De rente op staatsobligaties zakte deze week naar een nieuw dieptepunt. Veel Europese landen kunnen daardoor bijna gratis of zelfs tegen een negatieve rente lenen. Waarom zijn beleggers bereid om tegen negatieve rente hun geld uit te lenen? Het is voor velen een raadsel, maar politicoloog Sander Boon legt uit dat het een logisch gevolg is van de manier waarop ons financiële systeem werkt.
In deze presentatie voor het Beleggingsinstituut Event legt Boon uit dat staatsobligaties in de twintigste eeuw langzaam maar zeker de rol van goud hebben overgenomen als fundament van het financiële systeem. Staatsleningen worden binnen dit geldsysteem gewaardeerd als risicovrije bezittingen, die als onderpand gebruikt worden voor financiële transacties.
Waarom staatsobligaties?
Een consument kan zijn spaargeld zonder zorgen op een bankrekening parkeren, omdat zijn of haar vermogen tot €100.000 per bank gedekt wordt door het depositogarantiestelsel. Voor verschillende grote partijen in het financiële systeem - denk aan centrale banken, pensioenfondsen, verzekeraars en grote multinationals - worden banktegoeden niet gegarandeerd. Om die reden parkeren zij allemaal vermogen in staatsobligaties, omdat die zeer liquide zijn en een zeer laag tegenpartij risico kennen
De consequentie daarvan is dat er binnen dit systeem een zeer grote vraag is naar veilig onderpand. En dat is volgens Boon de belangrijkste reden waarom de rente de afgelopen dertig jaar per saldo alleen maar omlaag is gegaan.
"De interne dynamiek van dit systeem - de staatslening als veilig onderpand - zorgt er zowel in goede als in slechte tijden voor dat de rente omlaag gaat. In goede tijden omdat de economie groeit en de vraag naar onderpand toeneemt, in slechte tijden omdat de participanten in het financiële systeem vluchten naar veiligheid. De veiligheid van staatsleningen, want dat is het meest veilig. Dus dalende rente."
De extreem lage rente is niet alleen vervelend voor spaarders en pensioenfondsen, maar heeft ook andere maatschappelijk onwenselijke gevolgen. Boon zegt daar het volgende over.
"Wat hier gebeurt is dat grote bedrijven en overheden kunnen lenen - gisteren kwam het CPB met een nieuw onderzoek 'Bankier van de overheids' dat banken de nieuwe ronde van financiering van de ECB gebruikten om staatsleningen te kopen van de eigen landen. Dus overheden kunnen altijd lenen, grote ondernemingen kunnen lenen. En uiteindelijk bij het MKB - waar de innovatie zit - kan niet worden geleend, omdat het risico voor banken daar juist te groot is. Er is dus een concentratiegevaar. Dus eigenlijk worden grote bedrijven groter, terwijl er bloedarmoede is in de reële economie."
Centrale banken zullen blijven stimuleren
Volgens Boon zullen centrale banken er binnen hun mogelijkheden alles aan doen om de veiligheid van staatsobligaties te garanderen, omdat dat het fundament is waar ons huidige financiële systeem op is gebouwd. Ze weten dat staatsobligaties niet risicovrij zijn, maar zullen er toch alles aan doen om de markt daarvan te overtuigen.
Centrale banken zijn daarom ook het meest bevreesd voor schulddeflatie, een situatie waarin het aanbod van 'veilig' onderpand krimpt. Dat gebeurde in de aanloop naar de crisis van 2008, toen bleek dat er veel herverpakte hypotheekleningen toch niet zo veilig waren als eerst werd aangenomen.
"Schulddeflatie, het leeglopen van die laatste bubbel, is het grootste gevaar. Centrale banken zullen er alles aan doen en zullen ook de opdracht krijgen om die schulden nominaal in ieder geval - hopelijk reëel - als het moet in stand te houden. En dan is mogelijk de geldpers een remedie."
Goud als verzekering van je vermogen
Volgens Boon doen vermogende particulieren en beleggers er goed aan om in deze onzekere tijden een kapitaalverzekering af te sluiten. Niet omdat het financiële systeem binnen een paar jaar gegarandeerd uit elkaar zal vallen, maar omdat er wel een kans is dat er grote schokken zullen plaatsvinden in het systeem.
Met een kapitaalverzekering doelt Boon op het kopen van fysiek goud en zilver, omdat dat tastbare bezittingen zijn die zonder tegenpartij risico buiten het financiële systeem bewaard kunnen worden. Ook andere tastbare bezittingen als vastgoed, kunst en grond kunnen interessant zijn, maar die zijn lang niet zo liquide als fysiek edelmetaal. Boon raadt mensen af om papieren afgeleiden van goud te kopen, omdat die wél binnen het financiële systeem verhandeld worden en daardoor ook een tegenpartij risico dragen.
Dit artikel verscheen eerder op Goudstandaard
