Tijdens enkele interviews en in diverse artikelen op deze website hebben we erop gewezen dat we nu niet alleen een bubbel hebben op de aandelenmarkt, maar ook op de obligatiemarkt en ook op de huizenmarkt. En dat niet alleen op nationaal, maar ook op internationaal niveau. We hebben nu dus te maken met de moeder aller bubbels. De constatering dat we met een grote bubbel te maken hebben is één. Maar de gevolgtrekking dat de bubbel begint leeg te lopen is twee. In het vorige deel lieten we zien dat het uitermate moeilijk is om bubbels te herkennen, maar niet onmogelijk. Dat de kans groot is dat er nu een giga bubbel op barsten staat. In dit deel gaan we ons concentreren op de bubbel op de obligatiemarkt, de grootste en de belangrijkste. Daarna zullen we in deel 3 zien welke gevolgen dat heeft voor de huizenmarkt.
Door de decennialange daling van de rente is de mondiale schuldenlast zo hoog, zowel voor particulieren, bedrijven als voor overheden, dat de stijgingen van de rentevoeten die we nu meemaken het voor veel regeringen, bedrijven en particulieren ongelooflijk moeilijk zullen maken om hun schulden af te betalen. Hogere rentetarieven, die historische schuldniveaus onhoudbaar maken, betekenen dat schulddeflatie hoogstwaarschijnlijk is. Wanneer dat proces begint, kunnen economieën in een deflatoire spiraal terechtkomen. Wat lagere activaprijzen zal betekenen.
Ergste terugval ooit voor wereldwijde obligatiemarkten
Dalende obligatiekoersen betekenen stijgende rentetarieven. Hoe harder de rente stijgt hoe harder een obligatie daalt. Bloomberg meldde onlangs dat de wereldwijde obligatiemarkten sinds hun hoogtepunt vorig jaar ongekende verliezen hebben geleden, waarbij $2,6 biljoen aan marktwaarde is weggevaagd.
De Global Agg, de benchmark voor wereldwijde obligaties, verloor dit jaar een ongekende 6,7% en zelfs 12% sinds vijftien maanden geleden. Gecorrigeerd voor inflatie zijn zowel de Amerikaanse als Europese obligatiemarkten ongeveer 18% kwijtgeraakt. Het grootste verlies ooit.
Hoe ernstig de situatie is op de Amerikaanse obligatiemarkt laat onderstaande grafiek zien. Dit kan ook gevolgen gaan krijgen voor de hele wereld, voor het hele financiële systeem omdat de Amerikaanse staatsobligaties hiervoor het fundament vormen. Deze daling kun je dan ook zien als een soort van betonrot in de fundering.
De Amerikaanse obligatiemarkt daalt hard
Behalve dat de rente hard stijgt, is het ook zeer verontrustend dat het verschil tussen de korte rente en de lange rente niet alleen steeds minder wordt. maar dat de korte rente soms al hoger is dan de lange rente. Want dat is een klassiek signaal voor een aanstaande recessie. En dan zijn de rapen helemaal gaar.
De verklaring
Als verklaring wordt gesteld dat beleggers hogere rentevergoedingen eisen nu de centrale banken - en dan met name de Amerikaanse Federal Reserve (Fed) - hun beleid beginnen te verkrappen om de steil oplopende inflatie in te tomen. Bijna iedereen leert dat de Fed en centrale banken in het algemeen de rentetarieven in de economie controleren, maar zoals we diverse keren hebben aangetoond is dit niet het geval en is de Fed gewoon overgeleverd aan de genade van de markt. Niet alleen heeft de federal funds rate sterk aan invloed ingeboet door de eurodollarmarkt, maar heeft deze ook de neiging de trend op de vrij verhandelde obligatiemarkt te volgen.
Deze markt bepaalt de rentetarieven en de Fed volgt. De Fed is niet proactief, maar reactief en bovendien nu hopeloos te laat. Ze loopt achter de feiten aan omdat de Fed-heren en economen alleen kunnen extrapoleren – de trend doortrekken – en niet cyclisch kunnen denken. Des te triester omdat de trend hoogstwaarschijnlijk gekeerd is. Met alle gevolgen van dien voor Amerikaanse, Europese en mondiale burgers.
Stijgende rente
Zo leverde de Amerikaanse 2-jaars lening in februari 2021 slechts 0,105% op. Vandaag is de rente 2,5%. Dat is een meer dan 24-voudige stijging in iets meer dan een jaar. Dat betekent dat 1 miljard dollar geleend tegen 0,105% ongeveer 1 miljoen dollar aan jaarlijkse rente kost. Maar dat diezelfde lening tegen de huidige rente bijna 23 miljoen dollar per jaar kost.
Niet alleen een aanzienlijk verschil, maar ook een aanzienlijke trendwijziging zoals onderstaande grafiek laat zien. Het toont een 78-jarige geschiedenis van de rentetarieven, gemeten aan de hand van de opbrengst van de 10-jaars Treasury Note. De rentetarieven bereikten in maart 2020 hun laagste punt, waarna de tarieven aanzienlijk begonnen te stijgen en de obligatiekoersen dus aanzienlijk begonnen te dalen. Temeer daar de rente voor 10-jaars staatsobligaties van de 0,50%, zoals op de grafiek staat, intussen al is gestegen naar meer dan 2,8%.
De rente op 10-jarige Amerikaanse staatsobligaties
Des te meer reden om te spreken van een trendbreuk. Zowel de trend omhoog als de trend omlaag werden na 39 jaar gebroken en 39 zit dicht in de buurt van het belangrijke getal van Padovan, namelijk 37. Het mooie aan deze grafiek is dat het goed de laat zien hoe symmetrisch markten werken, zoals hier uitgelegd. Dat wil zeggen: de tijd van de trend is gelijk, de verhouding is grotendeels gelijk en de vorm is min of meer gelijk in spiegelbeeld. Een perfect plaatje!
Deze decennialange rentedaling heeft gezorgd voor een historische krediethausse zoals onderstaande grafiek laat zien.
Einde van de kredietbubbel?
Hamvraag
De hamvraag is nu: heeft deze historische krediethausse een hoogtepunt bereikt?
Het totale uitstaande consumentenkrediet in de VS omvat creditcardschulden, persoonlijke leningen, autoleningen en studieleningen. Het Elliottwave golf model suggereert inderdaad dat deze historische "krediet boom", die al tientallen jaren in de maak is, zijn hoogtepunt nadert of al op zijn hoogtepunt is. Er is immers sprake van de voltooiing van vijf golven, zoals de nummers aangeven. Ook is te zien dat er binnen de vijfde golf zelf sprake is van vijf golven. Daarbij komt dat de stijging procentueel jaarlijks minder wordt, wat technisch gezien divergentie betekent. En in combinatie met een voltooide vijf golfbeweging aangeeft dat de trend vermoeid raakt en op het punt staat te breken.
Bovendien is de situatie nog ernstiger dan deze grafiek laat zien, omdat zowel Buy Now Pay Later (BNPL) leningen als hypotheekleningen hierin niet zijn opgenomen. Online retailers bieden deze "koop nu, betaal later"-leningen steeds meer aan voor de financiering van aankopen. Maar deze populaire leningen, vooral die op korte termijn, worden niet gemeld bij de kredietbureaus. Maar dat dreigt te veranderen omdat kredietverstrekkers als Transunion, Equifax en Experian een paar weken geleden plannen hebben aangekondigd om BNPL-leningen op te nemen in hun kredietrapporten.
Hypotheekleningen zijn er ook niet in opgenomen. Wat opmerkelijk is als je bedenkt dat de hypotheekschuld veruit de grootste schuld van de meeste mensen vertegenwoordigt. Bovendien komt de stijging ervan sterk overeen met die van de huizenprijzen en met die van het consumentenkrediet. Dat betekent dat zowel de hypotheekschuld als de huizenprijzen voor een soortgelijke trendbreuk staan.
Daarover meer In het volgende deel.
