Rusland werkt aan een alternatief voor de goudmarkt in Londen, nu haar edelmetaal in Westerse landen niet meer geaccepteerd wordt. Dat betekent dat er ook een Russische tegenhanger komt voor de London Bullion Market Association (LBMA), de organisatie die de goudmarkt in Londen regelt en de internationale standaard bewaakt waar goudbaren aan moeten voldoen.
Rusland wil met de Moscow World Standard (MWS) een alternatieve kwaliteitsstandaard en een internationaal handelsplatform voor goud lanceren. Wat betekent dit voor de internationale goudmarkt en welke impact heeft dit op het financiële en monetaire systeem?
Moscow World Standard
Het plan om een nieuwe standaard te lanceren staat in een brief van het Russische ministerie van Financiën aan alle grote spelers in de Russische goudsector. Deze brief werd ingezien door persbureau RIA Novosti. De Russische standaard moet de Moscow World Standard (MWS) gaan heten en omvat naast een kwaliteitskeurmerk ook een internationaal handelsplatform. Hoe dit in de praktijk gaat werken is nog niet bekend, maar duidelijk is dat Rusland een parallelle goudmarkt wil opzetten waar de niet-Westerse wereld vrij goud kan verhandelen.
De aanleiding voor deze stap is de Westerse boycot van Russisch goud. In maart besloot de LBMA de accreditatie van zes Russische smelterijen in te trekken, waardoor nieuwe goudbaren met dit stempel niet meer geaccepteerd worden binnen de goudmarkt van Londen. Vervolgens besloot de Europese Unie op 22 juli het Russische goud in alle 27 lidstaten te weren. Door deze boycot is een belangrijke afzetmarkt voor Russisch goud weggevallen. Veel Russisch goud ging de laatste jaren naar Londen, waar veel Westerse goud-ETF's hun fysieke voorraden aanhouden. De onvrede over deze maatregelen is af te lezen in de brief:
"Ondanks de leidende positie op het gebied van de productie van edelmetalen, hebben Russische producenten tot voor kort de buitenlandse marktstandaarden die door de LBMA zijn vastgesteld gevolgd. Echter in verband met de zich verslechterende internationale situatie sinds de lente van 2022 is van alle ondernemingen van deze branche in Rusland de LBMA licentie ingetrokken. Dit heeft de facto hun activiteiten verlamd en blijkt een uiterst negatieve factor te zijn die het voortbestaan van de branche in Rusland ter discussie stelt."
Het belang van een LBMA keurmerk is niet te onderschatten. Alleen goudbaren van smelterijen die op de zogeheten 'Good Delivery' lijst staan kunnen binnen de Londense goudmarkt vrij verhandeld worden. Smelterijen zonder accreditatie van de LBMA kunnen hun goud niet in Londen aanbieden. Ook bieden goudhandelaren doorgaans lagere prijzen voor goudbaren die geen keurmerk hebben, omdat deze minder goed verhandelbaar zijn.
Russische goudbaren zijn geschrapt van de LBMA Good Delivery lijst
De-globalisering
Zoals Sander Boon onlangs schreef in deze analyse dreigt de wereldordening uiteen te vallen in verschillende machtsblokken. Een proces van deglobalisering, waarin het oude samenwerkingsverband van de G20 uiteenvalt en plaats maakt voor een Westerse alliantie (G7) en een niet-Westerse alliantie (BRICS+). De voortekenen van deze breuk waren al zichtbaar toen na de Russische inval in Oekraïne bleek dat niet alle landen sanctiemaatregelen tegen Rusland steunden. Sterker nog, de landen van de BRICS formatie hebben sindsdien de banden juist verder aangehaald. Ook willen steeds meer landen zich bij deze groep aansluiten. Denk aan Argentinië, Iran, Turkije, Egypte en zelfs Saoedi-Arabië.
Wat deze groep van niet-Westerse landen samenbrengt is het streven naar meer onafhankelijkheid en onvrede over de huidige machtsverhoudingen in de wereld. Niet alleen op politiek, maar ook op economisch en monetair gebied. Zo hebben verschillende landen in het BRICS+ formaat al voorgesteld meer handel in eigen valuta af te rekenen in plaats van met Amerikaanse dollars. Zo wil Turkije geen dollars meer gebruiken voor olie en gas uit Rusland en heeft ook Iran laten weten dat ze voor handel met Rusland in andere valuta zal betalen dan de dollar.
Rusland zag de euro altijd als een bruikbaar alternatief voor de dollar. Zo konden Europese landen tot voor kort de import van olie en gas met euro's afrekenen en besloot Rusland zelfs euro's te gebruiken voor handel met China. Het gaf de euro extra gewicht en waarde in internationaal perspectief. Maar sinds de Russische invasie in Oekraïne hebben de VS en Europese landen besloten een economische oorlog te voeren tegen Rusland. Door valutareserves die in dollars en euro's genoteerd staan te bevriezen en betalingen in euro's te belemmeren zag Poetin geen andere mogelijkheid dan over te schakelen op roebels. En dat zou hij ook voor betalingen van andere grondstoffen kunnen doen. Het effect van dit besluit is af te lezen aan de duikeling van de euro ten opzichte van de roebel.
Russische goudmijnsector
Tegen deze achtergrond van economische sancties is het logisch dat Rusland een alternatief zoekt voor de goudmarkt in Londen en de internationale standaard van de LBMA. Goud is namelijk veel meer dan zomaar een grondstof. Het is een strategische en monetaire reserve, die vrij verhandelbaar is zonder tegenpartijrisico. Bovendien is de edelmetaalsector voor Rusland economisch van groot belang. Het geheel van alle mijnen, smelterijen en banken goed is voor een jaarlijkse omzet van omgerekend $25 miljard.
Met een jaarlijkse goudmijnproductie van 342 ton is Rusland de tweede grootste goudproducent ter wereld. Daarnaast is het een belangrijke producent van edelmetalen als platina en palladium. Om de belangen van deze sector te kunnen behartigen was er dus een nieuwe standaard en een alternatief handelsplatform nodig. Uit de brief:
“Teneinde de edelmetaalbranche normaal te laten functioneren is het absoluut noodzakelijk een onafhankelijke internationale infrastructuur te scheppen die in haar functionaliteiten een alternatief vormt voor de LBMA. Voorgesteld wordt op basis van de genoemde structuur een gespecialiseerde internationale beurs voor edelmetalen op te richten die haar hoofdvestiging in Moskou heeft en die de nieuwe internationale standaard MWS gebruikt."
BRICS+
De lancering van een eigen standaard en de oprichting van een nieuw handelsplatform is niet alleen bedoeld voor de binnenlandse edelmetaalsector, maar ook voor internationale spelers. In de brief worden de BRICS-landen expliciet genoemd. Een duidelijke aanwijzing dat Rusland de ambitie heeft om van de Moscow World Standard (MWS) een wereldwijde standaard te maken. Met deelname van belangrijke goudmarkten als China en India en olieproducenten als Saoedi-Arabië en Iran - allen bondgenoten van Rusland - heeft dit plan een kans van slagen. Uit de brief:
"Het is noodzakelijk het lidmaatschap van de genoemde organisatie aantrekkelijk te maken voor allen, zonder uitsluiting van de buitenlandse deelnemers op de edelmetaalmarkt. Dit geldt in het bijzonder voor China, India, Venezuela, Peru, de andere landen in Zuid-Amerika en voor Afrika.
De oprichting van een dergelijke structuur kan binnen zeer korte tijd het monopolie van de LBMA vernietigen. Het oprichten van een krachtige internationale associatie van deelnemers in de edelmetaalsector verzekert een stabiele ontwikkeling van de branche zowel in Rusland als overal elders in de wereld."
Goud als internationale valuta
Nog interessanter is de passage waarin staat dat BRICS-landen dit handelsplatform kunnen gebruiken om internationale handel te vereffenen. In de brief spreekt het ministerie over een 'nieuwe internationale verrekeneenheid' die de Russische president Vladimir Poetin zou hebben voorgesteld. Uit de brief gericht aan de Russische goudsector:
"Het is noodzakelijk het tarief voor het vastleggen van de prijs vast te stellen in de nationale valuta van de belangrijkste lidstaten, dan wel in de nieuwe eenheden van de internationale rekeningen. Zoals bijvoorbeeld in de door de president van Rusland voorgestelde nieuwe internationale verrekeneenheid van de lidstaten van de BRICS organisatie."
Het is speculeren, maar dit zou de aanzet kunnen zijn naar een nieuw monetair systeem waarin landen hun handelsbalans vereffenen met goud. Dat zou een radicale breuk betekenen met het huidige dollarsysteem. Een systeem waarin de Amerikaanse dollar de rekeneenheid is en de Amerikaanse staatsobligatie de rol van goud vervangen heeft als het ultieme onderpand. Een consensus onder niet-Westerse landen om verschillen op de handelsbalans in goud te verrekenen zou het edelmetaal terug in het centrum van het monetaire systeem plaatsen, een ambitie die ooit gekoesterd werd door verschillende Europese landen en centraal bankiers.
Exorbitant privilege
Het meest uitgesproken was de Franse oud-president Charles de Gaulle, die de grote invloed van de Verenigde Staten op het Europese monetaire beleid hekelde. In zijn befaamde 'Criterion' toespraak uit 1965 pleitte hij voor het gebruik van het neutrale goud als instrument om verschillen in handelsbalansen tussen landen te verrekenen. Hij voorzag toen al dat het gebruik van de dollar als internationale reserve een exorbitant privilege zou geven aan de Verenigde Staten. De Fransen haalden in de jaren zestig al hun goud weg uit de VS. Ze bewaren dat tot op de dag van vandaag volledig in eigen land. De goudkluis van de Banque de France in Parijs werd een aantal jaar geleden zelfs volledig gerenoveerd, zodat het goud nu makkelijker verplaatst kan worden met heftrucks.
Goud en geopolitiek
Voor de Tweede Wereldoorlog vonden veel landen het heel normaal om goud te gebruiken als reserve. Een neutraal instrument dat wereldwijd geaccepteerd wordt en waar geen enkel land volledige controle over kan uitoefenen. In ons huidige monetaire systeem zijn de goudvoorraden van centrale banken echter geïmmobiliseerd. Afgezien van wat goudaankopen hier en daar gebruikt geen enkel land haar goud daadwerkelijk als internationaal betaalmiddel. Alleen landen die in financiële problemen komen spreken hun goudvoorraad aan. De rest van de wereld laat het edelmetaal onaangeroerd liggen. Als onderpand om een nieuw monetair systeem op te starten, zoals De Nederlandsche Bank het enige tijd terug verwoordde op haar eigen website.
Interessant in dit perspectief is dat drie landen die deelnamen aan het Nord Stream 2 project meer goud hebben teruggehaald uit de Verenigde Staten, namelijk Nederland, Duitsland en Oostenrijk. In 2018 zou de Oostenrijkse centraal bankier Ewald Nowotny in een interview hebben gezegd dat Europese landen hun goudvoorraden in geval van nood misschien ooit nodig hebben om gas uit Rusland te importeren. Voor Nederland kan dat een reden zijn geweest om het aandeel van de goudvoorraad in eigen land van 10% naar 30% uit te breiden. Duitsland en Oostenrijk besloten het gedeelte van de goudvoorraad in eigen land op te schroeven tot 50%. Frankrijk en Italië zijn al goed voorbereid, want zij bewaren hun volledige goudvoorraad al enige tijd in eigen land.
Verder naar het oosten van Europa is het denken over goud de laatste jaren ook veranderd. Polen verdubbelde haar goudvoorraad tot 220 ton, terwijl Hongarije haar reserve uitbreidde van 3 ton naar meer dan 90 ton. De Servische president Aleksandar Vucic liet er ook geen twijfel over bestaan. In lijn met de uitspraak van de Oostenrijkse centraal bankier Nowotny noemde hij de energiecrisis in Europa als belangrijkste reden om meer goud te kopen. Dat was in oktober vorig jaar, bijna een half jaar voor de invasie in Oekraïne. Een maand later haalde de Servische centrale bank al haar goud weg uit Londen. De centrale bank wil haar goudvoorraad dit jaar uitbreiden naar 50 ton. Deze ontwikkelingen staan dus niet op zichzelf, maar zijn onderdeel van een nieuwe geopolitieke trend.
Aanval op de dollar?
De lancering van een nieuwe goudmarkt in Moskou en een alternatief voor de LBMA standaard is een frontale aanval op het dollarsysteem. Als de Verenigde Staten en Europa hun valuta inzetten als wapen, dan kan Rusland daarop reageren door haar grondstoffen uitsluitend in roebels te verhandelen. Mocht dat niet het gewenste effect opleveren, dan kan Rusland een stap verder gaan. Bijvoorbeeld door de gasleveringen aan Europa verder terug te schroeven. Willen Europese landen dan nog steeds niet in roebels betalen, dan kan Poetin de confrontatie aangaan door bijvoorbeeld goud te vragen als betaalmiddel voor energie. Dat zou het internationale monetaire en financiële systeem op zijn kop kunnen zetten. Het belooft dus een spannende winter te worden.
Lees ook:
