Centrale bankbestuurders vergelijken de koers van Bitcoin vaak met die van de tulpenmanie en gebruiken deze vaak als metafoor voor latere bubbels, zoals: de Mississippi bubbel en de South Sea bubbel van 1720, de Florida land bubbel van 1925, de Wall Street bubbel van 1929 en de dotcom bubbel van 2000. De grote vraag is of deze vergelijking juist is of dat deze mank gaat.
De Gouden Eeuw
De grote rijkdom in Nederland in de 17e eeuw en de lage rente veroorzaakten een grote speculatiegolf in ons land, in wat destijds een Europese mode was: tulpen. De prijs daarvan steeg gedurende ruim twintig jaar gestaag. Maar het liep uit op een ongekende vorm van speculatie in de jaren 1635-1637: de allereerste – goed gedocumenteerde – speculatiebubbel uit de financiële geschiedenis.
Tot circa 1634 hielden alleen professionele kwekers en rijke hobbyisten zich bezig met de tulpenhandel. Naarmate de bollenprijzen stegen, raakten ook speculanten geïnteresseerd in de tulpenhandel. Niet om de tulpen zelf, maar om de stijgende prijzen en de verwachte winsten. Vanaf 1634 begonnen speculanten zich met de handel in te laten en begon een ongekende speculatiegolf te ontstaan.
In 1635 was de tulpenkoorts in volle gang. Een bol van de paarswitte papegaaitulp Viceroi, zie afbeelding, bracht een bedrag van 3.000 gulden op. Hetzelfde jaar kreeg Rembrandt van Rijn, op het hoogtepunt van zijn roem, slechts de helft daarvan betaald voor zijn grandioze schilderij Het feestmaal van Belsazar, met de getulbande Babylonische koning in al zijn glorie.
De tulpenprijzen begonnen steeds sterker te stijgen. In de winter van 1636 verdubbelden de prijzen van sommige bollen zelfs binnen een week tijd. De prijzen leken alleen maar te kunnen stijgen. Iedereen verdiende eraan. Dat verleidde veel Nederlanders ertoe ook mee te doen in de hoop snel rijk te worden. Ze staken alles wat ze bezaten in tulpenbollen. Tulpenbollen werden verkocht voor meer dan tien keer het jaarsalaris van een ervaren vakman. Op het hoogtepunt, begin februari 1637, leverde de Semper Augustus op een bollenveiling zelfs 10.000 gulden op, hetzelfde bedrag dat destijds werd betaald voor de duurste Amsterdamse grachtenpanden. En ter vergelijking: Rembrandt kreeg een jaar later opdracht om voor een bedrag van 1.200 gulden een schilderij te maken dat wereldberoemd zou worden als De Nachtwacht.
Hoogtepunt bubbel
De verkoop van de Semper Augustus markeerde niet alleen het hoogtepunt maar ook het keerpunt van de tulpenmanie. Iedereen had deelgenomen aan de gekte: van burgemeesters tot arbeiders. Velen waren ook begonnen tulpenbollen te kweken. De prijzen waren veel te hoog opgedreven, terwijl het aanbod sterk leek te stijgen. Leek, want niemand wist hoeveel tulpen er op de markt zouden komen zolang de tulpenbollen nog in de grond zaten.
Enkele grote handelaren – de insiders - begonnen hun winsten stilletjes te verzilveren en afscheid te nemen van de markt. Dit gerucht verspreidde zich snel. Plotseling wilde iedereen zijn bloembollen verkopen. Toen duidelijk werd dat geen enkele koper meer bereid was bollen te kopen, ontstond paniek, want iedereen bleek nu zijn bollen te willen verkopen, terwijl er geen kopers meer voor te vinden waren. Bollen die een paar dagen daarvoor duizenden guldens opbrachten, bleken nu onverkoopbaar. De tulpenhandel klapte in elkaar en de prijzen kelderden.
De hele handel werd weggevaagd en de prijzen daalden met ruim 90 procent. Dat betekende het definitieve einde van de eerste grote bubbel en de eerste grote crash uit de financiële geschiedenis. De tulpenprijs was gereduceerd tot de prijs van zijn werkelijke waarde: tot een bloem voor in de vaas.
Tijdens de tulpenmanie verschenen kritische spotprenten
Er zijn een aantal belangrijke overeenkomsten en verschillen tussen de tulpenmanie van 1636-1637 en de Bitcoingekte van de laatste jaren, die we puntsgewijs zullen behandelen.
Overeenkomsten tulpenmanie en Bitcoin
- Zowel tulpenbollen als Bitcoin vormen nieuwe producten die helemaal in de mode zijn en die het gesprek van de dag vormen.
- Zowel nu als destijds beschouwen overheden de handel in tulpenbollen en Bitcoin als een vorm van gokken die zij gedogen.
- Destijds werden er steeds meer soorten tulpenbollen aangeboden net als dat er nu steeds meer vormen van cryptocurrencies worden aangeboden. Zo staan er op de website van Coinmarketcap al meer dan 19.000 virtuele munten geregistreerd omdat de vraag naar cryptomunten gigantisch is en de meeste mensen toch voor de populairste munten kiezen. Destijds waren het enkele tulpenbollen, zoals de Semper Augustus en Viceroi die in prijs omhoogschoten, zoals ook nu Bitcoin en Ethereum omhoogschoten.
- Op hun hoogtepunt waren de duurste tulpenbollen wat gewicht betreft meer waard dan goud en was ook één Bitcoin, dat geheel virtueel is, al meer waard dan een kilo goud.
- Tijdens de tulpenmanie heerste de pest, terwijl nu de coronapandemie heerste. In het eerste geval stierven er veel mensen, waardoor er een arbeidstekort ontstond, de lonen sterk stegen en mensen meer te besteden hadden. In het geval van de coronapandemie zorgden de lockdowns ervoor dat mensen minder geld konden uitgeven. Zij hielden dus, mede door overheidssteun, meer geld over en hadden door het thuiszitten ook meer tijd over. In beide gevallen zette het mensen en grote groepen nieuwkomers er toe aan te gaan beleggen en zelfs te gaan gokken.
- Ondanks de tulpenmanie bleef de tulp belangrijk, niet alleen als bloem, maar ook als symbool van een bloeiende bedrijfstak van Nederland. Bitcoin zal niet alleen blijven voortbestaan als symbool van de digitale currencies, maar ook van de blockchaintechnologie die steeds meer toepassingen krijgt in de samenleving. Denk bijvoorbeeld aan Decentralized Finance (DeFi) om virtuele munten uit te lenen en NFT (non fungible tokens) om digitaal eigendom vast te leggen in een blockchain. Deze nieuwe ontwikkelingen beschrijven we uitvoerig in ons boek Van Goud tot Bitcoin!
Verschillen tulpenmanie en Bitcoin
- Tulpenbollen werden destijds niet op de beurs verhandeld, maar in kroegen. Tulpenbollen konden zo hoog in prijs stijgen doordat er alleen kon worden gehandeld in wat we tegenwoordig callopties noemen. Bij Bitcoin daarentegen kunnen mensen ook speculeren op een daling door middel van putopties. Dat is ook de reden dat de prijs niet alleen heel hard omhoog gaat, maar ook heel hard kan dalen waardoor de volatiliteit onbeschrijflijk groot is. Bovendien is het aanbod zeer schaars, waardoor de prijs sterk kan stijgen of dalen als de vraag toeneemt of juist afneemt.
- De tulpenhandel was destijds weinig transparant, doordat de handel zich niet afspeelde op één plek zoals een beurs, maar op diverse lokale plekken binnen diverse Hollandse steden. De Bitcoinhandel daarentegen is zeer transparant omdat iedereen 24/7 precies de koers kan volgen op diverse beurzen en verschillende handelsplatforms.
- Het verloop van een manie is vaak hetzelfde. Aan het begin zijn het de experts die handelen en naarmate de koersen stijgen worden steeds meer nieuwkomers en beginnelingen ertoe aangetrokken, zoals bij de tulpenmanie. Bij Bitcoin echter blijkt dat naarmate de prijzen stijgen niet alleen nieuwkomers en beginnelingen gaan meedoen, maar dat ook grote banken en institutionele beleggers er hun geld in steken. Bovendien komen er steeds meer fondsen die het beleggen in Bitcoin makkelijker maken.
- De prijs voor tulpenbollen stortte in toen bleek dat er veel meer tulpen waren gekweekt en het aanbod dus sterk toenam. Dat is bij Bitcoin niet het geval omdat hier de limiet ligt bij 21 miljoen Bitcoin. Er kunnen dus niet meer munten worden aangeboden en op dit moment zijn er circa 19 miljoen Bitcoin gecreëerd.
- Met het instorten van de tulpenprijs verdween ook de handel, waardoor er kort daarna ook geen aan- en verkoopprijzen meer bekend zijn gemaakt. Toen de Bitcoin eind 2017 instortte, bleef de handel overeind evenals de aan- en verkoopprijzen.
- Een tulp is een bloem die destijds geen bedreiging vormde voor het gezag en is daarom niet te vergelijken met een digitale asset die door velen als een alternatieve munt wordt gezien, al dan niet ter vervanging van de huidige valuta. In die zin vormt Bitcoin een ondermijning van het gezag van centrale banken en overheden.
- De tulpenprijs crashte destijds met 93% en verwoestte de handel totaal. Er bleef niets van over. Eind 2017 bereikte Bitcoin een hoogtepunt van $19.400 en een jaar later een dieptepunt van circa $3.000. Een daling van 84%. Dit kan worden aangemerkt als het leeglopen van een bubbel. De koers wist echter niet alleen krachtig terug te komen, maar zelfs nieuwe hoogterecords te bereiken van $61.844 op 13 maart 2021, een ruime verdrievoudiging van het vorige hoogtepunt.
- Het grootse verschil tussen de tulpenmanie en de Bitcoingekte is echter de tijdgeest waarin ze zijn ontstaan. De tulpenmanie ontstond toen er grote innovaties plaatsvonden in ons land. In korte tijd werden de eerste naamloze vennootschap (N.V.), de eerste centrale bank en de eerste aandelenbeurs opgericht. De Amsterdamse Wisselbank stabiliseerde het Europese financiële systeem. De Beurs en de VOC exploiteerden dit en lieten de economie expanderen. Daardoor bereikte ons land een grote welvaart. De gulden werd een keiharde internationale valuta. Het geld stroomde vanuit de hele wereld ons land binnen en droeg bij aan de tulpenmanie, die in dit opzicht meer leek op een groeistuip. De Bitcoingekte is ontstaan in reactie op een mondiaal financieel systeem dat uit de rails is gelopen. Het krankzinnige beleid van de centrale banken om via kwantitatieve verruiming grote hoeveelheden staats-, bedrijfs- en hypotheekleningen op te kopen verergerde de boel. Ze destabiliseerden het financiële systeem. Daardoor daalde de waarde van valuta, kwamen banken in de problemen en gingen mensen niet langer sparen, maar speculeren. De stortvloed aan geld heeft de economie al jarenlang kunstmatig hoog gehouden. Zo bezien is de Bitcoingekte meer een laatste stuiptrekking als gevolg van wanhopige centrale banken die aan het einde van hun Latijn zijn en misschien wel aan het einde van hun bestaan zijn gekomen. Bovendien zitten we aan het einde van de financieel-economische cyclus en niet aan het begin zoals begin 17de eeuw. Het systeem staat op omvallen vanwege corruptie en manipulatie. China wordt de nieuwe wereldmacht en Shanghai zal aan het einde van dit decennium de nieuwe financiële hoofdstad van de wereld zijn.
Tulpenbollen en Bitcoin
Onderstaande afbeelding laat zien dat de tulpenmanie een klassieke bubbel was omdat de prijzen totaal in elkaar stortten.
Het verloop van de tulpenmanie
Bekijken we het koersverloop van Bitcoin dan zien we dat de munt eind 2017 implodeerde. Was de koers daarna op dat lage niveau gebleven, dan hadden we kunnen spreken van een klassieke bubbel. Maar de munt kwam daarentegen sterker dan ooit terug, hoewel er nu wel weer sprake is van een ruime halvering van de prijs sinds de top.
Koersverloop van Bitcoin
Conclusie
Bekijken we de overeenkomsten en de verschillen, dan kunnen we stellen dat tulpenbollen en Bitcoin twee totaal verschillende producten zijn, waarbij er bij de tulpen duidelijk sprake was van een bubbel, terwijl dat bij Bitcoin, dat afgelopen halfjaar opnieuw hard daalde, niet het geval is.
Dat centrale bankbestuurders vaak de Bitcoin vergelijken met de tulpenmanie is dus niet terecht. Temeer daar de tulpenmanie destijds voortvloeide uit een tijdperk gekenmerkt door innovatie op financieel en economisch gebied dat leidde tot een ijzersterke economische groei, ijzersterke centrale bank en harde valuta. De tulpenmanie leek dus meer op een groeistuip.
Bitcoin daarentegen is ontstaan door een infarct in het financiële systeem en het krankzinnige beleid van centrale banken dat economieën destabiliseert en valuta verzwakt. De uitspraken van centrale bankbestuurders lijken dan ook meer op pogingen om Bitcoin in de verdachtenhoek te zetten en om – in een laatste wanhoopspoging – de eigen valuta en daarmee hun eigen machtspositie veilig te stellen.
En dat is het grootste, belangrijkste en cruciale verschil. De tulpenmanie was een uitwas aan het begin van een gezonde, sterk opgaande financiële en economische cyclus. Bitcoin daarentegen is een uitvlucht uit een neergaand, ongezond financieel-economisch systeem, dat van krediet aan elkaar hangt en geleid heeft tot de grootste bubbel aller tijden die nu bezig is leeg te lopen.
