Deze week werd klokkenluider Julian Assange gearresteerd, nadat zijn asiel door de regering van Ecuador werd ingetrokken. Hij verbleef al sinds 2012 in de Ecuadoriaanse ambassade in Londen, om te voorkomen dat hij uitgeleverd zou worden aan de Verenigde Staten of aan Zweden. De Verenigde Staten willen hem vervolgen voor het openbaar maken van vertrouwelijke documenten, terwijl hij in Zweden wordt verdacht van een poging tot verkrachting.
Julian Assange is het boegbeeld van Wikilkeaks, de klokkenluidersorganisatie die de afgelopen jaren verschillende ongemakkelijke waarheden heeft blootgelegd. Over de oorlogen in Irak en Afghanistan, maar ook over de manier waarop de Verenigde Staten diplomatiek bedrijven. Met de publicatie van tienduizenden vertrouwelijke documenten en tal van video’s heeft hij zich niet populair gemaakt bij de Amerikaanse regering, maar hij heeft de wereld wel laten zien wat er achter de schermen gebeurt.
De grote vraag is nu wat er met Assange gaat gebeuren. De Verenigde Staten willen dat hij wordt uitgeleverd, zodat ze hem kunnen berechten voor computervredebreuk en het publiceren van geheime informatie. Hij riskeert naar verwachting een gevangenisstraf vijf jaar.
Net zo belangrijk is de vraag wat dit alles betekent voor de persvrijheid. Het is waar dat Julian Assange vertrouwelijke overheidsdocumenten heeft uitgelekt, terwijl hij wist dat dat dat niet mocht. In dat opzicht heeft hij de Amerikaanse overheid in verlegenheid gebracht. Daarom is het te begrijpen dat de Amerikaanse regering hem wil straffen voor zijn daden.
Aan de andere kant zou je ook kunnen zeggen dat Julian Assange de mensheid een dienst heeft bewezen, door aan iedereen te laten zien dat de overheid ook haar slechte kanten heeft. En als je van mening bent dat de overheid ten dienste staat van de bevolking, dan zou je ook kunnen zeggen dat de overheid verantwoording moet kunnen afleggen over haar daden.
Dankzij de onthullingen van Wikileaks weten we dat de Amerikaanse regering zich schuldig heeft gemaakt aan grove mensenrechtenschendingen, zoals het vermoorden van onschuldige burgers en journalisten in oorlogsgebieden. Ook weten we dat de regering onder valse voorwendselen oorlogen heeft gevoerd in het Midden-Oosten en dat het zich talloze keren heeft bemoeid met binnenlandse aangelegenheden in andere landen. Voorbeelden daarvan zijn samengevat in het boek ‘de Wikileaks documenten’, dat in juni 2016 werd vrijgegeven.
Dat de Amerikaanse overheid Assange ter verantwoording wil roepen is vanuit hun positie volkomen logisch en begrijpelijk. Tegelijkertijd zou je van de media (de controlerende macht) en de bevolking verwachten dat zij ook de overheid ter verantwoording roepen. Zeker van de media zou je verwachting dat ze waarheidsvinding hoog in het vaandel hebben staan en dat ze vinden dat Assange de samenleving een goede dienst heeft bewezen door nieuwe informatie naar buiten te brengen. Maar het tegendeel lijkt waar, de gevestigde media kiezen veiligheidshalve de kant van de overheid en distantiëren zich van Wikileaks.
Met de arrestatie van Assange wordt een belangrijke boodschap afgegeven aan journalisten. Wanneer je aan waarheidsvinding doet en tot conclusies komt die de Amerikaanse regering niet bevallen loop je het risico vervolgd te worden. Dat klinkt misschien gek, maar met de repressie en censuur die we nu al zien op ‘sociale’ media is dat een volgende stap.
Persvrijheid en vrijheid van meningsuiting staan in de Westerse wereld nog steeds hoog in het vaandel, maar naarmate de overheid meer moeite heeft om de bevolking onder controle te houden zal de repressie en censuur alleen maar toenemen. Journalisten en de media hebben de plicht om maximaal gebruik te maken van de vrijheid die ze krijgen en zich niet te onderwerpen aan zelfcensuur. Ze zouden klokkenluiders als Assange en Snowden dan ook moeten omarmen in hun strijd om waarheidsvinding. Zoals George Orwell al eens zei: “Journalistiek is schrijven wat een ander niet gepubliceerd wil zien. Al het andere is public relations.”
Deze column verscheen eerder op Goudstandaard
