners die dit soort diensten aanbieden worden geacht meer transparante informatie te geven over de transactiekosten.
Ook moet het voor migranten makkelijker worden om te investeren in beleggingen in het land waar ze vandaan komen. Vrouwen met een migratieachtergrond moeten cursussen kunnen volgen om met financiën om te gaan, terwijl migranten in het algemeen toegang moeten krijgen tot financiële producten die speciaal op hun behoeften en inkomsten zijn afgestemd.
12. Terugkeer naar land van herkomst
Wanneer een migrant besluit terug te keren naar het land van herkomst moet hij of zij geholpen worden in het re-integratieproces. Dat kan wettelijk, sociale of financiële steun zijn. Ook mag een migrant alleen teruggestuurd worden als vastgesteld is dat het land van herkomst veilig is en het betreffende land alle mensenrechten respecteert, inclusief de rechten van kinderen. De landen die de verklaring ondertekenen moeten migranten op een veilige en eerbiedige manier terugsturen via een autoriteit die daarin gespecialiseerd is.