Na het blokkeren van valutareserves proberen westerse landen nu ook het Russische goud op verschillende manieren te sanctioneren. Goudbaren van Russische smelterijen zijn al niet meer welkom in Londen en een aantal smelterijen durft deze goudbaren al niet meer om te smelten uit vrees voor reputatieschade. Dat terwijl Rusland tijdens de coronapandemie juist meer goud exporteerde en daarmee de goudmarkt in Londen ondersteunde. Hoe heeft het zo ver kunnen komen? En wat voor gevolgen heeft dit voor de wereldwijde goudmarkt?
Sinds de Russische invasie in Oekraïne heeft de Westerse wereld een reeks van sancties aangekondigd. De meeste aandacht kregen sancties gericht op het bevriezen van tegoeden en bezittingen van vermogende Russen en van de Russische centrale bank. Maar wat onderbelicht bleef zijn de sancties die zijn opgelegd aan de goudsector van Rusland. Deze kunnen echter grote impact hebben op de stabiliteit van het monetaire systeem.
Fout goud?
Op 7 maart besloot de Londen Bullion Market Association (LBMA) de accreditatie van zes Russische goudsmelterijen in te trekken. De smelterijen zouden banden hebben met, of eigendom zijn van, het Kremlin, waardoor ze onder de westerse sancties vallen die gericht zijn op het blokkeren van geldstromen naar het Kremlin. Dit besluit heeft gevolgen voor de goudmarkt, omdat handelaren in Londen uitsluitend goudstaven accepteren van smelterijen die over een dergelijke accreditatie beschikken.
Door dit besluit kunnen Russische smelterijen hun goudbaren sinds kort niet meer aanbieden op de goudmarkt van Londen, de belangrijkste ter wereld. En samen verwerken deze smelterijen bijna de volledige productie van Russische goudmijnen. Het was een volledig politiek besluit, want normaal gesproken start de LBMA eerst een uitvoerig onderzoek voordat ze besluit de accreditatie van een smelterij in te trekken. Nu kwam het besluit om alle goudbaren uit Rusland te sanctioneren vrij plotseling.
Door deze sanctiemaatregel is er onduidelijkheid ontstaan over de status van alle goudbaren met de stempel van een Russische smelterij. Het besluit van de LBMA heeft formeel alleen betrekking op goudbaren die later dan 7 maart geproduceerd zijn, maar veiligheidshalve durven sommige smelterijen het Russische goud nu helemaal niet meer om te smelten. Ook de goudstaven met een oudere stempel. De herkomst van het goud zou door het omsmelten niet meer te herleiden zijn. Daardoor zou een smelterij het risico lopen verdacht te worden van het omzeilen van sancties. Andere smelterijen accepteren nog wel goudbaren met een Russische stempel, maar eisen nu een verklaring dat het verwerken van deze baren geen financieel voordeel oplevert voor een Russische persoon of entiteit.
Rusland is goed voor 10% van wereldwijde goudmijnproductie (Bron: World Gold Council)
Coronacrisis
Zoals we in de inleiding al schreven exporteerde Rusland de laatste jaren veel goud naar het Verenigd Koninklijk. In 2019 ging het om 113 ton goud met een waarde van $5,33 miljard, omgerekend 93% van de totale Russisch goudexport in dat jaar. In 2020 exporteerde Rusland zelfs 290 ton goud met een waarde van $16,9 miljard naar het Verenigd Koninkrijk, opnieuw meer dan 90% van de totale goudexport van Rusland.
Al dat goud vond zijn weg naar verschillende goudkluizen in Londen, waar grote exchange traded funds (ETF's) uit de Verenigde Staten en Europa het edelmetaal als onderpand aanhouden. Door de coronacrisis ontstond er met name in de westerse wereld een run op goud en op aandelen van goud-ETF's. Om deze instroom van nieuw geld te kunnen verwerken moesten ETF's grote hoeveelheden edelmetaal aan hun voorraden toevoegen. Juist dankzij het aanbod van goud uit Rusland konden ETF's op tijd voldoende edelmetaal bemachtigen om aan hun verplichtingen te voldoen.
Veel Russische goudbaren op de barenlijst van het SPDR Gold Trust (Bron: SPDR)
Steun uit onverwachte hoek
Rusland ondersteunde de goudmarkt in Londen door haar goudexport vanaf 2020 flink op te schroeven. Had ze dat niet gedaan, dan hadden aanbieders van edelmetalen in westerse landen vaker nee moeten verkopen of langere levertijden moeten accepteren. En dat terwijl de goudmarkt in de eerste helft van 2020 al extreem krap was. Op de Amerikaanse termijnmarkt ontstonden zelfs twijfels over de toekomstige levering van goud, waardoor handelaren op de termijnmarkt een recordpremie betaalden voor snelle levering.
Op een gegeven moment was het prijsverschil tussen goud in Londen en op de termijnmarkt in New York zelfs $70 per troy ounce. Dat was het grootste prijsverschil in veertig jaar tijd. Er dreigde een gebrek aan liquiditeit in de goudmarkt, waar handelaren speculeren op de goudprijs en het koersrisico van hun fysieke voorraden afdekken. Het prijsverschil werd pas maanden later door arbitrage weggewerkt, toen vliegtuigen vol goudstaven vanuit Zwitserland, Londen en Australië hun lading in de VS afleverden. De eerste scheurtjes in de goudmarkt werden toen zichtbaar.
Rusland is de laatste jaren een belangrijke leverancier van goud geworden voor Londen
LBMA maakt vergissing met sanctioneren goud
Dat maakt het nog zorgwekkender dat de LBMA uitgerekend nu heeft besloten het Russische goud te sanctioneren. Door de oorlog in Oekraïne is de geopolitieke onrust sterk toegenomen en zijn de prijzen van veel grondstoffen sterk gestegen. Dat gaat gepaard met de hoogste inflatie in decennia, in Nederland op dit moment zelfs 11,9%. En het ziet er niet naar uit dat de prijzen snel weer zullen dalen, want de producentenprijzen stijgen bijna twee keer zo hard. Ook zullen de sancties schade toebrengen aan internationale logistieke ketens, wat ook een prijsopdrijvend effect heeft.
Een scenario met toenemende politieke en geopolitieke onrust, hoge inflatie en lage rente zal de vlucht naar goud alleen maar versterken. Dat betekent dat ook de goud-ETF's dit jaar voor een grote uitdaging komen te staan. Konden ze tijdens de coronacrisis nog vertrouwen op een jaarlijkse Russische goudmijnproductie van 330 ton, nu heeft de LBMA die mogelijkheid eigenhandig om zeep geholpen. Er zal dit jaar minder Russisch goud naar Europa en de VS stromen. Juist in een tijd waarin er veel vraag is naar het edelmetaal. Het grootste goud-ETF ter wereld heeft dit jaar bijvoorbeeld al 250 ton goud aan haar voorraad toegevoegd.
https://twitter.com/JReade_WGC/status/1507304445390077953
Rusland richt haar blik op het oosten
Het westen sluit zich dus volledig af van het Russische goud. De goudmarkt in Londen is geen optie meer door het intrekken van accreditaties door de LBMA. Ook Japan wil het Russische goud niet meer importeren. De Amerikaanse regering werkt ondertussen aan een nieuw sanctiepakket om Russisch goud te weren. Het resultaat van de sancties is dat Rusland haar goud nu ergens anders zal verkopen.
De eerste afzetmarkt is de binnenlandse markt. De Russische goudsector kan meer edelmetaal verkopen aan particulieren, nu de regering besloten heeft de btw op beleggingsgoud volledig te schrappen. Daardoor wordt het voor vermogende Russen aantrekkelijker om goud te kopen. En dat gebeurt ook op grote schaal, zo bevestigde VTB Bank. Daarnaast heeft de Russische centrale bank haar goudloket weer geopend. Zakt de goudprijs onder de 5.000 roebels per gram, dan zal de centrale bank het binnenlandse aanbod opkopen. Daarmee heeft de centrale bank een bodem gelegd onder de goudprijs.
Ook in het buitenland zijn er nog genoeg afzetmarkten voor het Russische goud, dat goed is voor bijna 10% van de wereldwijde goudproductie. Een woordvoerder van smelterij Polymetal International verklaarde tegenover Bloomberg dat er genoeg afzetmarkten zijn in het Midden-Oosten en Azië, bijvoorbeeld in de Verenigde Arabische Emiraten en China. Deze landen hebben begrotingsoverschotten die ze moeten omzetten naar tastbare waarde. De westerse sancties hebben nogmaals bewezen dat fysiek goud meer waard is dan garanties van overheden.
Wat betekent dit voor de goudmarkt?
Het gevolg van de sancties is dat $20 miljard aan Russisch goud een andere afzetmarkt zal vinden. Dit goud zal niet naar het westen vloeien, maar naar de olieproducerende landen in het Midden-Oosten en de exporterende landen in Azië. Deze landen waren de afgelopen decennia gewend om vooral reserves in dollars aan te houden. Door de sancties zullen ze daar nu wel twee keer over nadenken. Landen die zich niet conformeren aan het westen lopen het risico uitgesloten te worden. Om dat risico te beperken zullen meer landen hun toevlucht zoeken in edelmetalen.
Op termijn zullen belangrijke niet-westerse knooppunten in de internationale goudmarkt daarvan profiteren. Denk aan de Verenigde Arabische Emiraten, Singapore en Hong Kong. Meer Russisch goud zal de komende jaren die kant op vloeien. Het is dan de vraag hoe westerse goud-ETF's aan goud moeten komen. Zeker als er weer een run op edelmetaal komt zoals tijdens de coronapandemie. Toen moest de Bank of England te hulp schieten om te voorkomen dat de goudmarkt op slot ging.
Wanneer er niet genoeg goud beschikbaar is voor fysieke levering zullen de premies en levertijden op goud stijgen. Als de vraag maar groot genoeg is kan zelfs het vertrouwen in goudcontracten als effectief hedging instrument wegvallen. Een voorbeeld daarvan zagen we laatst al in de termijnmarkt voor nikkel, waar de dreiging van fysieke schaarste door sancties tegen Rusland de markt ontregelde. Staat de goudmarkt in de toekomst hetzelfde scenario te wachten?
