Begin dit jaar vergeleek Gabriel Makhlouf, ECB-bestuurslid en gouverneur van de Ierse centrale bank, diverse keren de opkomst en koersstijging van Bitcoin met de beruchte tulpenmanie uit de 17e eeuw. Toen de manie op haar hoogtepunt was kostte de duurste tulp evenveel als een Amsterdams grachtenpand.
De vraag is of deze ECB bestuurder, die een punt wil maken, ook daadwerkelijk een punt heeft. Is de Bitcoingekte van nu te vergelijken met de tulpenmanie van toen? Daarvoor gaan we in deze serie kijken wat er destijds gebeurde. Waarom werd de tulp zo populair, zo duur en hoe verliep die tulpenmanie? En is de vergelijking met Bitcoin terecht?
In het eerste deel zagen we dat innovatie in de economie zeer belangrijk is. Vervolgens behandelden we in het tweede deel de daarop volgende innovatie in de financiële wereld en speculatie met tulpenbollen. In het derde deel bekeken we de oorzaak van de crash, het verloop en de gevolgen daarvan. In dit laatste deel vergelijken we de Bitcoingekte met de tulpenmanie en kijken we of Makhlouf gelijk heeft. Daarbij komen we tot een opzienbarende conclusie.
Verschillen tulpenmanie en Bitcoingekte
Er zijn een aantal belangrijke verschillen tussen de tulpenmanie van 1636 en de opkomst van Bitcoin de laatste jaren. We zullen deze puntsgewijs behandelen.
1. Het grote verschil tussen de tulpenmanie en de Bitcoingekte is de tijdgeest waarin ze zijn ontstaan. De tulpenmanie ontstond toen er grote innovaties plaatsvonden in ons land. In korte tijd werden de eerste naamloze vennootschap (N.V.), de eerste centrale bank en de eerste aandelenbeurs opgericht. De Amsterdamse Wisselbank stabiliseerde het Europese financiële systeem. De Beurs en de VOC exploiteerden dit en lieten de economie expanderen. Daardoor bereikte ons land een grote welvaart. De gulden werd een keiharde internationale valuta. Het geld stroomde vanuit de hele wereld ons land binnen en droeg bij aan de tulpenmanie, die in dit opzicht meer leek op een groeistuip.
De Bitcoingekte is ontstaan in reactie op een mondiaal financieel systeem dat uit de rails is gelopen. Het krankzinnige beleid van de centrale banken om via kwantitatieve verruiming grote hoeveelheden staats-, bedrijfs- en hypotheekleningen op te kopen verergert de boel. Ze destabiliseren het financiële systeem. Daardoor daalt de waarde van valuta, komen banken in de problemen en zijn mensen niet langer gaan sparen, maar gaan speculeren. De stortvloed aan geld heeft de economie al jarenlang kunstmatig hoog gehouden.
Zo bezien is de Bitcoingekte meer een laatste stuiptrekking als gevolg van wanhopige centrale banken die aan het einde van hun Latijn zijn en misschien wel aan het einde van hun bestaan zijn gekomen. Bovendien zitten we aan het einde van de financieel-economische cyclus en niet aan het begin zoals begin 17de eeuw. Het systeem staat op omvallen vanwege corruptie en manipulatie. China wordt de nieuwe wereldmacht en Shanghai zal aan het einde van dit decennium de nieuwe financiële hoofdstad van de wereld zijn.
2. Tulpenbollen werden destijds nooit aan de Beurs verhandeld, maar meer in kroegen. Tulpenbollen konden zo hoog in prijs stijgen doordat er alleen kon worden gehandeld in wat we tegenwoordig callopties noemen. Bij Bitcoin daarentegen kunnen mensen ook speculeren op een daling door middel van putopties. Dat is ook de reden dat de prijs niet alleen heel hard omhoog gaat, maar ook heel hard kan dalen waardoor de volatiliteit onbeschrijflijk groot is. Bovendien is het aanbod zeer schaars, waardoor de prijs sterk kan stijgen of dalen als de vraag toeneemt of juist afneemt.
3. De tulpenhandel was destijds weinig transparant doordat de handel zich niet afspeelde op één plek, op een beurs, maar op diverse lokale plekken, binnen diverse Hollandse steden. De Bitcoinhandel daarentegen is zeer transparant omdat iedereen 24/7 precies de koers kan volgen op diverse beurzen en handelsplatforms.
4. Het verloop van een manie is vaak hetzelfde. Aan het begin zijn het de experts die handelen en naarmate de koersen stijgen worden steeds meer nieuwkomers en beginnelingen ertoe aangetrokken. Dat was het geval bij de tulpenmanie.
Bij Bitcoin echter blijkt dat naarmate de prijzen stijgen niet alleen nieuwkomers erbij komen, maar ook grote jongens als banken en institutionele beleggers hun geld er in steken. Bovendien komen er steeds meer fondsen die het beleggen in Bitcoin makkelijker maken.
5. De prijs voor tulpenbollen stortte in toen bleek dat er veel meer tulpen waren gekweekt en het aanbod dus sterk zou toenemen. Dat is bij Bitcoin niet het geval omdat hier de limiet ligt bij 21 miljoen Bitcoin en er dus niet meer kunnen worden aangeboden. Op dit moment zijn er 18,7 miljoen Bitcoin gecreëerd.
6. Met het instorten van de tulpenprijs verdween ook de handel, waardoor er kort daarna ook geen aan- en verkoopprijzen meer bekend zijn gemaakt. Toen de Bitcoin eind 2017 instortte, bleef de handel overeind evenals de aan- en verkoopprijzen.
7. Een tulp is een bloem die destijds geen bedreiging vormde voor het gezag en is daarom niet te vergelijken met een digitale asset die door velen als een alternatieve munt wordt gezien, al dan niet ter vervanging van de huidige valuta. In die zin vormt Bitcoin een ondermijning van het gezag van de centrale banken en overheden.
8. De tulpenprijs crashte destijds met 93% en verwoestte de handel totaal. Er bleef niets van over. Eind 2017 bereikte Bitcoin een hoogtepunt van $19.400 en een jaar later een dieptepunt van circa $3.000. Een daling van 84%. Dit kan worden aangemerkt als het leeglopen van een bubbel. De koers wist echter niet alleen krachtig terug te komen, maar zelfs nieuwe hoogterecords te bereiken van $61.844 op 13 maart 2021, een ruime verdrievoudiging van het vorige hoogtepunt.
Overeenkomsten tulpenmanie en Bitcoingekte
1. Zowel tulpenbollen als Bitcoin vormen nieuwe producten die helemaal in de mode zijn en die het gesprek van de dag vormen.
2. Zowel nu als destijds beschouwen overheden de handel in tulpenbollen en Bitcoin als een vorm van gokken die gedoogd wordt.
3. Destijds werden er steeds meer soorten tulpenbollen aangeboden net als dat er nu steeds meer vormen van cryptocurrencies worden aangeboden. Zo staan er op de website van Coinmarketcap op het moment van schrijven meer dan 9.000 virtuele munten geregistreerd. Dat deert de prijzen niet, omdat de vraag gigantisch is. Destijds waren het enkele tulpenbollen, zoals de Semper Augustus en Viceroi die in prijs omhoogschoten, zoals nu vooral Bitcoin, Ethereum en Litecoin omhoogschieten.
4. Destijds waren de duurste tulpenbollen wat gewicht betreft meer waard dan goud. Nu is één Bitcoin, dat geheel ontastbaar is, al meer waard dan een kilo goud.
5. Tijdens de tulpenmanie heerste de pest, terwijl nu de coronapandemie heerst. In het eerste geval stierven er veel mensen, waardoor er een arbeidstekort ontstond, de lonen sterk stegen en mensen meer te besteden hadden. In het tweede geval zorgen de lockdowns ervoor dat mensen minder geld kunnen uitgeven aan recreatie en vakantie. Zij houden dus, mede door overheidssteun, meer geld over en hebben door het thuiszitten ook meer tijd over. In beide gevallen zet het mensen en grote groepen nieuwkomers er meer toe aan te gaan beleggen, gokken.
6. Ondanks de tulpenmanie bleef de tulp belangrijk, niet alleen als bloem, maar ook als symbool en bloeiende bedrijfstak van Nederland. Bitcoin zal ook blijven voortbestaan als symbool van de digitale currencies, maar ook van de blockchaintechnologie die steeds meer toepassingen krijgt in de samenleving. Denk bijvoorbeeld aan Decentralized Finance (DeFi) om virtuele munten uit te lenen en NFT (non fungible tokens) om digitaal eigendom vast te leggen in een blockchain. Deze nieuwe ontwikkelingen zullen we binnenkort bespreken in een nieuwe serie over de techniek van Bitcoin en blockchain.
Drie stadia klassieke bubbel
Een klassieke bubbel doorloopt doorgaans drie stadia: een voorzichtige fase, een fase van bewustwording en een maniefase. In de voorzichtige fase stapt het ‘slimme geld’ in de nieuwe belegging, die nog niet ontdekt is door grote professionele marktpartijen en het grote publiek. De professionele marktpartijen gaan vervolgens beleggen in de nieuwe belegging tijdens de bewustwordingsfase. Aan het einde van die fase gaat de ‘berenval’ open. Dat is de fase van nog eerst een grote stijging, maar daarna een sterke daling.
Dat is het moment waarop de ‘beren’, die al een tijd negatief over de nieuwe belegging oordelen, zullen zeggen: zie je wel, de zeepbel wordt doorgeprikt. We hebben het steeds gezegd. Na verloop van tijd zal blijken dat de daling bedoeld was om de beren in de val te lokken. Vanuit een nieuwe bodem vindt een koersexplosie plaats die zijn weerga niet kent. Het grote publiek ontdekt dan eindelijk ook de nieuwe belegging. Alle argumenten om te kopen worden van stal gehaald en breed uitgemeten in de media.
Het enthousiasme van steeds grotere groepen mensen neemt sterk toe. Wie niet meedoet, begrijpt het niet en wordt voor gek verklaard. Dat trekt een grote groep van nieuwe, onervaren beleggers (gokkers) over de streep om ook mee te doen. Tijdens deze laatste, euforische fase explodeert de vraag. Door de massahysterie slaat de hebzucht toe en koopzicht toe. De koers kan dan alleen nog maar omhoog en gaat zelfs loodrecht omhoog: de maniefase.
Wat er nu gebeurt is ongekend, is helemaal nieuw. Oude beurswetten werken niet meer. Alles wordt anders en beter: een nieuw paradigma. Tot iedereen gekocht heeft en er geen kopers meer zijn en de koers gaat zakken en al snel implodeert.
De vier fasen van een klassieke bubbel
Tulpenbollen
We zien dat de tulpenmanie bijna geheel volgens de koers van een klassieke bubbel verliep.
Het verloop van de tulpenmanie
Een ander belangrijk kenmerk is dat de tulpenmanie na 37 maanden - een belangrijk omkeerpunt bij de PI-cycle in het Economic Confidence Model van Martin Armstrong - een top bereikte en daarna implodeerde.
Bitcoin
Bekijken we het koersverloop van Bitcoin dan zien we dat de munt eind 2017 implodeerde. Was de koers daarna op dat lage niveau gebleven, dan hadden we kunnen spreken van een klassieke bubbel. Maar de munt kwam daarentegen sterker dan ooit terug. De terugval na 37 maanden, in januari van dit jaar, wist de munt ook te pareren. Dus ook hierin leek het niet op een bubbel. Sterker nog, sindsdien werd - na 39 maanden - zelfs een nieuw hoogterecord neergezet. Tijdtechnisch bezien lijkt Bitcoin niet op een bubbel.
Koersverloop van Bitcoin
Kijken we echter naar de laatste koers, dan zien we dat deze al tussen 262% en 322% gestegen is. Hetgeen uitzonderlijk is omdat de top toch vaak rondom 262% ligt. Ook is het opvallend dat de koers zo parabolisch stijgt en dat golf 3, die vaak bij 162% ligt, totaal onzichtbaar is. In dit geval kunnen we wel stellen dat de koers extreem hard gestegen is.
Conclusie
Bekijken we de verschillen en de overeenkomsten dan kunnen we stellen dat tulpenbollen en Bitcoin twee totaal verschillende en daardoor onvergelijkbare producten zijn. Maar de handel erin vertoont wel veel gelijkenissen, hoewel de koers van Bitcoin door de tweede opleving van de afgelopen twaalf maanden niet voldoet niet aan de klassieke eisen van een bubbel.
Dat Gabriel Makhlouf, ECB-bestuurslid en gouverneur van de Ierse centrale bank, diverse keren de Bitcoin vergeleek met de tulpenmanie is dus niet terecht. Temeer daar de tulpenmanie destijds voortvloeide uit een tijdperk gekenmerkt door innovatie op financieel en economisch gebied dat leidde tot een ijzersterke economische groei, ijzersterke centrale bank en harde valuta.
De tulpenmanie leek meer op een groeistuip. Bitcoin is ontstaan door een infarct in het financiële systeem en het krankzinnige beleid van centrale banken dat economieën destabiliseert en valuta verzwakt. De uitspraken van Makhlouf lijken meer op een wanhoopspoging van een centrale bank bankier om Bitcoin in de verdachtenhoek te zetten om de eigen valuta en daarmee - in een laatste stuiptrekking - de eigen machtspositie veilig te stellen.
