De goudprijs steeg vorig jaar met 24,6% en behaalde daarmee het beste resultaat in tien jaar tijd. Het edelmetaal profiteerde van een vlucht naar veilige havens en een toenemende angst voor inflatie door alle steunprogramma's van centrale banken en overheden. In dit artikel een terugblik op de goudmarkt in 2020 en een vooruitblik op 2021. Wat kunnen we dit jaar verwachten van de goudprijs? En waarom loopt het nog altijd storm bij goudhandelaren?
De goudmarkt in 2020
Tijdens de coronacrisis maakte goud haar reputatie als veilige haven in tijden van crisis meer dan waar. Terwijl de aandelenmarkt met ruim 30% onderuit ging en de olieprijs meer dan 70% kelderde bleef goud goed overeind. Op het dieptepunt in maart ging de goudprijs weliswaar mee omlaag, maar dook uiteindelijk slechts een paar procent onder het niveau van begin dit jaar. Alleen Amerikaanse staatsobligaties deden het toen beter, zoals onderstaande grafiek laat zien.
Goud versus andere beleggingen in 2020
Eind maart kondigden centrale banken wereldwijd nieuwe steunmaatregelen aan om de economie te ondersteunen. Zij kwamen met grootschalige fiscale stimuleringsprogramma's om de negatieve effecten van lockdowns te dempen. Daardoor keerde de rust op de financiële markten terug en begonnen de aandelenkoersen weer te stijgen. Ook de edelmetalen profiteerden van deze ontwikkeling, want de steunmaatregelen ondermijnden het vertrouwen in de waarde van geld en wakkerden de angst voor inflatie verder aan.
Zilver maakt inhaalslag
In de zomer steeg de goudprijs tot recordhoogte, terwijl zilver een inhaalslag maakte. Zilver ging in het voorjaar nog even hard onderuit als de aandelenmarkt, omdat dit edelmetaal veel industriële toepassingen kent. Door de onzekerheid over de economische vooruitzichten deden beleggers het zilver in de verkoop, waardoor het edelmetaal relatief goedkoop was geworden ten opzichte van goud. Door de herstelrally in de zomer kwam zilver weer terug en wist het goud zelfs te overtreffen. Vanaf het dieptepunt in maart verdubbelde de zilverprijs, ook al leverde het edelmetaal in september een deel van haar winst weer in.
Begin november kwam er een doorbraak in de zoektocht naar een coronavaccin, waardoor de economische vooruitzichten verbeterden. Aandelenkoersen schoten omhoog, terwijl zilver vanwege de vele industriële toepassingen meeprofiteerde van deze opwaartse trend. Zo behaalde zilver in 2020 in dollars gemeten een koerswinst van 47,5%, terwijl goud bleef steken op 'slechts' 24,6%. Toch deden beide edelmetalen het in 2020 beter dan de aandelenmarkten. De S&P 500 steeg van 14,5%, terwijl de Dow Jones iets meer dan 5% omhoog ging.
Vlucht naar goud
De vlucht naar goud aan het begin van de coronapandemie was ook goed zichtbaar in de internationale handelsstromen. Zwitserland, een belangrijk knooppunt in de wereldwijde goudmarkt, houdt maandelijks cijfers bij van de import en export van edelmetalen. Deze cijfers geven inzicht in de hoeveelheid goud die het land iedere maand exporteert naar de grootste afzetmarkten.
Zwitserland is van oudsher een belangrijk knooppunt in de wereldwijde goudmarkt, omdat er veel goudkluizen en smelterijen gevestigd zijn en omdat het land politiek gezien neutraal is. Sloopgoud en nieuw gemijnd goud uit een groot aantal landen wordt in Zwitserse smelterijen omgesmolten en aangezuiverd voor de wereldwijde goudmarkt. Waar dat goud vervolgens naartoe gaat kunnen we afleiden uit handelsstatistieken van de Zwitserse douane.
Onderstaande grafiek laat zien wat de belangrijkste afzetmarkten waren voor fysiek goud. We zien dat er onder normale omstandigheden relatief veel goud naar India en China gaat, omdat dat de grootste afzetmarkten zijn voor met name gouden sieraden. Deze landen zijn te herkennen aan de groene en rode balkjes.
Goudexport Zwitserland
In 2020 gebeurde er echter iets opmerkelijks. Door de coronapandemie droogde de vraag naar goud in deze twee landen bijna volledig op. Er was in die landen zelfs een tijdelijk overschot aan goud, omdat veel mensen een deel van hun goud moesten verkopen om rond te komen. Rond diezelfde tijd nam de vraag naar het edelmetaal in Westerse landen ongekende proporties aan. Goudhandelaren konden de enorme vraag bijna niet aan, waardoor er met name in de Verenigde Staten grote tekorten dreigden.
Dit probleem werd versterkt doordat er enige tijd geen vliegtuigvluchten naar de Verenigde Staten mogelijk waren. Veel goudtransporten gaan mee op reguliere vluchten, waardoor ook een groot deel van de transportcapaciteit voor het edelmetaal wegviel. Ook sloten een aantal Zwitserse smelterijen tijdelijk hun productie, waardoor een deel van de smeltcapaciteit in de markt wegviel.
Twee goudprijzen
Deze samenloop van omstandigheden zorgde voor ongekende prijsbewegingen in de goudmarkt. In maart was de goudprijs op de beurs in New York $70 per troy ounce hoger dan in Londen, het grootste prijsverschil in veertig jaar. Beleggers maakten zich zorgen over de fysieke afwikkeling van goudcontracten op de goudbeurs in New York (COMEX), omdat leveringen uitsluitend in 1 kilogram en 100 troy ounce goudbaren konden plaatsvinden. Goudbaren in dat formaat waren op dat moment niet voldoende op voorraad in de Verenigde Staten.
Het prijsverschil tussen de goudcontracten in New York en de spotprijs in Londen verdween pas maanden later, toen grootschalige transporten van goud naar de VS op gang kwamen. Zoals de donkerblauwe balken in de grafiek van de Zwitserse goudexport laten zien duurde deze situatie van maart tot september 2020. Gedurende deze periode exporteerde Zwitserland alleen al een paar honderd ton van het edelmetaal naar de VS. Ook Australië begon rond die tijd goudstaven naar de VS te exporteren, terwijl Rusland en China hun exportregels voor goudmijnen versoepelden om de druk op de internationale goudmarkt te verlichten.
Fysiek goud versus papiergoud
Zoals we eerder al schreven in het artikel 'Vlucht naar goud bereikt belangrijke nieuwe fase' zien we langzaam maar zeker een verschuiving in de markt: van papiergoud naar fysiek goud. Het grote prijsverschil tussen goud in New York en Londen was een teken aan de wand. In tijden van toenemende stress op de financiële markten is het namelijk beter om fysiek edelmetaal te bezitten dan termijncontracten voor levering van goud of aandelen in goudmijnen. In het betreffende artikel bespreken we de hiërarchie in de goudmarkt:
"Goudmijnaandelen en exploratiebedrijven bieden potentieel een hoog rendement, maar zijn ook met veel meer risico’s omgeven. Met termijncontracten heb je recht op toekomstige levering van goud, maar heb je geen zekerheid dat de tegenpartij in de toekomst ook daadwerkelijk kan leveren. Dat risico bestaat ook met goudtrackers op basis van termijncontracten. Dit zijn beleggingsproducten die geen fysieke goudvoorraad bezitten, maar die goudcontracten doorrollen om de goudprijs te volgen.
[...]
Wanneer banken zich terugtrekken uit de futuresmarkt moeten banken hun klanten doorverwijzen naar ETF’s. Dit betekent dat geld nu veel sneller in en uit fysiek goud kan, maar ook dat een instroom kan leiden tot bottlenecks. Want waar halen ETF’s zo snel fysiek goud vandaan als de vraag toeneemt? Dat is de game changer waar veel mensen nog geen rekening mee houden.”
Tekenend voor de vlucht naar fysiek goud is dat goudmijnaandelen in 2020 geen hoger rendement wisten te behalen dan goud zelf. Het VanEck Vectors Gold Miners ETF (GDX) behaalde een rendement van 24,5%, vergelijkbaar met de stijging van de goudprijs. Dat terwijl de gemiddelde winstmarge van goudmijnen in 2020 flink is toegenomen.
Dat de goudmijnaandelen niet in staat bleken goud te verslaan kan erop wijzen dat beleggers andere risico's zwaarder laten wegen. Denk bijvoorbeeld aan het risico van nationalisatie of andere tegenpartijrisico's. Fysiek goud heeft veel minder risico en is daarom de ultieme veilige haven.
Verschillende stadia in de vlucht naar goud
Vooruitblik: Wat brengt 2021?
Een van de belangrijke drijfveren voor goud in 2020 was de angst voor inflatie. Wereldwijd hebben centrale banken de rente verder verlaagd en nieuwe opkoopprogramma's opgestart. Veel van die steunprogramma's lopen door in 2021, terwijl de rente naar verwachting ook extreem laag zal blijven. Door alle fiscale stimulering neemt ook de geldhoeveelheid in circulatie toe. In de Verenigde Staten is de geldhoeveelheid volgens de M1 definitie in een jaar tijd met 70% gestegen. Dat is uitzonderlijk veel, zoals onderstaande grafiek laat zien.
Geldhoeveelheid in de VS is vorig jaar explosief gestegen
Door de verlenging van lockdowns zullen veel huishoudens voorlopig de hand op de knip houden. Daardoor hebben deflatoire krachten in de economie momenteel de overhand. Dat kan veranderen wanneer een groot deel van de bevolking gevaccineerd is en overheden de maatregelen tegen het coronavirus versoepelen. Komt de economie weer op gang, dan komt het extra opgespaarde geld weer in beweging en kan de inflatie snel oplopen.
Negatieve rente gunstig voor goud
Het vooruitzicht voor goud ziet er dus ook in 2021 gunstig uit. De rente blijft extreem laag en centrale banken zullen er alles aan doen om die rente laag te houden. Dat betekent dat spaargeld steeds minder oplevert en dat meer mensen de stap zullen maken naar alternatieven zoals edelmetalen. Het afgelopen jaar is de vraag naar beleggingsgoud aanzienlijk gestegen. Ook de laatste maanden is er een grote aanwas van mensen die voor het eerst goud kopen.
Historisch gezien behaalt goud het beste rendement bij een lage of zelfs negatieve reële rente. Dat is de rente na correctie voor de inflatie. Ook als de economie aantrekt kan dat dus positief uitpakken voor goud, omdat een oplopende inflatie de waarde van spaargeld dan sneller uitholt. Zeker nu banken de negatieve rente doorberekenen aan spaarders wordt het edelmetaal voor een grote groep spaarders een serieus en aantrekkelijk alternatief.
Banken als de Rabobank, ING en Knab rekenen al -0,5% rente op spaartegoeden boven de €250.000, terwijl klanten van Triodos boven de €100.000 al rente moeten betalen over hun spaargeld. ABN Amro hanteert een hogere grens van €500.000, maar de trend van de laatste jaren is dat banken de grens steeds verder verlagen. Die trend zal naar verwachting ook in 2021 doorzetten. Niet alleen in ons land, maar ook in andere delen van de Westerse wereld.
We denken dat veel meer mensen goud willen bezitten als alternatief voor spaargeld. Het is namelijk minder risicovol dan aandelen, minder volatiel dan virtuele munten en meer liquide en toegankelijker dan een belegging in vastgoed. Daarom verwachten we dat de goudprijs dit jaar nog verder zal stijgen.
