De afgelopen jaren hebben we al verschillende artikelen geschreven over het voornemen van Rusland om minder afhankelijk te worden van Amerikaanse dollars. Volgens Poetin gebruiken de Verenigde Staten de dollar als politiek wapen, door landen af te sluiten van het dollarsysteem en sancties op te leggen. De Russische president zei vorig jaar tijdens het St. Petersburg Economic Forum dat het tijd wordt om de rol van de dollar te herzien. Hij zei dat internationale financiële organisaties zich moeten aanpassen aan een wereld waarin nieuwe economische centra ontstaan.
De geopolitieke spanningen tussen de VS en Rusland nemen al een tijd toe. Het zorgt er voor dat Rusland zich op financieel en economisch vlak steeds onafhankelijker gaat opstellen. In dit artikel laten we aan de hand van zes grafieken zien hoe Rusland zich langzaam maar zeker losmaakt van de Amerikaanse dollar.
Rusland stapt over op de euro
In 2010 zei de Russische president Poetin dat zijn land op een dag mogelijk tot de euro zou toetreden. Hij noemde de euro een stabiele valuta die de rol van reservemunt zou kunnen vervullen. Ook zag hij de euro als goed alternatief om het monopolie van de Amerikaanse dollar in het internationale betalingsverkeer te doorbreken. Van die toetreding tot de muntunie is weinig terechtgekomen, maar Rusland heeft de euro wel aangenomen als belangrijkste handelsmunt. Zo gebruikt Rusland nu al vaker euro's dan dollars voor haar export naar China.
De laatste jaren is deze ontwikkeling in een stroomversnelling geraakt. Oliegigant Rosneft begon haar productie in euro's af te rekenen, terwijl de Russische regering de euro begon te promoten als internationale handelsmunt. Met resultaat, want nieuwe cijfers van de Russische centrale bank laten zien dat de euro marktaandeel wint. Speelde de euro tot drie jaar geleden nog geen rol van betekenis in de handel met China, inmiddels is het de belangrijkste valuta. De grafiek hierboven illustreert deze nieuwe ontwikkeling.
Niet alleen in het handelsverkeer van Rusland met China neemt het marktaandeel van de dollar af ten koste van andere valuta. We zien een vergelijkbare trend in het handelsverkeer met de Europese Unie, waarin de euro steeds dominanter wordt. Voor de handel met India heeft de Russische roebel de positie van de dollar als belangrijkste handelsmunt overgenomen. Onderstaande grafieken op basis van cijfers van de Russische centrale bank brengen deze trend in beeld.
Rusland stapt over op euro in handel met China
Ook in de handel met de EU wint de euro marktaandeel ten koste van de dollar
Rusland handelt met India steeds vaker in roebels in plaats van dollars
Diversificatie weg van de dollar
Rusland heeft afgelopen jaren grote stappen gezet om haar afhankelijkheid van de dollar te verkleinen. Niet alleen promoot ze het gebruik van haar eigen munt en de euro, ook heeft ze haar reserves aangepast naar deze nieuwe realiteit. Zo heeft de centrale bank twee jaar geleden ruim $100 miljard aan valutareserves in dollars omgezet naar euro's en yuan. Daardoor heeft de centrale bank inmiddels meer euro's dan dollars in haar totale mix van reserves. De Chinese yuan, die tot drie jaar geleden geen onderdeel uitmaakte van de reserves, vertegenwoordigt nu een belang van 10 tot 15 procent.
Deze herverdeling van de valutareserves is in lijn met het voornemen van Rusland om meer in andere valuta te handelen, zoals de euro en de yuan. Naarmate het gebruik van dollars in de binnenlandse economie en het handelsverkeer afneemt is er ook minder noodzaak om dollars in de reserves op te nemen. De centrale bank volgt dus de koers die eerder door de regering is uitgezet. De Russische economie heeft in tegenstelling tot die van China ook weinig dollarschulden, waardoor ze minder dollarreserves hoeft aan te houden.
In 2018 wisselde Rusland een groot deel van haar dollarreserves in voor euro's en yuan (Bron: Central Bank of Russia)
Euro blijft belangrijkste valutareserve voor Russische centrale bank (Bron: Central Bank of Russia)
Russische goudvoorraad
Daarnaast heeft de centrale bank van Rusland de laatste jaren grote hoeveelheden goud gekocht. Door de aankoop van het edelmetaal en de stijging van de goudprijs vertegenwoordigt de totale goudreserve op het moment van schrijven een waarde van $145 miljard. Daarmee is het edelmetaal bij de huidige koers goed voor een kwart van de totale reserves.
De goudreserve biedt volgens Dmitry Tulin van de Russische centrale bank 100% garantie tegen wettelijke en politieke risico's. Het edelmetaal kent tenslotte geen tegenpartij risico. Ook functioneert het goud als solide fundament in een scenario waarin valutareserves hun waarde verliezen. De waardestijging van het goud kan een waardedaling van andere activa opvangen. Rusland is dus geen lid van de muntunie, maar heeft wel de goudpolitiek van de euro overgenomen.
Rusland heeft inmiddels een kwart van haar reserves in goud (Bron: Central Bank of Russia)
"Dollar laat ons in de steek"
Poetin zei in 2018 in zijn jaarlijkse vraag en antwoordsessie met de internationale pers dat hij minder vertrouwen had in de stabiliteit van de dollar. Hij zei dat verschillende landen om die reden op zoek waren naar alternatieven voor de Amerikaanse valuta. Rusland heeft de laatste jaren dus inderdaad concrete stappen gezet. Niet alleen door over te stappen naar andere valuta in het handelsverkeer, maar ook door een fundamentele herschikking van de valutareserves en uitbreiding van de goudvoorraad.
Lees ook:
- Poetin: “De hele wereld ziet dat monopolie van de dollar onbetrouwbaar is” (mei 2018)
- Poetin: “Wij laten de dollar niet vallen, de dollar laat ons vallen” (november 2018)
- Poetin: “Rol van de dollar moet worden herzien” (juni 2019)
- Poetin: “Sancties ondermijnen vertrouwen in de dollar” (oktober 2019)
