Deze week publiceerde goudmarktanalist Jan Nieuwenhuijs een interessant artikel over een mogelijke herwaardering van goud door centrale banken. Via deze weg zouden centrale banken de staatsschulden kunnen wegstrepen die ze de afgelopen tien jaar hebben opgekocht via quantitative easing. Deze boekhoudkundige aanpassing heeft verregaande gevolgen. Mondiaal, en zowel in monetair als geopolitiek opzicht. Maar hoe werkt een herwaardering van goud eigenlijk? In dit artikel leggen we het uit.
Hoe werkt een herwaardering van goud?
Een herwaardering kan op twee manieren plaatsvinden. Wat de ECB en een aantal andere centrale banken, zoals die van Rusland en China, nu al doen is de goudvoorraad periodiek herwaarderen tegen de actuele goudprijs. In het geval van de ECB gebeurt dat eens per kwartaal, de Russische en Chinese centrale bank doen dat zelfs maandelijks. De ECB doet dat al sinds de introductie van de euro in 1999, de Russische centrale bank sinds 2006. De centrale bank van China doet dat sinds 2015, toen ze de rapportagestandaarden van het IMF overnamen. Vanaf dat moment werd bekend dat ook China haar goud tegen de marktprijs waardeert.
Bij een herwaardering past de centrale bank op een vaste peildatum de waarde van haar goudvoorraad aan naar de goudprijs van dat moment. Is die koers hoger dan de vorige peildatum, dan wordt het verschil toegevoegd aan de herwaarderingsreserve, een boekhoudkundige post op de passivazijde van de balans. Is de koers echter lager, dan daalt deze herwaarderingsreserve. Deze herwaardering gebeurt dus al sinds 1999 in de eurozone. Voor die tijd stond het goud in de meeste eurolanden tegen een historische koers op de balans van de centrale bank, die veel lager was dan de marktwaarde. De Federal Reserve waardeert haar goud overigens nog steeds tegen een historische goudprijs van $42,22 per troy ounce, terwijl de koers in werkelijkheid momenteel $1.880 per troy ounce is. Waarom de Fed nog steeds aanhoudt aan die lage historische koers? Daarover schreven we in de zomer van 2020 al een uitgebreid Insider artikel. In dit artikel beschrijven we hoe de Europese goudpolitiek afwijkt van die van de Amerikaanse centrale bank. Daarin bespreken we ook hoe een herwaardering voor goud werkt. Hieronder een passage uit dat artikel.
Goud tegen marktwaarde
De afgelopen twintig jaar hebben Europese centrale banken een deel van hun goud van de hand gedaan, maar door het goud tegen marktprijs te waarderen vertegenwoordigt het edelmetaal vandaag de dag een veel grotere waarde dan in 1999. Stond het toen nog voor ongeveer €100 miljard op de balans, bij de laatste herwaardering in juli is de waarde van het goud tot bijna €550 miljard gestegen. Ondanks het feit dat verschillende centrale banken goud verkochten, staat de goudvoorraad nu tegen een veel hogere waarde op de balans. Europese centrale banken profiteren dus mee van een stijging van de goudprijs.
Europese centrale banken verkochten goud, maar de waarde nam toe
De waardestijging van de goudvoorraad wordt op de balans van het Eurosysteem bijgeschreven via de herwaarderingsreserve. Deze balanspost werkt als een soort buffer die Europese centrale banken kunnen gebruiken om een eventuele afwaardering op andere bezittingen op te vangen. Hoe hoger de goudprijs, hoe groter deze buffer wordt. Na de herwaardering van de goudreserve in juli bedroeg deze balanspost ruim €540 miljard.
Waardestijging goudvoorraad komt terug op de ‘Revaluation account’ van het Eurosysteem (Bron: ECB)
Verschillende centrale banken waarderen hun reserves dus al tegen de actuele goudprijs. Maar dat is wat anders dan het scenario dat Jan Nieuwenhuijs deze week beschreef op zijn blog. Dat is namelijk het scenario waarin een centrale bank haar goudreserve niet waardeert tegen de marktprijs, maar tegen een veel hogere koers. In dat scenario legt de centrale bank een bodem onder de goudprijs en moet ze deze prijs actief verdedigen door goud op te kopen. Vergelijk het met de London Gold Pool van de jaren zestig, toen een groep centrale banken onder leiding van de Federal Reserve probeerden de goudprijs op $35 per troy ounce te houden. Die koers was veel te laag, waardoor centrale banken veel goud moesten verkopen om de prijs omlaag te drukken. Uiteindelijk bleek de prijs op dat niveau niet te verdedigen en viel de London Gold Pool uit elkaar. In 1971 verbrak de VS de belofte om dollars tegen $35 per troy ounce in te wisselen voor goud. Uitgebreide informatie hierover vind u terug in ons boek Van Goud tot Bitcoin!
Stel dat de Europese Centrale Bank besluit haar goud te herwaarderen naar een koers die ver boven de marktwaarde ligt - bijvoorbeeld €100.000 per kilo - dan moet ze zo lang goud uit de markt blijven opkopen totdat de koers op dat niveau staat. Een gewaagde stap, want als de prijs te hoog is, kan het zo zijn dat ze de enige koper is en dus heel veel euro's moet bijdrukken om al dat goud op te kopen. Dat zou de koopkracht van de euro en de geloofwaardigheid van de centrale bank ondermijnen en uiteindelijk ook de waarde van alle Europese staatsobligaties.
Hoe werkt dat in de praktijk?
Stel dat de ECB aankondigt dat ze onbeperkt goud zal opkopen tegen die hogere prijs van €100.000 per kilo, dan zullen sommige marktpartijen van deze mogelijkheid gebruik maken om winst te nemen. Dat zijn vooral beleggers, die goud hebben gekocht om er winst op te maken. Maar dat is niet de gehele goudmarkt. Veel goud is in handen van centrale banken en zeer vermogende partijen, die het edelmetaal aanhouden als vorm van spaargeld. Zij hebben dat vermogen niet nodig en hoeven dat dus niet liquide te maken, ook niet bij een hogere goudprijs. Het is dus best mogelijk dat deze vermogende spelers in de goudmarkt het edelmetaal tegen die hogere koers op hun balans zetten, maar geen noodzaak zien om het te verkopen. Het goud is en blijft dan gewoon onderdeel van hun vermogen. De goudprijs heeft dan een nieuw evenwicht bereikt op een veel hoger koersniveau.
Goud als de tegenpool van schuld, de goudprijs bereikt een nieuw plateau (Bron: FOFOA)
Het is dus ook mogelijk dat andere centrale banken dit voorbeeld zullen volgen en op hun goud blijven zitten. Afgezien van een aantal winstnemingen blijft het grootste deel van het goud liggen waar het ligt, maar dan tegen een veel hogere waardering. In feite zijn alle valuta (en alle schulden) in dat scenario gedevalueerd ten opzichte van goud en krijgt het edelmetaal een groter aandeel in de reserves van centrale banken. Het zwaartepunt van ons monetaire systeem verschuift daarmee van de dollar naar goud. Goud wordt dan weer de zon in de monetaire kosmos, zoals voormalig centraal bankier Jelle Zijlstra beschreef in zijn boek 'Per slot van Rekening'.
Frank Knopers studeerde bedrijfswetenschappen aan de Universiteit Twente in Enschede en behaalde een Master in Financial Management met een onderzoek naar de effectiviteit van waardebeleggen (value investing) in Nederland. Sinds het uitbreken van de financiële crisis is Frank zich gaan verdiepen in het geldsysteem en de goudmarkt.
