De coronapandemie heeft de tegenstellingen tussen mensen, bedrijven en samenlevingen vergroot. Veel gemeenschappen en mensen raakten meer en meer het contact met elkaar kwijt en voelden zich meer en meer geïsoleerd. Het heeft de polarisatie en het extremisme in de hele samenleving verergerd. Dat proces leek op zijn retour door een opleving van de economie. Maar de Russische invasie heeft dat proces weer aangewakkerd en zelfs versterkt. Zowel de pandemie als de invasie hebben elk verstrekkende gevolgen voor de toekomst. Samen zullen ze zorgen voor een geopolitieke omwenteling, een paradigmashift.
Op nationaal niveau daalt het vertrouwen tussen mensen, bedrijven en overheden. Op internationaal niveau keldert het vertrouwen tussen volkeren, staten en mogendheden. En zoals het bekende spreekwoord luidt: vertrouwen komt te voet, maar gaat te paard. Dus het verkrijgen van vertrouwen kost veel tijd, maar het verlies van vertrouwen kost weinig tijd. Dat gaat heel veel sneller. Want dit is human nature, dit is de aard van de mens. Of je nu Russisch, Amerikaans, Europees of Nederlands bent, het werkt bij iedereen en altijd hetzelfde. Kortom, het zal nooit meer zo zijn, zoals het vroeger was. En dat lot werd eigenlijk bezegeld door de Amerikaanse president Joe Biden, die onlangs in een toespraak meedeelde dat Poetin niet langer aan de macht kon blijven. Een blunder van historisch formaat.
In financieel-economische zin betekent dat het einde van de globalisering zoals we die de afgelopen drie decennia hebben gezien en waarvan iedereen in de westerse wereld sterk heeft geprofiteerd. De globalisering begon doordat Rusland, maar vooral China, het communisme vaarwel zegden en vielen voor de verlokkingen van het kapitalisme. Dat vereiste een gigantische omwenteling in het leiden, denken en aansturen van mensen, bedrijven en overheden. Een zeer moeizaam en tijdrovend proces.
China en Rusland
Nu echter denken Rusland en China minder doctrinair en veel praktischer en pragmatischer dan wij in het westen. Wij zijn verkokerd in een veel te arrogant, technisch en theoretisch denken met als scheidslijn de democratie en het klimaat die voor alles gaan en boven alles staan.
Zoals China en Rusland het begin van de globalisering in gang zetten, zo zou het ook kunnen zijn dat beide landen het einde van de globalisering in gang zetten. Door de coronacrisis werd het velen duidelijk dat China als belangrijkste leverancier van goederen voor het westen een zeer kritische factor was. De lockdowns veroorzaakten toen en veroorzaken nu opnieuw grote problemen met de aanvoer van goederen. Reden voor veel bedrijven om de productie van hun goederen dichter bij huis te willen halen. Rusland bracht een tweede klap toe door Oekraïne binnen te vallen, waardoor het land volkomen geïsoleerd wordt van de westerse wereld, zowel politiek, financieel als economisch.
Ook Larry Fink maakt zich de grootste zorgen. Fink is de oprichter en voorzitter van het Amerikaanse BlackRock, de grootste vermogensbeheerder van de wereld, met een duizelingwekkende 10 biljoen dollar onder beheer waarbij een behoorlijk deel van de portefeuille bestaat uit vastgoed, vastgoedaandelen en ander vastgoed gerelateerd waardepapier.
BlackRock
Fink schrijft dat de Russische invasie van Oekraïne en de westerse sancties die hierop volgden een trend, die was ingezet door Covid, hebben versterkt. Namelijk de trend van landen en bedrijven om opnieuw te kijken naar hun toeleveringsketens en hun afhankelijkheid daarvan.
Alle aandacht gaat uit nu naar de Europese afhankelijkheid van Russische olie en gas, maar landen en bedrijven bekijken ook hun afhankelijkheid van andere landen. Dit kan ervoor zorgen dat bedrijven activiteiten weer dichter bij huis gaan onderbrengen en zich terugtrekken uit bepaalde landen. Kortom, Fink is van mening dat er een einde is gekomen aan de globalisering zoals we die de afgelopen decennia hebben meegemaakt.
Dat zou ook wel eens tot gevolg kunnen hebben dat ook BlackRock een flinke dreun gaat krijgen als grootste vermogensbeheerder van de wereld. In ieder geval is de koers van het aandeel BlackRock al stevig gedaald. Op 7 maart was de koers al met 31,5 % gedaald ten opzichte van het hoogtepunt van eind vorig jaar. Op dit moment staat de koers 20,5% onder de top die op 8 november 2021 bereikt werd. En deze top zou dus wel eens de definitieve top van het aandeel BlackRock en van de beheerder zelf kunnen betekenen. Want het was bij uitstek BlackRock dat de afgelopen decennia profiteerde sterk van globalisering.
Koers van het aandeel BlackRock
Zij zette met haar emerging market beleggingsfondsen veel geld lucratief weg in de zogeheten BRIC-landen, Brazilië, Rusland, India en China, of in bedrijven die daar veel zaken mee deden. En het zijn juist de emerging markets die nu het hardst worden getroffen. En dan in het bijzonder Rusland dat hard getroffen wordt door westerse sancties, inbeslagnemingen van goud, geld en goederen. Honderden grote en kleine westerse bedrijven hebben Rusland al verlaten, hun bezit achterlatend waarvan de waarde al drastisch gedaald is en waarvoor inbeslagname door de Russische overheid dreigt.
Zijn sancties nuttig?
Niet alleen wij hebben al diverse keren onze twijfels geuit over het nut van deze sancties, maar ook dr. Nicholas Mulder, lector aan Cornell University in de VS. Hij beschrijft in zijn onlangs verschenen boek The Economic Weapon dat historisch gezien sancties als wapen weinig nut hebben en eerder als wapen dienen voor meer oorlog.
Pensioenfondsen dumpen hun beleggingen in Rusland. De Russische beurs is ingestort en de Russische beer lijkt geveld. Maar Poetin slaat keihard terug en eist van alle afnemers van Russisch gas dat zij vanaf 1 april niet langer betalen met euro’s en dollars maar met roebels. Ook de Arabieren hebben al aangegeven dat zij niet uitsluitend meer dollars voor hun olie willen, maar dat ze ook open staan voor betaling in yuan. Dit betekent dat de hegemonie van de dollar als de belangrijkste internationale valuta en daarmee ook de macht van de Verenigde Staten ondermijnd wordt. En dus ook die van BlackRock.
BlackRock nam afgelopen jaren een steeds machtigere positie in. Niet alleen in vermogensbeheer, maar ook in het monetaire beleid van centrale banken. BlackRock stond aan de basis van verschillende opkoopprogramma’s en is daarmee tevens een verlengstuk geworden van het monetaire beleid van centrale banken. En dus mede dat monetaire, krankzinnige beleid van de afgelopen jaren heeft bepaald. Een zeer kwalijke zaak, zoals we beschreven in deze analyse.
Kortom, het einde lijkt in gang gezet van de globalisering en van BlackRock. Aan de eerste globaliseringgolf vanaf 1870 kwam een abrupt einde in 1914, met het begin van de Eerste Wereldoorlog. Als het huidige conflict uitloopt op een wereldoorlog dan is het niet alleen gedaan met de globalisering, maar misschien ook met Europa en de Europese Unie. Want bij een wereldoorlog is de kans groot dat Europa opnieuw als slagveld zal fungeren. Net zoals dat het geval was bij de Eerste Wereldoorlog. Daarover misschien een volgende keer meer.
