Verdere escalatie in Syrië, Israël dreigt Libanon met oorlog, Iran dreigt de VS uit Syrië te verwijderen en Turkije dreigt de VS in Syrië. De afgelopen week zijn de spanningen in Syrië en Libanon sterk toegenomen. Drie van de verschillende acteurs op het geopolitieke strijdtoneel in Syrië hebben dreigementen geuit naar andere partijen in het conflict.
De Turkse operatie Olijftak is hiermee wat naar de achtergrond verschoven, maar gaat natuurlijk gewoon door. En wordt gekarakteriseerd door langzame maar gestage vorderingen door het Turkse leger en de strijdgroepen. Turkije maakt massaal gebruik van tanks, artillerie en vliegtuigen. De Koerden boeken enkele tactische successen maar voeren in essentie een achterhoedegevecht.
Turkije tegen de Koerden
Maar met de enclave Afrin alleen is Turkije niet van haar problemen met Koerden af, daarvoor moet vanuit Turks perspectief gezien, het gehele noorden van Syrië gezuiverd worden. Daarbij gaat het niet alleen om het gebied ten westen van de Eufraat (Manbij) maar ook om het gebied ten oosten van de rivier. Daar komt Turkije dus ook direct in conflict met de VS, die heeft verklaard niet te zullen vertrekken.
De Turkse vice-premier, Bekir Bozdag, heeft op 4 februari verklaard dat bij eventuele gevechten in dit gebied geen onderscheid gemaakt zal worden tussen Amerikaanse militairen en YPG strijders, wanneer de Amerikanen zich in de buurt van de YPG bevinden. Ook zei hij dat als de YPG zich niet uit Manbij terugtrekt, dat Turkije dan zowel Manbij als het gebied ten oosten van de Eufraat zal binnentrekken. Kortom, een forse uitbreiding van de militaire operatie.
Of dit daadwerkelijk gebeurt is niet honderd procent zeker, maar het is duidelijk dat Turkije niet zal loslaten. De lakmoesproef voor de verhoudingen tussen de VS en Turkije zijn de NAVO bases in het land met name Incirlik en Diyarbakir. Als die door Turkije gesloten worden voor de VS dan zijn de verhoudingen op een dieptepunt. Ze zijn alle twee tot nu toe nog steeds open voor de VS en dus stijgen er van Incirlik nog steeds Turkse en Amerikaanse toestellen op om ieder hun eigen missies uit te voeren. De Turken bombarderen de YPG en de Amerikanen bombarderen ISIS en aanverwante groepen om de YPG te steunen. Op Incirlik zijn overigens een aantal tactische nucleaire wapens van de VS opgeslagen, mocht de basis voor de VS in de toekomst gesloten worden dan ontstaat er een interessant probleem voor de VS...
Iran dreigt Verenigde Staten
Opmerkelijk en potentieel escalerend is de verklaring van Ali Akbar Velayati, de Iraanse adviseur voor Buitenlandse Zaken van de hoogste Iraanse leider. Hij zei afgelopen woensdag dat de VS het gebied het oosten van Syrië moet verlaten of daar anders toe gedwongen zal worden.
“Of de VS verlaat het oostelijk Eufraat gebied in Syrië of we schoppen ze daar weg”, aldus Velayati. In essentie hebben Turkije en Iran dus hetzelfde doel, zoals de onderstaande kaart duidelijk maakt. Het is niet duidelijk hoe Iran dit wil bereiken met de militaire middelen die het land heeft in Syrië en Irak, maar het is tekenend voor de atmosfeer van scherpe escalatie die de afgelopen week rond Syrië is ontstaan.
Koerdisch gebied in Turkije, Syrië, Irak en Iran (BRon: Wikimedia)
Israël tegenover Libanon en Hezbollah
De atmosfeer is de afgelopen week nog onheilspellender geworden door uitlatingen van de Israëlische Minister van Defensie, Avigdor Lieberman, aan het adres van Libanon en Hezbollah. Hij verklaarde dat Libanon in een toekomstig militair offensief de volle prijs zal betalen voor haar banden met Teheran. Hij waarschuwde eveneens bedrijven om af te zien exploratiedeals betreffende olie en gas met Libanon. Hezbollah antwoordde hierop dat zij elke aanval op de olie- en gasrechten van Libanon zal afslaan.
Iran heeft via Hezbollah grote invloed in Libanon en Syrië en dit is wat Israël wil indammen. De defensie van Libanon is voor een aanzienlijk deel afhankelijk van de Hezbollah beweging en hetzelfde kan gezegd worden van Syrië, waar het aandeel van Hezbollah in de strijd tegen de diverse strijdgroepen substantieel is. En even substantieel is dus de invloed van Iran in beide landen.
De Israëlische dreiging met een oorlog tegen Libanon is serieus te nemen, omdat het land is zeer goed in staat dit dreigement waar te maken. Israël beschikt over ruime militaire middelen om een offensief te starten. Tegen deze achtergrond vormt de deze week startende gezamenlijke oefening van de VS en Israël, Juniper Cobra, een teken aan de wand. Het gaat hierbij om een anti-raketoefening die een confrontatie simuleert met landen in de omgeving van Israël. Syrië en Libanon behoren daartoe. Aan de oefening nemen drieduizend man deel.
Netanyahu ontvangt Poetin
Er is afgelopen week overleg geweest tussen Netanyahu en Poetin, waar militairen van beide zijden diverse escalatiescenario’s besproken hebben en waar men besproken hoeft hoe een confrontatie tussen strijdkrachten van beide zijden kan voorkomen. Dit kan erop duiden dat een grootschalige militaire operatie op handen is waarbij niet alleen Libanon, maar ook Syrië betrokken is. Dat de situatie ernstig is geeft het feit aan dat er drie dagen na deze bijeenkomst een Russische militaire delegatie naar Israël is gegaan.
De komende week wordt dus belangrijk. Er hoeft niets te gebeuren, maar een incident - al dan niet geprovoceerd - kan de aanleiding vormen voor een grootschalig militair conflict in deze regio, waar zowel Libanon als Syrië betrokken worden. In dat geval zal het niet tot deze twee landen beperkt blijven. Een raketincident vanuit Libanon bijvoorbeeld laat dan direct de oefening Juniper Cobra "live" gaan. In dat geval is de VS direct betrokken bij een gewapend conflict met Hezbollah en dus met Iran. De recente uitlatingen van Velayati aan het adres van de VS komen hiermee in een ander licht te staan.
Het neerhalen van het Russische gevechtsvliegtuig door een MANPAD, een draagbare luchtafweerraket, heeft de situatie nog verscherpt. Vanuit het Russische parlement wordt de VS verantwoordelijk gehouden voor de levering van dergelijke wapens aan de strijdgroepen. De VS ontkent enige betrokkenheid.
Afgelopen weekend zijn Russische speciale troepen in het gebied waar het toestel is neergestort op zoek gegaan naar resten van de MANPAD. Rusland wil vaststellen uit welk land dit wapen afkomstig is. Mocht het uit de VS afkomstig zijn, dan is dit weer een tree hoger op de escalatieladder.
